Ekonomia: Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla

Ben S. Bernanke od 2014 r. jest związany z Instytutem Brookingsa w Waszyngtonie; Douglas W. Diamond jest profesorem Uniwersytetem Chicagowskiego, a Philip H. Dybvig - amerykańskim ekonomistą związanym z Uniwersytetem Waszyngtona w St. Louis. Wszyscy nagrodzeni to Amerykanie.

"Tegoroczni laureaci w dziedzinie nauk ekonomicznych, Ben Bernanke, Douglas Diamond i Philip Dybvig, wnieśli wkład w zrozumienie roli banków w gospodarce, szczególnie w okresie kryzysu finansowego. Ważna kwestią w ich badaniach jest kluczowe znaczenie unikanie bankructwa. (...) Badania naukowe zostały zapoczątkowane przez Bena Bernanke, Douglasa Diamonda i Philipa Dybviga na początku lat osiemdziesiątych. Ich analizy miały ogromne znaczenie praktyczne w regulacji rynków finansowych i radzenia sobie z kryzysami finansowymi" - napisano w komentarzu opublikowanym przez Komitet Noblowski.

- Wnioski laureatów poprawiły naszą zdolność do unikania zarówno poważnych kryzysów, jak i kosztownych nakładów na wychodzenie z nich - mówił Tore Ellingsen, przewodniczący Komitetu Nagrody w dziedzinie Nauk Ekonomicznych.

- - - - -

Ben Bernanke (ur. 13 grudnia 1953 r. w Augusta) - amerykański ekonomista, od 2006 r. do stycznia 2014 r. przewodniczący Rady Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej (Fed). Od sierpnia 2002 r. do czerwca 2005 r. był członkiem Rady Gubernatorów Rezerwy Federalnej, zaś w latach 2005-2006 był przewodniczącym prezydenckiej Rady Doradców Ekonomicznych. "Tygodnik Time" ogłosił go Człowiekiem Roku 2009. 

24 października 2005 r. prezydent George W. Bush wyznaczył go na następcę Alana Greenspana, Przewodniczącego Rady Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych. Po zatwierdzeniu przez Senat Bernanke pełnił tę funkcję od 1 lutego 2006 do 31 stycznia 2014 roku, kiedy to zastąpiła go Janet Yellen.

- Laureaci dowiedli, że to upadki banków stymulują kryzysy gospodarcze, a nie odwrotnie - powiedział prof. Akademii Leona Koźmińskiego Adam Noga, komentując decyzję o przyznaniu Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii.

- Laureaci dowiedli, że to upadki banków stymulują kryzysy gospodarcze, a nie - jak uważają zwolennicy neoliberalnej ekonomii - instytucje finansowe bankrutują w konsekwencji kryzysów - wskazał. Zaznaczył, że jest to swoistego rodzaju "przewrót kopernikański" w bankowości, dowodzący, że bardziej opłaca się dopłacać bankom, gdy mają kłopoty, niż ponosić koszty ich bankructwa.

- Konsekwencje upadków instytucji finansowych są dla społeczeństwa i gospodarek bardziej kosztowne niż ich ratowanie - powiedział. Powołując się na prace noblistów, wytłumaczył, że upadłe banki nie udzielają kredytów firmom, co m.in. przyczynia się do spadku produkcji, inwestycji, spadku PKB, wzrostu bezrobocia. - Wsparcie banków np. z funduszy gwarancyjnych pozwala utrzymać dobrą koniunkturę gospodarczą, nie dopuszczać do kryzysu - wyjaśnił. 
 
Zauważył, że laureaci wykazali m.in. jak dochodzi do kryzysów w bankach i jakie są konsekwencje ich upadków. - Model Diamond - Dybvig pokazuje, w jaki sposób kombinacja niepłynnych aktywów (takich jak kredyty biznesowe lub hipoteczne) i płynnych zobowiązań (depozyty) może wywołać samospełniającą się panikę wśród deponentów i doprowadzić do upadku banku - wskazał. Zaznaczył też, że zbudowanie nowego banku wymaga wielu lat i dużych nakładów finansowych.

