Ostatni LOT przed wyborami - widmo bankructwa

Prywatyzacja Polskich Linii Lotniczych LOT coraz bardziej przypomina słynną już "sprzedaż" stoczni przez ministra skarbu państwa Aleksandra Grada. Od kilku miesięcy Ministerstwo Skarbu Państwa utrzymuje, że istnieją inwestorzy, którzy są zainteresowani zakupem LOT-u. Ministerstwo nie chce natomiast podać ich nazwy, ani też żaden z zagranicznych przewoźników dotychczas nie wyraził publicznie zainteresowania zakupem LOT-u. Stąd też uzasadniona jest obawa, że LOT niedługo podzieli losy polskich stoczni.

W przeciwieństwie do stoczni, przewoźnika na razie ratują wybory parlamentarne, gdyż upadłość LOT-u nie przysporzyłaby dużej popularności obecnej władzy. Tak więc można przyjąć, że wybory parlamentarne są główną przyczyną, dla której Skarb Państwa zdecydował się teraz na obejście przepisów unijnych o pomocy państwowej i dofinansował po cichu LOT kwotą 200 ml zł. Zgodnie z informacjami prasowymi, w tym celu spółka-córka LOT-u, która zajmuje się m.in. dowożeniem bagaży, utworzyła kolejną spółkę-wnuczkę LOT-u. Wnuczka następnie otrzymała od Skarbu Państwa ponad 200 mln zł, za które kupiła od LOT-u swoją matkę. W ten sposób płynność przewoźnika została po raz kolejny uratowana, gdyż nie był to pierwszy raz, gdy Skarb Państwa wspomagał spółkę pieniędzmi podatników.

Warto przypomnieć, że w 2001 r. Skarb Państwa zdecydował się na podwyższenie kapitału w Locie, w którym był wtedy inwestorem Swissair. Szwajcarski przewoźnik nabył 37,6 proc. akcji LOT-u, co kosztowało ich około 550 mln zł w 1999 r. Kilka miesięcy później Swissair zmuszony był niestety ogłosić upadłość, co było wynikiem jego nadmiernej ekspansji i równoczesnego załamania się rynku lotniczego, w następstwie ataków terrorystycznych. Z tych powodów Skarb Państwa zdecydował się na dokapitalizowanie LOT-u akcjami trzech spółek giełdowych: Pekao S.A., KGHM i Impexmetal o wartości około 400 mln zł. W transakcji tej udziału nie brał jednak Swissair wobec kłopotów finansowych i w związku z tym udział Skarbu Państwa wzrósł w Locie do 67,96 proc., a Swissair spadł do 25,1 proc.

Wtedy też Skarb Państwa obiecał, że szybko znajdzie nowego inwestora, który nabędzie udziały w Locie od upadających Szwajcarów. Miały miesiące, a żaden inwestor nie był zainteresowany nabyciem udziałów w Locie. Stąd w 2009 r. Skarb Państwa i Towarzystwo Finansowe Silesia nabyło udziały od szwajcarskiego syndyka masy upadłościowej Swissair za blisko 12 mln euro. Oznacza to, że wtedy syndyk i Skarb Państwa wycenił wartość całego LOT-u na ok. 225 mln zł. Kwota ta jest niedużo większa niż obecne dofinansowanie ze strony Skarbu Państwa, które zostało dokonane przez spółki zależne. Skąd zatem taka niska wartość i tak małe zainteresowanie LOT-em ze strony inwestorów?

Niska wartość spółki wynika z faktu, że oprócz marki, LOT dziś prawie nic nie posiada. Do LOT-u nie należą ani samoloty, bo są leasingowane, ani nawet budynek na Okęciu, który w celu poprawienia bilansu sprzedany został spółce EuroLOT. Natomiast akcje, które przewoźnik otrzymał od Skarbu Państwa, zostały również dawno sprzedane. Co prawda zarobił on na ich sprzedaży, ale z ok. 500-700 mln zł, nie zostało dziś nic w spółce. Nie ma także śladu po pieniądzach ze sprzedaży przez LOT udziałów w budynku LIM (Hotel Mariott) za 400 mln złotych w 2007 r. Nie ma także na kontach środków ze sprzedaży przez LOT udziałów w spółkach zależnych LOT Services lub LOT Catering, jak i wielu innych firm, w których LOT był właścicielem.

Sumując wszystkie transakcje sprzedaży spółek i udziałów przez LOT, a było ich prawdopodobnie o wiele więcej, można ostrożnie obliczyć, że w ciągu ostatni lat spółka miała około 1 mld zł dodatkowych dochodów. Co zatem stało się z tym pieniędzmi? Większość środków niestety zmarnował zarząd spółki, który bardzo często się zmieniał. W latach 2005-2011 spółka miała 11 prezesów i p.o. prezesów, z których każdy miał inną wizję dla LOT-u, co wiązało się z kosztami, nie wspominając o odprawach dla poprzednich członków zarządu. W 2008 r. wyszło ponadto na jaw, że zarząd LOT-u stracił około 300-400 mln zł na opcjach paliwowych, a wyniku tego strata przewoźnika wynosiła pod koniec roku ponad 500 mln zł. Rada nadzorcza, która została osobiście wybrana przez obecnego ministra skarbu, została po ujawnieniu afery odwołana wraz z zarządem. Większych konsekwencji, w tym w ministerstwie, jednak nie było z tego powodu, co może dziwić ze względu na wielkość strat poniesionych przez spółkę i negatywnych opinii audytora oraz NIK-u.

Nie powinno zatem też dziwić, że spółka wygenerowała stratę wysokości 52 mln w 2010 r. (168 mln w 2009 r.), a zadłużenie spółki na koniec roku wynosiło 1590 mln zł. Stąd Skarb Państwa był zmuszony zainwestować ponownie w spółkę 200 mln zł, przy czym wartość LOT-u, a także spółki jest prawdopodobnie dziś dużo niższa niż kwota w nią zainwestowana. Nie należy też oczekiwać, że ktoś nabędzie LOT, gdyż spółka nie ma obecnie prawie nic do zaoferowania oprócz długów. Większość linii lotniczych, w tym Lufthansa, od dłuższego czasu sygnalizowała, iż nie jest zainteresowana nabyciem LOT-u. O braku zainteresowania świadczy również fakt, że nikt nie był zainteresowany nabyciem spółki zależnej Centralwings, która ostatecznie została zamknięta przez LOT, a również tam byli podobno inwestorzy gotowi ją nabyć. Wejście LOT-u na giełdę należy zaś traktować wyłącznie jako dobrą bajkę. Nawet jeśli zostanie wynajęty Goldman Sachs, żaden z racjonalnie myślących inwestorów nie kupi akcji spółki, która od lat generuje tylko straty. Stąd też należy przyjąć, że jest tylko kwestią czasu, gdy LOT podzieli los polskich stoczni, co może się wydarzyć nawet po jesiennych wyborach parlamentarnych. Oprócz tego nie wiadomo jeszcze, czy Komisja Europejska nie zdecyduje się wszcząć przeciw Polsce postępowania w związku z działaniami Ministerstwa Skarbu Państwa. Stąd może się jeszcze okazać, że obecne ratowanie przewoźnika będzie w przyszłości bardzo kosztowane dla podatników.

Oskar Kowalewski

Autor jest adiunktem w Instytucie Gospodarki Światowej SGH oraz współzałożycielem Polskiego Instytut Nadzoru Korporacyjnego (PINK)