Nowe zasady ustanawiania kuratorów dla osób prawnych

19 kwietnia br. wchodzi w życie ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Nowela przede wszystkim zmienia zasady ustanawiania adwokatów i radców prawnych z urzędu, a także wprowadza szereg drobnych zmian mających na celu przyspieszenie postępowań cywilnych. Prócz tego ustawa modyfikuje zasady ustanawiania kuratora dla osoby prawnej. Dotyczy to zatem również spółek z o.o. i spółek akcyjnych.

Kurator dla spółki

Sąd może ustanowić kuratora dla osoby prawnej, jeżeli ta nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów. Taką możliwość przewiduje art. 42 § 1 Kodeksu cywilnego. Z możliwości tej korzysta się, gdy podmioty uprawnione do obsadzenia właściwych organów nie są w stanie bądź nie mają zamiaru tego zrobić. Znaczny odsetek tego typu spraw dotyczy zadłużonych spółek (w szczególności spółek z o.o.), w których nikt nie chce zasiadać w zarządzie i ponosić związanej z tym odpowiedzialności. Posiadanie przez spółkę nieobsadzonego lub kadłubowego zarządu uniemożliwia zaciąganie i wykonywanie przez nią zobowiązań. Ponadto blokuje wierzycielom możliwość dochodzenia swych roszczeń.

W takiej sytuacji właśnie sąd może ustanowić kuratora dla spółki. Powinien on postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację (art. 42 § 2 K.c.). Kurator ustanowiony przez sąd nie zastępuje jednak zarządu spółki. Nie może więc reprezentować jej w procesach czy zawierać w jej imieniu umów. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 maja 2004 r. (sygn. akt III CK 249/03) stwierdził, że: "kurator spółki akcyjnej ustanowiony w celu powołania jej organów nie ma uprawnienia do powołania zarządu i nie zastępuje walnego zgromadzenia ani rady nadzorczej tej spółki". Podstawowym zadaniem kuratora jest zwołanie zgromadzenia wspólników czy rady nadzorczej i stworzenie szansy na wybór zarządu.

Z sądu rodzinnego do rejestrowego

Według dotychczasowych regulacji (art. 603 Kodeksu postępowania cywilnego - Dz. U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.) kuratora dla osoby prawnej ustanawiał sąd opiekuńczy, w którego okręgu osoba ta ma lub miała ostatnią siedzibę. W praktyce oznaczało to, że o ustanowieniu kuratora decydował w postępowaniu wydział rodzinny sądu rejonowego. O sprawach kluczowych dla bytu wielkich przedsiębiorstw często decydowali sędziowie mogący nie mieć dostatecznego rozeznania w sprawach z zakresu prawa handlowego czy np. spółdzielczego.

Od 19 kwietnia 2010 r. kuratora dla osoby prawnej ustanawiać będzie sąd rejestrowy, w którego okręgu osoba ta ma lub miała ostatnią siedzibę (art. 603 § 1 K.p.c. w nowym brzmieniu). Przesunięcie ustanawiania kuratorów do kompetencji sądów rejestrowych uzasadnione jest tym, że sądy te zajmują się już ustanawianiem kuratorów na podstawie przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, które pełnią zbliżoną funkcję do art. 42 K.c.

Natychmiastowa wykonalność

Sąd rejestrowy ustanawiając kuratora nie będzie działał jako sąd opiekuńczy. Dlatego do art. 603 K.p.c. dodano również § 3, który gwarantuje, że jak dotychczas w postępowaniu przed sądem opiekuńczym, wydane przez sąd rejestrowy postanowienia o ustanowieniu kuratora będzie skuteczne i wykonalne z chwilą jego ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było, z chwilą jego wydania. Dzięki temu kurator, po otrzymaniu od sądu zaświadczenia określającego zakres jego uprawnień, będzie mógł podjąć czynności jeszcze przed uprawomocnieniem się postanowienia. Z kolei nowy art. 603 § 2 K.p.c. umożliwi sądowi rejestrowemu wszczęcie postępowania z urzędu.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 17.12.2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. nr 7, poz. 45),
   
• ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.).

autor: Paweł Cierkoński
Gazeta Podatkowa Nr 654 z dnia 2010-04-15

GOFIN podpowiada