Profesor Noga przypomniał też, że Ben S. Bernanke, jako szef Fed, wdrażał przedstawione przez noblistów koncepcje w praktyce, wspomagając amerykańskie instytucje finansowe po upadku Lehman Brothers w 2008 roku. 

Przyznał też, że nagrodzone teorie są "ingerencją w działalność rynkową (...). wskazaniem, że gospodarka musi być wspomaga przez system banku centralnego, przez państwo".

Zaznaczył jednak, że teoria noblistów jest ryzykowna, ponieważ banki mając świadomość wsparcia, mogą zmniejszyć czujność i udzielać np. bardziej ryzykownych kredytów. - Laureaci modelowo i statystycznie bardzo mądrze to wykazali, ale jest obawa, że pomoc państwa może być demoralizująca zarówno dla instytucji jak i klientów, którzy będą lokować pieniądze w bankach, oferujących wyższe oprocentowanie depozytów, a nie w tych, gdzie jest bezpieczniej - powiedział.

- Wybór tegorocznych laureatów koresponduje z ryzykami dla gospodarki światowej w najbliższych kwartałach - powiedział Marcin Klucznik z Polskiego Instytutu Ekonomicznego, komentując decyzję o przyznaniu Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii.

Klucznik zwrócił uwagę, że laureaci zostali nagrodzeni za "prace nad bankami oraz kryzysami finansowymi".

Jak przypomniał Klucznik, Bernanke był prezesem Rezerwy Federalnej w latach 2006-2014, czyli amerykańskiego banku centralnego. - Jego praca naukowa jest skupiona wokół polityki pieniężnej - inflacji i sposobów walki z nią, znaczeniu banków centralnych, a także ryzyku kryzysów i niestabilności finansowej - dodał.

Douglas Diamond i Philip Dybvig to, jak dodał ekspert PIE, ekonomiści akademiccy. Zostali nagrodzeni za swoją pracę nad kryzysami finansowymi oraz wytłumaczenie procesu paniki bankowej. - To sytuacja, w której klienci banków próbują masowo wycofać swoje oszczędności, doprowadzając tym samym do załamania systemu oraz upadku banku w ramach "samospełniającej się przepowiedni" - wyjaśnił.

W opinii Klucznika, wybór tegorocznych laureatów "koresponduje z ryzykami dla gospodarki światowej w najbliższych kwartałach". Rekordowo wysoka inflacja oraz szybkie podwyżki stóp procentowych na całym świecie tworzą, jak zaznaczył, niepewność co do przyszłej sytuacji gospodarczej. - Skutkiem są także obawy o stabilność sektora bankowego - w Anglii bank centralny ogłosił ratunkowy skup aktywów, a w USA Bank of America ostrzega przed zbyt szybkim podnoszeniem stóp procentowych - dodał.

Zdaniem eksperta, pomimo to nie należy oczekiwać powtórki kryzysu z lat 30. XX wieku. - Nadzór i kontrola nad sektorem finansowym od tamtych czasów uległa znaczącej poprawie, a niedobory pracowników oznaczają lepszą sytuację na rynku pracy i mniejsze ryzyko wzrostu bezrobocia - podsumował.

- - - - - -

Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii to najbardziej prestiżowe wyróżnienie, jakie można otrzymać w tej dyscyplinie nauki. W przeciwieństwie do przyznawanych od 1901 roku nagród - pokojowej, z chemii, fizyki, fizjologii lub medycyny oraz literatury, Alfred Nobel nie ustanowił w swoim testamencie wyróżnienia z ekonomii. Jego fundatorem jest od 1969 roku Bank Szwecji. Stąd oficjalna nazwa brzmi - Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla. Laureata wybiera grono złożone z profesorów ekonomii Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk.

