Kłopoty Poczty Polskiej. NIK zawiadamia prokuraturę i CBA
W lutym 2023 r. Poczta Polska miała mieć 2000 paczkomatów, ma ich ponad 200. Przyczyną było powierzenie strategicznej inwestycji firmie bez płynności finansowej, której kapitał zakładowy wynosił 6 tys. zł - to przykład niegospodarności spółki na jaki wskazuje Najwyższa Izba Kontroli (NIK). Łączna wartość inwestycji poczty przekroczyła 500 mln zł, a stwierdzone nieprawidłowości - ponad 113 mln zł. NIK zgłosił sprawę do prokuratury i zawiadomił CBA.
NIK informuje, że celem kontroli było sprawdzenie, czy wybrane inwestycje Poczty Polskiej S.A., przeprowadzone w latach 2020–2023, były prowadzone legalnie, gospodarnie i rzetelnie. Również czy przygotowanie i realizacja strategii inwestycyjnej zapewniały osiągnięcie celów. Kontrolą objęto m.in. zakup 2 tys. paczkomatów, budowę nowej strony internetowej, wytworzenie systemu TMS (wspomaga zarządzanie procesami transportowymi, logistycznymi oraz dystrybucyjnymi), rozbudowę dwóch węzłów ekspedycyjno-rozdzielczych oraz zakup maszyn do sortowania przesyłek.
Przedsięwzięcia te miały zwiększyć konkurencyjność w obszarze nowoczesnych usług pocztowych. Tymczasem “zarząd dopuścił do powstania wielomiesięcznych opóźnień w realizacji projektów narażając spółkę na nadmiarowe koszty realizacji umów i dopuścił do utraty potencjalnych przychodów“ - informuje NIK.
Niegospodarnie i niecelowo realizowany był strategiczny projekt uruchomienia do końca 2022 r. dwóch tysięcy paczkomatów. Nieprawidłowości wykryto już na etapie postępowania przetargowego. Poczta nie określiła żadnych warunków udziału, które uwiarygodniłyby możliwość zrealizowania umowy przez wykonawcę m.in. doświadczenie rynkowe, zdolność finansowa i zdolność organizacyjno-techniczna.
W konsekwencji, z powodu problemów finansowych, wybrany dostawca nie był w stanie wywiązać się z umowy. Poczta Polska powierzyła realizację tego zadania konsorcjum dwóch firm, których lider miał siedzibę w budynku wielorodzinnym i którego kapitał zakładowy wynosił ok. 6 tys. zł. Termin dostawy i instalacji 2000 automatów został przesunięty z lutego 2023 r. na koniec 2024 r. Według stanu na 30 czerwca 2023 r., zainstalowano zaledwie 243 maszyny, lecz bez funkcji użytkowych dla klientów.
Mimo naruszeń umowy przez wykonawcę, zarząd nie skorzystał z określonego umową prawa do wypowiedzenia umowy i podjął decyzję o kontynuowaniu współpracy. Nie zdecydował też o naliczeniu kar umownych z tytułu zwłoki. “Co więcej zarząd podpisał niekorzystne dla spółki aneksy i porozumienia, dotyczące wydłużenia terminu realizacji umowy oraz rezygnacji z dochodzenia kar umownych związanych z opóźnieniami w realizacji umowy, w zamian za rekompensatę, której wartość była o wiele niższa od możliwych kar umownych” - wskazuje NIK.
Nieprawidłowości w zakresie nienaliczania kar umownych zostały stwierdzone również w przypadku umowy na wytworzenie systemu TMS. “Natomiast projekt dotyczący nowej strony internetowej Poczty Polskiej był nierealny już na starcie” - czytamy w dokumencie. Całość miała zostać ukończona w 2023 r. “Pierwotne założenia okazały się niemożliwe do spełnienia już przed upływem trzech miesięcy od podpisania umowy” - informuje NIK. Rozpoczęto negocjacje, które trwały prawie osiem miesięcy. Ustalono, że strona internetowa zostanie oddana z prawie rocznym opóźnieniem. Stan zaawansowania prac w lipcu 2023 r. nie gwarantował dochowania terminów. W przypadku tej inwestycji również nie naliczono wykonawcy umownych kar.
W związku z ustaleniami kontroli, NIK przygotowała zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa niedopełnienie ciążącego obowiązku i wyrządzenia spółce znacznej szkody majątkowej. Powołano się w nim na paragraf 3 Kodeksu karnego. Brzmi on: “Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć”. Pismo sygnalne trafiło też do Centralnego Biura Antykorupcyjnego (CBA).
NIK przypomina, że informatyzacja i rozwój e-commerce na stałe zmieniły sposób funkcjonowania rynku usług pocztowych. Dlatego kluczowe znaczenie mają inwestycje w nowe technologie i dostosowanie usługodawców do nowych warunków rynkowych. “Na koniec 2022 r. poczta zrealizowała prawie 2 mld usług, o 22 mln więcej niż w 2021 r.” - informuje izba. Przyczyną wzrostu było zwiększenie o 103 proc. wolumenu przesyłek kurierskich - z 441 mln w 2019 r. do 894 mln w 2022 r. Równocześnie o 28 proc. spadł wolumen przesyłek listowych - z 1246 mln w 2019 r. do 896 mln w 2022 r. Na koniec III kwartału 2023 r. poczta posiadała 200 maszyn paczkowych. Dla porównania, InPost ma ich ponad 21 tysięcy.
