W projekcie Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego znalazły się ciekawe propozycje, takie jak zwolnienia czy obniżki podatkowe, rozszerzenie oferty produktowej czy ograniczenie zjawiska goldplatingu (nadmiernie poszerzającej pierwotne intencje implementacji dyrektyw UE w prawie narodowym, częstym efektem jest zwiększenie kosztów dla biznesu).
Jednak o atrakcyjności i dojrzałości rynku kapitałowego, poza wymienionymi czynnikami, decyduje również jakość samych emitentów i bezpieczeństwo inwestowania. Z tym bezpośrednio związane są standardy ładu korporacyjnego i poziom ich przestrzegania przez spółki notowane na giełdzie, szczególnie w kontekście ochrony akcjonariuszy mniejszościowych. Strategia Rozwoju Rynku Kapitałowego proponuje w tym zakresie wiele wartych uwagi rozwiązań.
Szczególnie interesująco brzmi propozycja zróżnicowania przez giełdę opłat dla emitentów, w zależności od podejścia spółek do stosowania zasad ładu korporacyjnego, co pozwoliłoby przełożyć poziom jego przestrzegania na wymierne korzyści finansowe dla emitentów. Równie ciekawe są propozycje publicznego ogłaszania rankingów w zakresie stosowania ładu korporacyjnego, przy obecnym braku jakichkolwiek przekrojowych informacji na ten temat (poza analizami przygotowywanymi i publikowanymi okresowo przez Forum Rad Nadzorczych) oraz nagród w tym obszarze. Pozwoliłyby to inwestorom uwzględniać tego typu informacje w swoich decyzjach inwestycyjnych. Wyzwanie, jakie wiąże się z przyznawaniem nagród czy wyróżnień, to pojawiająca się konieczność stworzenia systemu weryfikacji czy deklaracje spółek zgodne są z rzeczywistością.
Zastanawia postulat wprowadzenia zasad dobrych praktyk dla spółek Skarbu Państwa notowanych na GPW. Wydaje się, że z perspektywy akcjonariuszy mniejszościowych, stosowanie przez te spółki obecnie istniejących zasad ładu korporacyjnego, w tym Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW, byłoby już świetnym wynikiem.
Same zasady ładu korporacyjnego są już skodyfikowane na naszym rynku zarówno w formie Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW (DPSN), jak i różnych przepisów prawa. Natomiast to czego ewidentnie brakuje to mechanizmów egzekwujących stosowania tych zasad przez spółki. W tym kontekście dalszej analizy wymaga sugestia rozważenia wprowadzenia sankcji za nieprzestrzeganie ładu korporacyjnego, co oznaczałoby w praktyce odejście od obecnie przyjętej zasady stosuj lub wyjaśnij, jeśli nie stosujesz. W tym kontekście należy spojrzeć również na debiutantów giełdowych, którzy mają obowiązek w prospekcie emisyjnym złożyć oświadczenie w zakresie przestrzegania zasad dobrych praktyk - tyle, że znów nikt nie weryfikuje rzetelności tych oświadczeń i nie bierze odpowiedzialności za skuteczność i jakość funkcjonujących w spółce rozwiązań, na przykład w zakresie audytu wewnętrznego, czy zarządzania ryzykiem.
Podsumowując, projekt Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego, a w szczególności elementy dotyczące poprawy ładu korporacyjnego i zwiększenia zaufania do rynku kapitałowego, doskonale wpisują się w dyskusje i działania na dojrzałych rynkach kapitałowych, gdzie coraz częściej mówi się o rozszerzeniu tych regulacji także na podmioty niebędące spółkami giełdowymi w związku z ich istotnym wpływem na gospodarkę. Propozycje są dobre i ciekawe, natomiast kluczowe wyzwania będą wiązały się z samym ich wdrożeniem.
