Koszty sądowe do pilnej poprawki

W Ministerstwie Sprawiedliwości powstał projekt nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Ustawa ta obowiązuje od 2 marca 2006 r., ale praktyka wykazała, że wymaga zmian. Zmiany przygotowane przez resort są jednak kosmetyczne.

Jakie zmiany proponuje resort

Projekt ministerstwa sprowadza się przede wszystkim do ujednolicenia sprzeczności i niespójności pomiędzy przepisami ustawy a innymi aktami, przede wszystkim kodeksu postępowania cywilnego. Z tych przyczyn z przepisu art. 22 ustawy dotyczącego opłat od zażalenia wyeliminowane mają zostać postanowienia w przedmiocie oddalenia wniosku o wyłączenie biegłego lub tłumacza. Według orzecznictwa Sądu Najwyższego na postanowienia sądu w tym zakresie w ogóle nie przysługuje zażalenie. Projekt przesądza, że od wniosku o wykreślenie wpisu w księdze wieczystej pobierać się będzie połowę opłaty należnej od wniosku o wpis. Praktyka sądów w tym zakresie nie jest obecnie jednolita. Niektóre sądy pobierają połowę opłaty faktycznie pobranej od wniosku o wpis (z reguły niższej na przykład z powodu częściowego zwolnienia od kosztów), inne zaś połowę opłaty należnej.

Istotne zmiany mają natomiast dotyczyć opłat od pozwu w postępowaniu upominawczym. Obecnie powód w sprawie, w której istnieje możliwość wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (a jest to znaczna część spraw o roszczenia pieniężne) uiszcza czwartą część opłaty należnej od pozwu. Jeśli sprawa zakończy się w tym postępowaniu, nie ponosi dalszych opłat. Jeżeli natomiast, w wyniku sprzeciwu pozwanego, wyznaczona zostaje rozprawa, powód musi zapłacić opłatę uzupełniającą. Zgodnie z projektem powód od razu będzie musiał uiścić całą opłatę od pozwu (czyli 5 proc. wartości przedmiotu sporu), nie zaś czwartą część opłaty należnej od pozwu, jak dotychczas. W razie wydania nakazu upominawczego i uprawomocnienia się tego nakazu, sąd z urzędu zwróci powodowi trzy czwarte uiszczonej opłaty od pozwu.

Inna istotna zmiana polega na przywróceniu organizacjom pożytku publicznego ustawowego zwolnienia od opłat sądowych.



Co proponują praktycy

Zdaniem adwokatów i radców prawnych na co dzień stosujących ustawę o kosztach sądowych zmiany powinny iść dalej. Radca prawny Dariusz Skuza z kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak zwraca uwagę, że wątpliwości wzbudza przepis, zgodnie z którym w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się do zakończenia postępowania w danej instancji dotychczasowe przepisy o kosztach.

- Powstaje pytanie, co to jest dana instancja i czy kończy się ona z momentem wydania wyroku czy też z momentem wydania na przykład wniosku o uzasadnienie wyroku - wskazuje adwokat Dariusz Skuza. Jego zdaniem sądy bardzo różnie interpretują to pojęcie. Ustawodawca powinien to wyraźnie sprecyzować.

Podobnego zdania jest adwokat Marcin Juszczyk z kancelarii Drzewiecki, Tomaszek & Wspólnicy. Wskazuje on także na niejednoznaczność art. 26 ustawy. Mówi on, że pobiera się opłatę stałą od pozwu, m.in. ochrony dóbr osobistych i ochrony niemajątkowych praw autorskich.

Roszczeń kilka czy jedno

- Jeżeli pozywa się osobę o ochronę dóbr osobistych lub innych praw niemajątkowych, to zwykle się dochodzi kilku roszczeń. Niektóre sądy uważają, że opłata stała w kwocie 600 zł należy się od każdego roszczenia osobno, natomiast inne uważają, że wnosi się ją od pozwu niezależnie od tego, ile roszczeń w nim dochodzimy - wyjaśnia adwokat Juszczyk.

Radca prawny Kinga Krawczyk z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy wskazuje na niespójność między ustawą a innymi aktami prawnymi. Przykładowo art. 53 ust. 1 ustawy przewiduje obowiązek uiszczenia opłaty stałej w wysokości 500 zł od wniosku o zarejestrowanie w KRS w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Z kolei prawo o stowarzyszeniach przewiduje, że postępowanie o wpis stowarzyszenia do rejestru jest wolne od opłat sądowych.

- Jest to rozbieżność wymagająca precyzyjniejszego uregulowania - mówi adwokat Kinga Krawczyk.

Postępowanie uproszczone

Zdaniem adwokata Stanisława Kulisiewicza z kancelarii Magnuson na podstawie art. 17 ustawy o kosztach sądowych minister sprawiedliwości nałożył obowiązek obliczania wpisu sądowego przez adwokatów i radców prawnych. Powoduje to, iż pozwy takie muszą podpisywać klienci tylko po to, aby pozew nie został odrzucony, jednak nie może to dotyczyć dużych spraw, które są kierowane do kasacji.

Organizacjom pożytku publicznego ma zostać przywrócone ustawowe zwolnienie od opłat sądowych, ale tylko w sprawach, które nie dotyczą prowadzonej przez nie działalności gospodarczej

Marta Lech, prawnik z kancelarii radców prawnych Piotra Sadowskiego i Grzegorza Gryn, zwraca uwagę na wysokość opłat w postępowaniu uproszczonym. Paradoksalnie, im wyższa wartość sporu, tym opłata jest niższa. Mówi także o arbitralności sądów przy orzekaniu w przedmiocie zwalniania osób prawnych od kosztów sądowych. Ustawa powinna wprowadzić precyzyjne przesłanki, którymi sędziowie muszą się kierować, orzekając o zwolnieniu lub odmowie zwolnienia od kosztów sądowych.

Arkadiusz Jaraszek