Mundur dyskryminuje w pracy?

Funkcjonariusze policji, straży pożarnej, wojska, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, służby więziennej, w zależności od miejsca pracy i płci mają zróżnicowany dostęp do uprawnień rodzicielskich przysługujących im na mocy pragmatyk zawodowych. O urlop wychowawczy nie mogą starać się policjanci-mężczyźni oraz żołnierze zawodowi (w tym również kobiety), a przysługuje on m.in. strażakom i pracownikom Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Równie absurdalny jest system przyznawania urlopów macierzyńskich. W wymienionych służbach jest to uprawnienie funkcjonariuszy-kobiet. Wyjątkiem są strażacy i pracownicy służby więziennej, którzy mogą korzystać ze wszystkich szczególnych uprawnień funkcjonariuszek przewidzianych przez prawo pracy, jeśli tylko można je zastosować w stosunku do mężczyzn.

- Jeżeli zróżnicowanie uprawnień służb mundurowych nie było zamierzone przez ustawodawcę, to jego przyczyną jest brak przystosowania pragmatyk do zmieniających się przepisów kodeksu pracy. Jeśli zaś taki był zamiar ustawodawcy, to nie widzę żadnych powodów odmiennego traktowania poszczególnych funkcjonariuszy - uważa Agnieszka Lechman-Filipiak, radca prawny z kancelarii Linklaters.

Trybunał zdecydował

Przeciwko dyskryminacji wystąpili pracownicy służb mundurowych. 29 czerwca 2006 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok (sygn. akt P 30/05) w sprawie pracownika ABW. Przełożeni odmówili mu przyznania urlopu wychowawczego, uznając, że zgodnie z art. 93 ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o ABW i AW (Dz.U nr 74, poz. 676 z późn. zm.) przysługuje on funkcjonariuszkom jako szczególne uprawnienie kobiet wynikające z prawa pracy. Trybunał nie zgodził się z taką interpretacją przepisu. W wyroku stwierdził, że wspomniany przepis ma charakter odsyłający do kodeksu pracy, zgodnie z którym od 2004 roku urlop wychowawczy przysługuje także mężczyznom. Do redakcji GP do dziś nadchodzą pytania policjantów, czy wyrok TK dotyczy także art. 79 ustawy o policji, który, podobnie jak art. 93 ustawy o ABW, uniemożliwia przyznanie urlopu wychowawczego mężczyznom.

Brak ujednoliconych przepisów poszczególnych pragmatyk służbowych w Polsce sprawia, że urlop wychowawczy może otrzymać mężczyzna-strażak, a odmawia się go kobietom-żołnierzom

- Wydaje się, że w tym przypadku możliwa będzie analogia rozwiązań przyjętych przez TK w stosunku do innych służb, choć zasadą jest, że wyrok Trybunału dotyczy tylko przepisów ustawy, co do której orzekał - tłumaczy prof. Piotr Winczorek, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego. Według niego, w razie odmowy udzielenia urlopu wychowawczego pracownicy służb będą jednak występować do sądu, a te mogą przecież stosować konstytucję wprost.

Wątpliwości praktyków

- We wspomnianym wyroku Trybunał dokonał wykładni przepisów, zgodnie z którą w stosunku do funkcjonariuszy ABW i AW można stosować posiłkowo przepisy kodeksu pracy. Jednak zgodnie z art. 5 k.p. jego przepisy stosuje się posiłkowo w zakresie, w jakim stosunek pracy nie został uregulowany w ustawach szczególnych. Funkcjonariuszy zaś obowiązuje stosunek służbowy.

- Choć ustawa o ABW nie zakazuje posiłkowego stosowania k.p., to jednak same przepisy kodeksu określają, kiedy można go stosować - uważa Agnieszka Lechman-Filipiak. Jej zdaniem uprawnienia rodzicielskie funkcjonariuszy powinny być unormowane w pragmatykach zawodowych, a jeśli tego nie czynią, to uprawnienia takie im nie przysługują. Taka interpretacja oznaczałaby, że urlopów wychowawczych nie można udzielać nie tylko mężczyznom, ale także funkcjonariuszkom policji, bo przecież urlop ten przestał być szczególnym uprawnieniem kobiet. Policja przyznaje więc pracownicom takie urlopy bez żadnej podstawy prawnej, a jednocześnie odmawia ich udzielenia swoim funkcjonariuszom.

Komenda chce zmian

- Funkcjonariuszom-mężczyz-nom nie przyznajemy urlopów wychowawczych - mówi podkomisarz Sławomir Weremiuk z Komendy Głównej Policji. Kierownictwo policji zdaje sobie jednak sprawę, że konieczna jest nowelizacja przepisów służbowej pragmatyki pod kątem zmian dokonanych w prawie pracy. Nowelizacji ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o policji (Dz.U. z 2002 r. nr 7, poz. 58) może jednak dokonać tylko Sejm. Parlament przyjął ostatnio ustawę o CBA, która nie różnicuje uprawnień kobiet i mężczyzn, gdyż posługuje się jedynie terminem funkcjonariusz, a nie funkcjonariusz-kobieta lub mężczyzna. Dzięki temu prostemu zabiegowi legislacyjnemu wszyscy pracownicy CBA mogą korzystać zarówno z urlopów wychowawczych, jak i macierzyńskich.

Łukasz Guza