Każda Ordynacja ma wady
Zmiana proporcjonalnego systemu wybierania posłów na Sejm wymaga nowelizacji konstytucji. Obecny system wyborczy faworyzuje partie polityczne i ich liderów, a nie samych kandydatów do parlamentu. Większościowa Ordynacja ogranicza różnorodność partyjną, ale pozwala na identyfikację elektoratu z posłem.
Przyszła koalicja rządząca rozważa zmianę Ordynacji wyborczej. Platforma Obywatelska, która wygrała wybory, chce, by posłowie byli wybierani w jednomandatowych okręgach wyborczych, a nie na zasadzie proporcjonalnej większości, jak to jest obecnie.
Bogdan Zdrojewski, poseł PO, uważa, że trzeba będzie dążyć do kompromisu z Polskim Stronnictwem Ludowym. PSL jako koalicyjny partner opowiada się za Ordynacją mieszaną.
Konieczna zmiana w konstytucji
Żeby dokonać zmiany Ordynacji wyborczej, potrzebna jest zmiana w ustawie zasadniczej.
- W części dotyczącej zasad wyboru do Sejmu należałoby wykreślić to, że wybory są proporcjonalne, i wpisać formułę, która odpowiadałaby danej Ordynacji - mówi prof. Piotr Winczorek, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego.
Zaznacza, że przy wprowadzaniu Ordynacji mieszanej także potrzebna jest zmiana w konstytucji.
- Jeżeli obecnie w konstytucji określone jest, że wybory są proporcjonalne, to każdy mandat musi być obsadzony tą metodą, a nie ich część - mówi profesor.
Jednak, aby zmienić konstytucję, potrzebna jest większość co najmniej dwóch trzecich połowy ustawowej liczby posłów. Oznacza to, że przy minimalnej frekwencji (230 posłów na sali) 154 posłów musi opowiedzieć się za zmianą w ustawie zasadniczej. Jeżeli Izba będzie pełna, to takich głosów musi być aż 307. Tymczasem posłów PO i PSL jest razem w Sejmie 240.
System proporcjonalny
Obecnie posłów wybieramy w wyborach proporcjonalnych. Głosujemy więc nie na konkretnych kandydatów, ale przede wszystkim na partie polityczne. Miejsca w Sejmie są natomiast rozdzielane proporcjonalnie do poparcia udzielonego każdej z partii. Nie jest to jednak czysta odmiana proporcjonalnego systemu wyborczego.
- Wyborca może obecnie wybierać z listy partyjnej, kogo chce. Tak więc w Polsce do Sejmu może wejść kandydat z ostatniego, pierwszego lub środkowego miejsca na liście - tłumaczy profesor Hubert Izdebski z Uniwersytetu Warszawskiego.
System ten krytykowany jest za nadmierną rolę partii politycznych w doborze i selekcji osób startujących w wyborach. Poza tym wskazuje się, że mankamentem tej Ordynacji jest brak więzi kandydata z listy partyjnej z wyborcami. Nie daje on także gwarancji utworzenia stabilnego rządu. Ale eksperci wskazują także na zalety.
- Dzięki temu systemowi każdej partii można zaoferować jakąś cząstkę władzy, czyli umożliwić udział w sprawowaniu władzy także tym, którzy w arytmetycznym sensie wybory przegrali - wyjaśnia doktor Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego.
Taki system wyborczy nie prowadzi do eliminacji mniejszych ugrupowań politycznych.
System większościowy
W tym systemie wyborca oddaje głos na konkretne osoby, a nie na listy partyjne. Jego zwolennicy uważają, że jest on łatwiejszy w zastosowaniu i bardziej przejrzysty dla wyborcy, a pomiędzy wyborcami i wybranymi przez nich kandydatami tworzy się silna więź.
- Ma on tę zaletę, że wskazuje wyraźnie partię, która jest odpowiedzialna, bo rząd nie składa się z ugrupowań różnych, ale należy do jednego ugrupowania - mówi dr Ryszard Piotrowski.
- Odpowiedzialność poszczególnych członków rządu za realizowaną przez nich politykę jest bardziej czytelna, ponieważ nie mogą się powoływać na trudności natury koalicyjnej - dodaje.
Są jednak i wady. Z jednego okręgu może bowiem zostać wybrany tylko jeden poseł. Tak więc głosy wyborców, którzy nie zagłosowali na zwycięzcę, zostały zmarnowane.
- Jest więc znaczna część wyborców, którzy nie mają poczucia, że są reprezentowani - wyjaśnia Ryszard Piotrowski.
Ponadto ten system eliminuje ze sceny politycznej mniejsze ugrupowania.
- Jeśli nie ma głębokich różnic ideologicznych dotyczących wartości w społeczeństwie, to wtedy system demokracji większościowej ma sens, ponieważ jest skuteczny i umożliwia jednej partii politycznej rządzenie bez konieczności zawierania koalicji - mówi dr Ryszard Piotrowski.
Zrównoważony system mieszany
Mamy dwie wersje systemu mieszanego. Pierwsza to kombinacja elementów większościowych i proporcjonalnych. Polega to na tym, że część deputowanych wybierana jest w systemie większościowym, a część w systemie proporcjonalnym.
Druga wersja systemu mieszanego polega na tym, że wyborca ma dwa głosy i głosuje w taki sposób, że jeden z tych głosów oddawany jest na jedną z list wyborczych zgłoszonych w danym państwie związkowym, a drugi bezpośrednio na kandydata.
- Istnieje tutaj połączenie umożliwiające zarówno wyrażenie preferencji personalnych wyborcy, jak i uwzględnienie elementu proporcjonalności - wyjaśnia dr Piotrowski.
Ordynacja jednomandatowa
Profesor Antoni Kamiński, politolog Polskiej Akademii Nauk, jest zdania, że najbardziej korzystna dla Polski byłaby Ordynacja większościowa w okręgach jednomandatowych.
- Powoduje ona powstanie sytuacji, w której wyborca ma większą kontrolę nad swoimi przedstawicielami w Sejmie. Posłowie z kolei w sposób bardziej odpowiedzialny wypełniają swoją funkcję - mówi prof. Antoni Kamiński.
Jego zdaniem w przypadku Ordynacji proporcjonalnej po wyborach najczęściej mamy do czynienia z rządami koalicyjnymi, które są słabe, co ogranicza zdolność przeprowadzenia reform.
MAŁGORZATA KRYSZKIEWICZ, ŁUKASZ KULIGOWSKI