Krzysztof Szułdrzyński
Partner zarządzający działem audytu i usług doradczych PwC, współtwórca Forum Rad Nadzorczych, członek Komitetu Konsultacyjnego GPW ds. ładu korporacyjnego
......................................
Opublikowana Strategia rozwoju rynku kapitałowego określa 20 najważniejszych barier dla rozwoju rynku kapitałowego w Polsce, przede wszystkim długoterminowych. Poniżej przedstawiamy listę tych barier, wraz z częścią proponowanych w strategii rozwiązań.
BARIERY O CHARAKTERZE OGÓLNYM
1. Niski poziom oszczędności i inwestycji, szczególnie w sektorze detalicznym.
2. Brak określonych mierzalnych celów i planów działań mających na celu integrację finansową inwestorów indywidualnych.
Propozycje: wzmocniona edukacja w zakresie rynku finansowego, np. za pośrednictwem mediów społecznościowych, promocja oszczędnościowych obligacji skarbowych, m.in. poprzez dystrybucję przez kanały mobilne, aktywny nadzór nad kosztami ponoszonymi przez inwestorów indywidualnych przy jednoczesnym uniemożliwianiu stosowania ukrytych (alternatywnych) opłat, umożliwienie emitentom prowadzenie programów lojalnościowych dla inwestorów, zachęty podatkowe, w tym związane z programami akcji pracowniczych.
3. Niedostateczny poziom edukacji finansowej społeczeństwa.
Propozycje: wzmożenie działań w zakresie edukacji na temat rynku finansowego - zarówno nieprofesjonalnych inwestorów, jak i potencjalnych emitentów - m.in. poprzez stworzenie Strategii Edukacji Finansowej, wdrożenie programów mających na celu przyciągnięcie na polski rynek finansowy oszczędności Polaków żyjących poza granicami Polski, reformy podatkowe zachęcające do długoterminowego oszczędzania, rozważenie wprowadzenia wybranych nowych modeli produktów oszczędnościowych z bardzo prostą funkcjonalnością.
4. Niedostateczne przestrzeganie zasad ładu korporacyjnego i wymagań w zakresie zarządzania finansowego przez spółki notowane na giełdzie, w tym przez spółki Skarbu Państwa.
Proponowane rozwiązania: dodatkowe uprawnienia dla GPW w zakresie wymagania przestrzegania przez spółki publiczne standardów ładu korporacyjnego, dążenie przez notowane na giełdzie spółki Skarbu Państwa do osiągnięcia co najmniej podobnego poziomu wskaźników C/Z do spółek porównywalnych z Unii Europejskiej, przyjęcie przez rząd zasad ładu korporacyjnego dla notowanych na giełdzie spółek Skarbu Państwa.
5. Niska atrakcyjność pierwszej oferty publicznej (IPO) oraz struktur pozyskiwania kapitału.
SRRK proponuje wprowadzenie jasnych, wystandaryzowanych i prostych reguł dotyczących odliczeń podatkowych wszystkich kosztów IPO do wysokości 125 proc. poniesionych kosztów, w tym opłat sądowych, notarialnych, giełdowych i innych, które w obecnym stanie prawnym nie podlegają odliczeniu. Ulga podatkowa ma być połączona z maksymalnymi pułapami kosztów podlegających odliczeniu w celu uniknięcia sztucznego zawyżania kosztów doradztwa. Taka zmiana usunęłaby istniejącą obecnie niepewność co do tego, które koszty związane z dopuszczeniem do obrotu stanowią koszt uzyskania przychodu. Należy rozważyć stworzenie przez Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych, Izbę Domów Maklerskich, KNF oraz GPW planu obniżenia kosztu pozyskiwania kapitału publicznego do 2-6 proc. (w zależności od wartości emisji) pozyskanych środków.
6. Brak jednoznacznej odpowiedzialności za wdrażanie rozwiązań i rozwój polskiego rynku kapitałowego (kto jest odpowiedzialny MF, NBP czy KNF).
