Obligacje komunalne szansa dla samorządu

Instrumenty finansowania dla samorządów

Obligacje komunalne (municypalne) są to dłużne papiery wartościowe emitowane przez jednostkę samorządu terytorialnego, np. gminę, powiat, województwo czy miasto. Podstawą emisji obligacji jest ustawa o obligacjach a także przepisy ustaw o finansach publicznych oraz o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa.

Obligacje komunalne są instrumentem równoważenia budżetu samorządu oraz poprawiają jego płynność finansową, a ich zalety odczuwalne są przede wszystkim w długim okresie. Poprzez emisje obligacji samorządy pozyskują również środki na wkład własny przy ubieganiu się o dofinansowanie z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

Środki pozyskane poprzez emisje obligacji służą przede wszystkim finansowaniu projektów inwestycyjnych realizowanych w ramach zadań, do których wypełnienia zostały one powołane. Jednym z najważniejszych zadań jednostek samorządu terytorialnego jest dbałość o rozwój lokalnej infrastruktury, dzięki czemu rozwija się region, co pomaga przyciągać inwestorów. W efekcie poprawia się jakość życia mieszkańców.

Dla realizacji tego celu niezbędne są stabilne i zdywersyfikowane źródła finansowania. Obligacje ze względu na stosunkowo długie terminy zapadalności stanowią dogodny instrument służący temu celowi. Średni termin zapadalności obligacji komunalnych wynosi 10 lat.

Zabezpieczeniem wierzytelności wynikających z obligacji jest status prawny jednostek samorządu terytorialnego posiadających aktywa w postaci nieruchomości oraz prawnie zagwarantowane źródła dochodów.

Wg Fitch Polska zadłużenie samorządowe w skali kraju z tytułu wyemitowanych obligacji na koniec 2015 roku wyniosło 20 mld zł i było wyższe o 4,8 proc. niż rok wcześniej a jednocześnie o 84 proc. wyższe niż 5 lat temu (10,85 mld na koniec 2010 r.). Udział obligacji komunalnych stanowi około 15% rynku obligacji nieskarbowych (powyżej 365 dni).

Dziś, kiedy samorządom jest trudniej niż w poprzednich latach otrzymać kredyt, obligacje są dobrym alternatywnym rozwiązaniem. Taka forma finansowania ma wiele zalet:

- długi okres zapadalności obligacji - średnio 10 lat; w przypadku kredytu bankowego okres finansowania jest z reguły krótszy;

- elastyczność - emitent ustala podstawowe warunki zaciągania zobowiązania (terminy emisji i spłaty poszczególnych transz, oprocentowanie, zabezpieczenia), co pozwala na dostosowanie do potrzeb finansowych i sytuacji budżetowej jednostki;

- rynkowa wycena długu - jeżeli obligacje znajdują się w obrocie na rynku publicznym, samorządy mają wiedzę na temat kosztu pieniądza, po którym mogą zaciągać kolejne zobowiązania;

- korzyści wizerunkowe - emisja obligacji stanowi bardziej nowoczesny, wobec kredytu bankowego, sposób finansowania; samorządy, które emitują obligacje są postrzegane, jako otwarte na nowatorskie rozwiązania finansowe;

- korzyści społeczno-polityczne - emitując obligacje samorządy komunikują opinii publicznej podjęcie określonych zadań inwestycyjnych, przez co zyskują w opinii lokalnej społeczności;

- redukcja ryzyka finansowego związanego z zaciąganiem zobowiązania, w przypadku obligacji przychodowych.

Niektóre samorządy aby uatrakcyjnić swoją ofertę emisji obligacji postarały się o ocenę ratingową. I słusznie, bowiem jest ona istotnym czynnikiem branym pod uwagę przez inwestorów.