Wśród dotychczas nagrodzonych Noblem ekonomistów nie ma Polaków, choć polski akcent pojawił się w 2007 roku. Uhonorowany został wtedy amerykański ekonomista polsko-żydowskiego pochodzenia profesor Leonid Hurwicz (zmarł w 2008 roku) za prace nad teorią wdrażającą systemy matematyczne w procesy gospodarcze.

Zwycięzcy w dziedzinie nauk ekonomicznych otrzymują - podobnie jak uczeni z innych dziedzin - nagrodę z rąk króla Szwecji na wspólnej uroczystości 10 grudnia, w rocznicę śmierci Alfreda Nobla.

Biznes INTERIA.PL na Facebooku. Dołącz do nas i czytaj informacje gospodarcze

2021 rok

David Card za "empiryczny wkład w ekonomię pracy" oraz oraz wspólnie Joshua D. Angrist i Guido W. Imbens "za metodologiczny wkład w analizę związków przyczynowych".

2020 rok

Paul R. Milgrom i Robert B. Wilson z Uniwersytetu Stanforda za "ulepszenia teorii aukcji".

2019 rok

Abhijit Banerjee, Esther Duflo i Michael Kremer za badania nad ubóstwem.

2018 rok

William Nordhaus i Paul Romer za badania związane ze zmianami klimatu i innowacjami technologicznymi.

2017 rok

Richard H. Thaler za wkład w ekonomię behawioralną.

2016 rok

Oliver Hart i Fin Bengt Holmstrom za wkład w teorię kontraktu.

2015 rok

Angus Deaton za analizę konsumpcji, ubóstwa i dobrobytu.

2014 rok

Jean Tirole za analizę siły rynku i regulacji.

2013 rok

Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen oraz Robert Shiller za empiryczną analizę cen aktywów.

2012 rok

Lloyd Shapley, Alvin Roth dostali nagrodę za teorię stabilnych alokacji i wykorzystanie projektowania rynku.

2011 rok

Thomas Sargent, Christopher Sims zostali nagrodzeni za empiryczne badania nad przyczynami i skutkami w makroekonomii.

2010 rok

Laureatami zostali Amerykanie Thomas Sargent i Christopher Sims. Uhonorowano ich za badania nad zależnościami pomiędzy polityką gospodarczą a wskaźnikami makroekonomicznymi.

2010 rok

Profesorowie Peter Diamond, Dale Mortensen i Christopher Pissarides otrzymali nagrodę w dziedzinie ekonomii za analizę tzw. rynków poszukiwania (search markets). Naukowcy wyjaśnili, dlaczego na rynku pracy występuje bezrobocie, chociaż są wolne etaty.

2009 rok

Elinor Ostrom i Oliver E. Williamson Amerykanie zostali nagrodzeni za swoją pracę na rzecz zorganizowania i usprawnienia zarządzania w gospodarce.

2008 rok

Paul Krugman - to znakomity ekonomista w dziedzinie nowej teorii handlu międzynarodowego oraz nowej geografii ekonomicznej . Zgodnie z teorią Krugmana - nową geografią ekonomiczną - należy zwracać uwagę na wewnętrzne czynniki wzrostu gospodarczego, na to, "co jest skumulowane w danym regionie, a nie wyłącznie opierać się na importowanych zasobach, czy to kapitale, czy pracy, czy technologii".

2007 rok

Leonid Hurwicz, Eric S. Maskin, Roger B. Myerson

2006 rok

Prof. Phelps oraz prof. Friedman otrzymali Nobla w dziedzinie ekonomii za analizę międzyokresowych zależności w polityce. Opracowali dwa modele dotyczące zależności między inflacją a bezrobociem, uwzględniające oczekiwania inflacyjne i ich wpływ na skuteczność polityki makroekonomicznej, która ma prowadzić do obniżenia bezrobocia.