Propozycje: ustanowienie pełnomocnika ministra finansów ds. wdrożenia SRRK, powołanie zespołu ds. zarządzania projektem SRRK w strukturach Ministerstwa Finansów, sporządzanie kwartalnych raportów na temat postępów we wdrażaniu SRRK prezentowanych na posiedzeniach Rady Rozwoju Rynku Finansowego. Zawarcie porozumienia pomiędzy MF, NBP i KNF w celu spójnej implementacji rozwiązań przewidzianych w SRRK, utworzenie grup roboczych przy Radzie Rozwoju Rynku Finansowego poświęconych zagadnieniom SRRK.
BARIERY STRUKTURALNE
7. Niewystarczające wykorzystanie konkurencyjnych i innowacyjnych funkcjonalności oraz technologii na rynku skarbowych papierów wartościowych.
8. Niedostateczna efektywność, przejrzystość i płynność, w szczególności dla wielu kluczowych segmentów rynku kapitałowego, np. transakcji repo na polskich papierach wartościowych i instrumentów pochodnych.
9. Brak narodowych "liderów" wśród emitentów i pośredników operujących na poziomie ogólnoeuropejskim lub globalnym.
10. Brak ram prawnych, operacyjnych i nadzorczych w odniesieniu do niektórych istotnych produktów i usług: udzielania i zaciągania pożyczek papierów wartościowych, funduszy ETF i instrumentów typu ETP.
11. Przestarzałe technologie lub brak technologii w kluczowych segmentach rynku, w tym niewystarczające inwestycje w rozwiązania FinTech.
12. Kosztowna infrastruktura rynku oraz pośrednicy oferujący nieodpowiadające współczesnym wymaganiom produkty/usługi.
Propozycje: skuteczne egzekwowanie regulacji w celu odbudowania zaufania, w tym przejrzystość w zakresie prowizji i ewentualnych zwrotów. Zmiany w zakresie regulacji, w tym rozwiązanie problemów związanych z outsourcingiem, wdrożenie jednolitej licencji bankowej. Wzmożone egzekwowanie obowiązku dochowania przez pośredników należytej staranności względem uczestników rynku. Dążenie do przyciągnięcia do Polski przedsiębiorstw, które ze względu na restrykcyjne regulacje mogły przenieść swoją działalność za granicę. Program upowszechniający przygotowywanie analiz dla spółek Unowocześnienie, zmiana i rozbudowa technologii, w tym wykorzystanie iXBRL w programie zwiększającym pokrycie analityczne, dążenie do większego stosowania handlu algorytmicznego, wzmożone przestrzeganie zasad najlepszego wykonywania zleceń (ang. best execution), zwłaszcza na rynku OTC, usprawnienia w zakresie systemów back office.
13. Niewystarczająca aktywność podmiotów rynku kapitałowego w zakresie działań lobbingowych w Unii Europejskiej.
Propozycja: utworzenie przez uczestników rynku, przy wsparciu organizacyjnym rządu, biura w Brukseli zajmującego się lobbowaniem w kluczowych instytucjach unijnych. Współpraca GPW i PAIH w celu ustanowienia przedstawicieli polskiego rynku kapitałowego za granicą.
BARIERY REGULACYJNE
14. Niewystarczające rynkowe doświadczenie nadzorcy - niedostosowane do dynamiki rozwoju rynku.
15. Postrzegana przez rynek niepewność prawna związana z m.in. reformami systemu emerytalnego (np. OFE).
16. Wprowadzanie tzw. gold-plating, tj. nadmiernych regulacji i obostrzeń w stosunku do prawa UE.
Propozycje: wdrażanie przepisów unijnych dotyczących rynku kapitałowego, aby pozostawić uczestnikom rynku wystarczający czas na dostosowanie się do regulacji, unikanie gold-platingu i zmiana przepisów dotyczących outsourcingu, wymogu uzyskania zgody emitenta na dopuszczenie do obrotu papierów wartościowych, gwarantowanego poziomu usług w zakresie okresów zatwierdzania prospektów emisyjnych, a także wypracowywanie na forum UE rozwiązań zapewniających zachowanie zasady proporcjonalności przepisów z punktu widzenia krajowego rynku kapitałowego.