Przeprowadzana przez agencję ratingową analiza obejmuje szerszy zakres badań niż tradycyjna analiza finansowa. Emitenci posiadający ocenę ratingową są postrzegani jako pomioty transparentne, co pozwala łatwiej oszacować ryzyko inwestycyjne. W takim przypadku inwestorzy są skłonni zaakceptować niższe oprocentowanie obligacji niż w przypadku emitentów nie posiadających ratingu. W Polsce najwięcej jednostek samorządu terytorialnego posiada oceny ratingowe nadane przez agencję Fitch Ratings - obecnie 20 w przypadku obligacji zwykłych oraz 3 dla obligacji przychodowych. Najwyższy rating na skali krajowej na poziomie AAA (pol) posiada Miasto Stołeczne Warszawa. Ponadto agencja ratingowa Moody's Investors Service potwierdziła rating wiarygodności kredytowej Warszawy na poziomie A2 z perspektywą stabilną.

W Polsce emisje obligacji komunalnych są organizowane głównie przez banki, które następnie kupują te papiery w ofercie pierwotnej. Jak wynika z danych NBP 89 proc. obligacji komunalnych znajduje się w portfelach banków.

Papiery te są traktowane, jako swego rodzaju kredyt udzielany jednostce samorządowej. Z punktu widzenia banku taki instrument ma przewagę nad tradycyjnym kredytem, gdyż jest on płynny, więc można go sprzedać, np. klientom. Obligacje inaczej niż kredyty są ujmowane w bilansie banku, co ma wpływ na współczynniki adekwatności kapitałowej.

Emisja obligacji może być też skierowana do lokalnej społeczności, która w ten sposób finansuje swój region. Jednak takie działania są w Polsce odosobnione. W praktyce osoby fizyczne mają niewielkie możliwości zakupu obligacji komunalnych na rynku pierwotnym.

W związku z tym, że zdecydowana większość obligacji komunalnych trafia do portfeli banków, tylko w niewielkim stopniu kierowane są one do obrotu zorganizowanego. Na Catalyst na koniec I kwartału bieżącego roku były notowane 62 serie obligacji 19 emitentów samorządowych o wartości 3,32 mld zł. Z tej kwoty 2,1 mld zł stanowią obligacje Miasta Stołecznego Warszawy.

- Dostęp do rynku kapitałowego poprzez emisję obligacji komunalnych zapewnia Warszawie szybsze oraz bardziej elastyczne finansowanie, w porównaniu z tradycyjnie stosowanymi formami korzystania ze środków zewnętrznych. Warszawa w maksymalnym stopniu wykorzystuje najbardziej efektywne źródło finansowania, jakim ją środki z międzynarodowych instytucji finansowych, np. Europejski Bank Inwestycyjny.

Uzupełniająco, dzięki wysokiej wiarygodności kredytowej oraz stałej obecności na rynku kapitałowym Miasto wykorzystuje także środki z emisji obligacji. Głównym walorem tego instrumentu jest jego elastyczność,

w zakresie przedmiotu finansowania i warunków oprocentowania. W Wieloletniej Prognozie Finansowej na lata 2016-2042 przewiduje się, że potrzeby pożyczkowe Miasta finansowanie będą poprzez obligacje lub kredyty bankowe. Decyzja dotycząca wyboru najkorzystniejszych źródeł finansowania podejmowana jest w oparciu o występujące warunki rynkowe i dostępność, co stanowi przedmiot stałych analiz - mówi Bartosz Milczarczyk, Rzecznik Prasowy Urzędu M. St. Warszawy.

Na koniec pierwszego kwartału 2016 r. obligacje stanowiły 37,8% finansowania zewnętrznego Warszawy, które wyniosło: 5.821,5 mln zł. Aż 95,5% z tych obligacji jest notowanych na Catalyst.

Oprocentowanie wszystkich notowanych na Catalyst obligacji komunalnych jest stosunkowo niskie i kształtuje się średnio na poziomie 3,7%.

W ubiegłym roku wartość transakcji sesyjnych na obligacjach komunalnych wyniosła 10,3 mln zł. Oznacza to, że zorganizowany rynek wtórnego obrotu obligacjami komunalnymi praktycznie nie funkcjonuje. Wraz z rosnącą świadomością możliwości finansowania oferowanych przez rynek kapitałowy, należy spodziewać się, że wzorem innych krajów w nadchodzących latach wykorzystanie rynku obligacji na Catalyst przez polskie jednostki samorządu terytorialnego istotnie wzrośnie.

Dane zaprezentowane na wykresie: Źródło: Fitch Polska S.A., outstanding na koniec danego roku