2005 rok

Nobla dostali Amerykanie Robert J. Aumannowi z Izraela i Thomasow C. Schelling Zostali oni uhonorowani za opracowanie teorii konfliktów w oparciu o teorię gier. Znaczenie ich prac daleko wykraczało poza samą ekonomię. Ich badania mają zastosowanie między innymi w polityce rozbrojeniowej, zagadnieniach bezpieczeństwa międzynarodowego czy też polityczno-gospodarczych negocjacjach.

2004 rok

Norweg Finn Kydland i Amerykanin Edward Prescott zostali noblistami z ekonomii. Uhonorowano ich za pracę wyjaśniającą "w jaki sposób cykle biznesowe wpływają zmiany w polityce ekonomicznej i technologii".

2003 rok

Nagroda Nobla przypadła dwóm uczonym, Amerykanin Robert F. Engle i Brytyjczyk Clive W. J. Granger. Obaj uczeni zostali nagrodzeni za stosowanie metod statystycznych w ekonomicznych (gospodarczych) sekwencjach czasowych. Prace te uznano za ważne, ponieważ na finansowych rynkach często dochodzi do przypadkowych fluktuacji i gwałtownych zwrotów, które mogą mieć wpływ na ceny i wartość akcji oraz innych instrumentów finansowych.

2002 rok

Nagroda Nobla przypadła dwóm amerykańskim uczonym mającemu obywatelstwo izraelskie, Daniel Kahneman z uniwersytetu Princeton i Vernon L. Smith, wykładowca z uniwersytetu w Fairfax. Nagrodę otrzymali za studia nad psychologicznymi aspektami oceny i podejmowania decyzji w sytuacjach niepewności oraz za studia laboratoryjne nad alternatywnymi mechanizmami rynkowymi.

2001 rok

Nagroda Nobla przypadła trzem amerykańskim uczonym - George A. Akerlof (mąż Janet Yellen, szefowej Fedu), Michael Spence oraz Joseph Stiglitz. Nagrodę otrzymali za opracowanie w latach 70. XX wieku podstaw do ogólnej teorii ekonomii informacyjnej. Istotą której jest analiza rynków cechujących się asymetrią informacji, występuje ona w sytuacji, gdy jedni uczestnicy rynku mają lepsze informacje niż inni.

2000 rok

Nagroda Nobla przypadła dwóm amerykańskim uczonym - Jamesowi J. Heckmanowi i Danielowi L. McFaddenowi z Uniwersytetu Kalifornii w Berkeley. Nagrodę otrzymali za opracowanie "teorii i metod szeroko stosowanych w analizie statystycznej zachowań poszczególnych osób i gospodarstw domowych". Prace naukowców pochodzą z pogranicza ekonomii i statystyki, a teraz wykorzystywane są również w naukach społecznych.

1999 rok

Nagrodę odbiera Robert A. Mundell (Kanadyjczyk osiadły w USA, pracuje w Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, ur. 1932) - za analizę polityki pieniężnej w warunkach ograniczeń kursów wymiany, a także za analizę optymalnych obszarów walutowych. Jego badania stworzyły podwaliny pod teorię, na której oparli się twórcy strefy euro.

Jest twórcą teorii optymalnych obszarów walutowych - (teoria OCA), która podkreśla że znaczne korzyści z integracji monetarnej są w stanie osiągnąć szczególnie kraje z wysoką inflacją i słabiej rozwinięte. Dodatkowe korzyści dla tych krajów są efektem większej stabilności makroekonomicznej promującej inwestycje i zatrudnienie. Zdaniem Mundella kryterium, według którego można typować kraje do połączenia się w unii walutowej, jest wysoka mobilność czynników produkcji, przede wszystkim pracy.

1998 rok

Akademia nagradza Amartya Sena urodzonego w indyjskim Bengalu Zachodnim w 1934 roku (Indie, teraz jest wykładowcą w Trinity College w brytyjskim Uniwersytecie Cambridge wcześniej był wykładowcą na amerykańskim uniwersytecie Harvarda). Nobla otrzymał za badania nad sposobami postępowania społeczeństw, by racjonalnie gospodarowały swymi zasobami. Zastanawiał się jak prowadzić politykę gospodarczą, by zapewnić ład społeczny.

