Którego rencistę poddać weryfikacji?
Rzecznik praw obywatelskich chce, aby Sąd Najwyższy rozstrzygnął, czy można kwestionować niezdolność do pracy osoby, która do końca sierpnia 1997 r. przez 10 lat pobierała rentę.
W maju tego roku Sąd Najwyższy (wyrok z 11 maja, III UK 29/05) stwierdził, że dopuszczalne jest kwestionowanie przez organ rentowy (np. ZUS) niezdolności do pracy osoby, która przed 1 września 1997 r. była nieprzerwanie od 10 lat inwalidą i z tego tytułu pobierała rentę. SN uznał, że przepisy, które zaczęły obowiązywać po tej dacie, nie stanowią przeszkody, aby przeprowadzić badania kontrolne takich osób.
- Na organie rentowym spoczywa ustawowy obowiązek aktualizacji prawa do świadczeń - stwierdził sąd. SN uznał tym samym za nietrafne stanowisko tego samego sądu (wyrok z 22 stycznia 2002 r., II UKN 747/00). Stwierdzał on, że nie jest dopuszczalne kwestionowanie przez organ rentowy niezdolności do pracy takich osób, a zmiana stanu prawnego od 1 września 1997 r. nie daje podstaw do przeprowadzenia ich badań kontrolnych.
RPO zauważył, że to tegoroczne orzeczenie SN jest też odmienne od poglądu prawnego, które do tej pory jednolicie prezentował w swoim orzecznictwie SN. Jako przykład rzecznik podaje m.in. wyroki z 1995 r., 1996 r. i 2000 r.
Jego zdaniem, dotychczasowe orzeczenia wskazują na zakaz kierowania na badania kontrolne rencisty, który pobiera rentę przynajmniej 10 lat, a prawo do niej było ustalone na podstawie obowiązującego do 31 sierpnia 1997 r. rozporządzenia ministra pracy, płac i spraw socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie składu komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu postępowania, trybu kierowania na badania przez te komisje oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz.U. nr 47, poz. 214 z późn. zm.).
Argumenty uzasadniające wyrok SN z maja tego roku nie mogą być uznane za przekonujące - uważa rzecznik. Zauważa m.in., że przepisy wymienionego rozporządzenia dawały możliwość weryfikowania uprawnień do renty takich osób tylko w szczególnych okolicznościach. RPO wskazuje też, że pogląd sądu może też budzić wątpliwości z uwagi na nienaruszalność uprawnień słusznie nabytych. W związku z tym rzecznik uważa, że pogląd SN wyrażony w tegorocznym orzeczeniu nie zasługuje na aprobatę.
BM