17. Luki w regulacjach prawnych, które przyczyniają się do nieefektywności rynku i zwiększania ryzyka, jednocześnie obniżając zaufanie do niego, w tym brak sądów specjalizujących się w przestępstwach o charakterze finansowym, brak standaryzacji dokumentacji prawnej (prospektów emisyjnych, dokumentacji dotyczącej obowiązków informacyjnych związanych z notowaniem na rynku, umów), brak możliwości procedowania prospektu emisyjnego w języku angielskim, co obniża atrakcyjność polskiego rynku kapitałowego dla emitentów zagranicznych, niewystarczające ramy regulacyjne dotyczące ochrony praw uczestników rynku, brak wdrożenia standardu wyceny obligacji według wartości rynkowej, braki w infrastrukturze post-transakcyjnej w celu zapewnienia większego bezpieczeństwa rynku.
BARIERY PODATKOWE
18. Brak wystarczających zachęt podatkowych dla emitentów, inwestorów i pośredników.
Propozycje: zachęty podatkowe dla emitentów, w tym rezygnacja z podatku u źródła dla euroobligacji w celu zrównania kosztu pozyskania kapitału w walucie obcej z kosztem kapitału pozyskiwanego w PLN, wprowadzenie zwolnienia podatkowego dla emisji obligacji rozwojowych, wprowadzenie ulgi dla kosztów IPO, zwiększenie ulg dla programów akcji pracowniczych. Zachęty podatkowe dla inwestorów, w tym umożliwienie kompensacji zysków/strat kapitałowych dla jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych i innych papierów wartościowych, uniemożliwienie kompensacji zysków/strat dla kontraktów CFD, FX i niektórych kryptowalut, zmniejszona stawka podatku dochodowego od dywidend w przypadku inwestycji długoterminowych. Zachęty podatkowe dla pośredników, w tym zwolnienie transakcji repo spełniających określone kryteria z podatku od niektórych instytucji finansowych. Usprawnienia w zakresie administracji skarbowej dla emitentów, w tym centralizacja procesów dla wyrażających tym zainteresowanie emitentów, harmonizacja zasad podatkowego traktowania obligacji (dla obligacji wyemitowanych przed i po 2015 r.).
19. Bariery w zakresie struktury podatkowej i bariery administracyjne, które zniechęcają do wejścia na rynek kapitałowy.
20. Niska popularność programów akcjonariatu pracowniczego.
- Podatek od dywidendy obniżony do 9 proc. dla zysków od inwestycji kapitałowych utrzymywanych przez dłużej niż 36 miesięcy.
- Powstanie możliwość kompensowania strat kapitałowych z zyskami z innych instrumentów finansowych (w szczególności z jednostek uczestnictwa w otwartych funduszach inwestycyjnych). ( limit rozliczania strat na przykład przez 5 lat).
- Zwolnienie z podatku od obligacji rozwojowych, które będą służyć finansowaniu infrastruktury regionalnej i ogólnokrajowej.
- Zwolnienie z PIT zysków ze sprzedaży akcji pracowniczych, otrzymanych przez pracowników w ramach programów motywacyjnych (sprzedaż akcji dopiero po upływie wymaganego minimalnego okresu)
- Zwolnienie zysków ze sprzedaży akcji pracowniczych (w tym programów motywacyjnych dla kadry kierowniczej) z podatku od zysków kapitałowych do określonej wysokości, pod warunkiem, że akcje będą sprzedane dopiero po upływie wymaganego minimalnego okresu od ich przyznania.