Badania Amartya nad tzw. Ekonomią dobrobytu poświęcone są zjawisku głodu oraz dystrybucji żywności i dochodu na świecie. Prace prowadził w Indiach, Etiopii, Bangladeszu oraz Afryce Saharyjskiej. Prace Amartyi pozwalają wyjaśnić ekonomiczne podłoże braku żywności na świecie dotyczą gospodarek w krajach rozwijających się i sytuacji ludzi najbiedniejszych w tych krajach, a także sposobom, jakie mogą zapobiec klęskom głodu.

1997 rok

Nagrodę Nobla w tym roku otrzymali Amerykanie - Robert C. Merton z Uniwersytet Harvarda i Myron S. Scholes z Uniwersytetu Stanforda w Kalifornii za opracowanie w latach siedemdziesiątych metody wyceny instrumentów pochodnych. Najbardziej spektakularnym osiągnięciem naukowców jest ich model wyceny opcji nazwany od ich nazwisk jako MODELEM BLACKA-SCHOLESA. Prace naukowe tych uczonych otworzyły nowe dziedziny badań, także poza nauką o finansach. Mają również zastosowanie w określaniu wartości umów ubezpieczeniowych.

1996 rok

Akademia nagrodziła Jamesa A. Mirrleesa z Uniwersytetu Cambridge z Wielkiej Brytanii i Williama Vickreya z Kanady za opracowanie teorii podejmowania decyzji w warunkach braku pełnej informacji. Naukowcy w swoich opracowaniach zwrócili uwagę na istotną rolę informacji we współczesnej gospodarce. Ich teoria określana jako "teoria bodźców w warunkach informacji asymetrycznej" dotyczyła sytuacji, gdy podmioty uczestniczące w życiu gospodarczym i zawierające najróżniejsze transakcje, rozporządzające asymetrycznymi informacjami. Teoria stworzona przez laureatów Nagrody Nobla ma duże zastosowanie również w innych dziedzinach, między innymi w zawieraniu umów ubezpieczeniowych, tworzeniu systemu podatkowego, ustalaniu zasad organizowania przetargów czy tworzeniu systemu płac kadry kierowniczej.

1995 rok

Nagrodę Nobla otrzymał Amerykanin Robert E. Lucas Jr. z Uniwersytetu w Chicago. Lucas jest powszechnie uważany za człowieka, który stworzył dynamiczną teorię makroekonomii, badającą zachowanie gospodarki jako całości klasycznej. Jego prace zrewolucjonizowały sposoby konstruowania modeli ekonomicznych, a także gruntowną zrewolucjonizowały analizę makroekonomiczną.

1994 rok

Akademia uznaje pracę prowadzone przez zmarłego w 2000 r. Johna C. Harsanyia, pracownika Uniwersytetu Kalifornii w Berkeley, Johna F. Nasha z Uniwersytetu Princeton i Reinharda Seltena z Uniwersytetu Bońskiego za przełomowe wobec zastosowania teorii gier w badaniu procesów gospodarczych.

1993 rok

W uznaniu osiągnięć Nobla otrzymuje Robert W. Fogel pracownik Uniwersytetu Chicagowskiego i Douglass C. North z Uniwersytetu Waszyngtona w St. Louis za "wkład w odnowę historii gospodarczej przez zastosowanie teorii ekonomicznych i metod jakościowych dla objaśnienia przemian gospodarczych i instytucjonalnych".

1992 rok

Laury zdobywa Gary S. Becker z Uniwersytetu Illinois w Chicago. Jako pierwszy zastosował analizę mikroekonomiczną do zastosowania w dziedzinach ludzkiego życia, którymi dotychczas zajmowały się socjologia, demografia czy kryminologia - badał w ten sposób zjawiska związane z ludzkimi zachowaniami i interakcjami, w tym również w sferze pozarynkowej.

