Kiedy upadłość się opłaca?
Za sprawą nowelizacji prawa upadłościowego i naprawczego, 31 marca br. długo oczekiwana instytucja upadłości konsumenckiej została wprowadzona w życie. Odtąd możliwe będzie ogłoszenie bankructwa przez osoby fizyczne. Do tej pory mogli to uczynić jedynie przedsiębiorcy.
Nowelizacja jest częścią programu ustawodawczego "Pakiet na rzecz przedsiębiorców", którego celem jest rozszerzenie wolności gospodarczej, pobudzenie przedsiębiorczości Polaków oraz zmniejszenie biurokracji.
Kogo dotyczą nowe przepisy?
Nowela ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze polega na wprowadzeniu następujących zmian:
- zmianie brzmienia art. 1 ustawy;
- dodaniu do części trzeciej "Odrębne postępowanie upadłościowe" tytułu V w brzmieniu: "Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej".
W konsekwencji dokonano również stosownej zmiany w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zawarta w art. 75 lista wniosków i zażaleń, od których pobierana jest opłata w wysokości 200 zł, została poszerzona o wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.
Obecnie przepisy omawianej ustawy znajdują więc zastosowanie także do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze). Można do nich zaliczyć wypadki losowe, np. wypadek samochodowy czy kradzież, a także choroby i utratę pracy. Ta ostatnia okoliczność objęta jest pewnymi ograniczeniami: jeżeli do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika (jak to ma miejsce w przypadku zwolnienia dyscyplinarnego) lub za jego zgodą, sąd automatycznie oddali wniosek o ogłoszenie upadłości. Ogłoszenie upadłości nie będzie też możliwe w sytuacji, gdy osoba zaciągnęła zobowiązanie będąc już niewypłacalną.
Raz na dziesięć lat!
Upadłość konsumencką będzie można ogłaszać kilka razy w życiu, jednak okres pomiędzy oddłużeniami nie może być krótszy niż 10 lat (art. 4913 ust. 2, pkt 1ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze). Ponadto sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeśli:
- w postępowaniu upadłościowym prowadzonym w okresie 10 lat przed złożeniem wniosku nie zaspokojono wszystkich wierzycieli dłużnika, a ten po zakończeniu lub umorzeniu postępowania nie wykonał swoich zobowiązań;
- postępowanie zostało umorzone z przyczyn innych niż wniosek wszystkich wierzycieli lub też czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Procedura
Wniosek o rozpoczęcie postępowania upadłościowego może zgłosić wyłącznie dłużnik. Kiedy wniosek wpłynie do sądu, ten zwraca się do właściwych organów o udzielenie informacji dotyczących tego, czy dłużnik:
- w ostatnich pięciu latach zgłaszał fakt dokonania czynności prawnych podlegających opodatkowaniu (w tym celu zwraca się do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla dłużnika);
- jest wspólnikiem spółek handlowych (w tym celu zasięga informacji w Krajowym Rejestrze Sądowym).
Opłata za wszczęcie postępowania upadłościowego osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej wynosi 200 zł (dla porównania - opłata pobierana od przedsiębiorców to 1000 zł).
Na wniosek dłużnika likwidacja masy upadłościowej będzie mogła być przeprowadzona - pod nadzorem syndyka - przez samego upadłego. Dłużnik wydaje syndykowi cały swój majątek łącznie z nieruchomościami. Jeśli wyjdzie na jaw, że tego nie zrobił (lub też nie dostarczył niezbędnych dokumentów lub w inny sposób nie wykonał ciążących na nim obowiązków), sąd umorzy postępowanie upadłościowe. W sytuacji, gdy nie ma jasności co do tego, który z przedmiotów należących do dłużnika wchodzi w skład masy upadłościowej, wątpliwości rozstrzygnie sędzia-komisarz na wniosek syndyka lub upadłego. Od jego decyzji przysługuje zażalenie.
Jeśli środki z funduszu masy upadłości nie doprowadzą do zaspokojenia wierzycieli, sąd orzeka o planie spłaty zadłużenia. Odbywa się to na wniosek dłużnika, po przeprowadzeniu rozprawy, o terminie której zawiadamiani są wszyscy wierzyciele. Ustalona przez sąd wysokość spłat zależeć będzie od wysokości wierzytelności oraz środków, jakimi dysponuje dłużnik. Okres, w którym dłużnik będzie zobowiązany spłacić zadłużenie nie może być dłuższy niż 5 lat. Zarówno upadły, jak i wierzyciele mogą wnioskować o ustalenie bardziej korzystnych dla siebie spłat. W razie gdyby zaszły okoliczności, w wyniku których spłata wierzycieli nie byłaby możliwa, sąd będzie miał możliwość przedłużenia okresu spłaty maksymalnie o 2 lata.
W okresie wykonywania planu spłaty upadły nie może dokonywać żadnych czynności przekraczających granice zwykłego zarządu majątkiem. Nowe zobowiązania może zaciągać tylko wtedy, gdy jest to konieczne do utrzymania jego i jego rodziny (a ściślej osób, w stosunku do których upadły ma ustawowy obowiązek dostarczania środków utrzymania). Upadły nie zrobi także zakupów na raty lub z odroczoną płatnością.
Warunki dokonywania spłaty może zmienić istotna poprawa sytuacji majątkowej upadłego (np. otrzymanie spadku). Tylko wówczas wierzyciele mogą żądać wyższych spłat, o czym zadecyduje sąd po przeprowadzeniu rozprawy. Jeśli natomiast poprawa sytuacji majątkowej będzie wynikiem znalezienia lepszej pracy lub zwiększenia zarobków z działalności wykonywanej osobiście, żądanie zmiany planu spłat nie będzie możliwe. Takie rozwiązanie ma zachęcać dłużników do zwiększania aktywności zawodowej.
Umorzenie niezaspokojonych zobowiązań
Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty sąd wydaje postanowienie o umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań upadłego objętych planem spłaty oraz o zakończeniu postępowania upadłościowego. Umorzenie następuje na mocy orzeczenia sądu wydanego po przeprowadzeniu rozprawy, o której terminie zawiadamia się wszystkich wierzycieli objętych planem. Zobowiązania niepodlegające umorzeniu obejmują świadczenia okresowe, których tytuł prawny nie wygasł, oraz zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.
W przypadku, gdy upadły jest właścicielem domu lub mieszkania, wejdą one w skład masy upadłościowej. Aby upadły mógł zabezpieczyć swoje potrzeby mieszkaniowe, z sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości zostanie wydzielona kwota odpowiadająca wysokości przeciętnego czynszu za 12 miesięcy. Jej wysokość określi sędzia-komisarz, który ma obowiązek wziąć pod uwagę potrzeby mieszkaniowe bankruta, w tym także liczbę członków jego rodziny (osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym). Sędzia-komisarz może też przyznać zaliczkę na poczet kwoty czynszu jeszcze przed sprzedażą mieszkania.
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dn. 5.12.2008 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz.U. Nr 234, poz. 1572.
2. Ustawa z dn. 28.02.2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze - Dz.U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm.
Czytaj także:
Upadłość nie zawsze oznacza zerwanie z długami