1991 rok

Szwedzcy Akademicy uznają prace Ronalda Coase a za badania, które wniosły "przełomowy wkład w zrozumienie instytucjonalnej struktury gospodarki" - prace nad wpływem praw własności i kosztów prowadzenia interesów (tzw. kosztów transakcyjnych) na gospodarkę.

1990 rok

Nobla odbierają Harry M. Markowitz, William F. Sharpe i Merton H. Miller - wymyślili sposób oceny akcji spółek i obligacji oraz własne pomysły na ocenę różnych inwestycji.

1989 rok

Trygve Haavelmo - Norwegia za wykorzystanie metod statystycznych w prognozowaniu ekonomicznym.

1988 rok

Maurice Allais - Francja za wkład do teorii rynków i efektywnego wykorzystania zasobów.

1987 rok

Robert M. Solow - USA za teorię wzrostu gospodarczego, dowodzącą, że technologia jest najbardziej istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego.

1986 rok

James M. Buchanan Jr. - USA za teorię włączającą do badań ekonomicznych problem podejmowania decyzji politycznych ( postulat nałożenia konstytucyjnych ograniczeń na zachowania osób urzędowych dla zapewnienia realizacji interesu publicznego).

1985 rok

Franco Modigliani - USA za teorię oszczędzania i finansów korporacji 1984 r., Richard Stone - Wielka Brytania za rozwój rachunku dochodu narodowego - narzędzia do mierzenia dochodów i wydatków kraju.

1983 rok

Gerard Debreu - USA za matematyczny model opisujący w sposób naukowy teorie równowagi ogólnej.

1982 rok

George J. Stigler - USA za badania nad sposobami działania rynków oraz nad przyczynami i skutkami ich regulowania przez państwo.

1981 rok

James Tobin - USA za teorię inwestycji, teorię wyboru portfela inwestycyjnego, rolę pieniądza we wzroście gospodarczym, mierniki poziomu dobrobytu.

1980 rok

Lawrence R. Klein - USA za stworzenie modeli ekonometrycznych do prognozowania fluktuacji gospodarczych.

1979 rok

Arthur Lewis - Wielka Brytania, Theodore W. Schultz - USA za analizę procesów ekonomicznych w krajach rozwijających się.

1978 rok

Herbert A. Simon - USA za badania dotyczące sposobu podejmowania decyzji ekonomicznych (zwłaszcza przedsiębiorstw).

1977 rok

James E. Meade - Wielka Brytania, Bertil Ohlin - Szwecja za wkład w teorię handlu międzynarodowego.

1976 rok

Milton Friedman - USA za wkład w teorię konsumpcji, stabilizacji makroekonomicznej oraz ponowne sformułowanie ilościowej teorii pieniądza.

1975 rok

Tjalling C. Koopmans - USA, Leonid W. Kantorowicz - ZSRR za prace poświęcone efektywnej alokacji i wykorzystaniu zasobów gospodarczych.

1974 rok

Friedrich August von Hayek - Austria, Gunnar Myrdal - Szwecja za teorię monetarną i analizę współzależności czynników ekonomicznych i społecznych.

1973 rok

Wassily Leontief - USA za stworzenie i zastosowanie metody - nakładów i wyników.

1972 rok

Kenneth J. Arrow - USA, John R. Hicks - Wielka Brytania za opracowanie sposobów modelowania współzależności między cenami i rozmiarami produkcji dóbr oraz między cenami a podażą czynników produkcji.

1971 rok

Simon Kuznets - USA za wykorzystanie miernika produktu narodowego brutto do opisu i interpretacji wzrostu gospodarczego w długich okresach czasu.

1970 rok

Paul A. Samuelson - USA za wkład w naukową analizę teorii ekonomicznych.

1969 rok

Jan Tinbergen - Holandia , Ragnar Frisch za pionierskie prace z zakresu ekonometrii.

Opr. INTERIA.PL