Otwarcie i odczytanie testamentu. Kto musi być obecny?

Osoba, która sporządza testament, to tzw. testator. Gdy dochodzi do jego śmierci, fakt istnienia testamentu oraz jego treść zgodnie z prawem muszą zostać ujawnione. Zarówno otwarcie, jak i ogłoszenie testamentu jest regulowane przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego z dn. 17 listopada 1964 roku.

Obie instytucje, czyli otwarcie i ogłoszenie testamentu, są zabezpieczeniem i gwarancją wypełnienia ostatniej woli spadkodawcy. Oczywiście są one wykonywane w celu poinformowania osób zainteresowanych o treści samego testamentu.

W celu ogłoszenia testamentu, osoby zainteresowane muszą przedstawić u notariusza dowód śmierci spadkodawcy. Zazwyczaj jest to akt zgonu sporządzony przez kierownika urzędu stanu cywilnego. Dokument taki przed notariuszem składa osoba, która się ubiega o otwarcie testamentu.

Jeżeli testament nie był sporządzony i nie był przechowywany u notariusza, ujawnienie testamentu odbywa się poprzez ogłoszenie sądu. Do tego celu nie jest potrzebny żaden wniosek ze strony osób zainteresowanych.

Oprócz aktu zgonu testatora, do ujawnienia i otwarcia testamentu potrzebne są dokumenty tożsamości osób, na których żądanie następuje otwarcie i ogłoszenie testamentu. Dodatkowo także wypis aktu notarialnego dokumentującego testament notarialny. Jeśli ten dokument nie został sporządzony w obecności notariusza, należy przedstawić oryginał testamentu własnoręcznie sporządzonego przez testatora.

Polskie przepisy nie określają jednoznacznie, po jakim czasie od śmierci testatora musi nastąpić otwarcie i ogłoszenie jego ostatniej woli.

Zazwyczaj jednak osoby zainteresowane nie zwlekają z dopełnieniem tych formalności. W protokole potwierdzającym dokonanie otwarcia i ujawnienia testamentu zaznacza się datę, dane osoby, która przedłożyła testament, a także opis stanu fizycznego dokumentu. Na samym testamencie sporządza się informację o tym, że został on otwarty.

Ważną zmienną jest fakt, że zgodnie z polskim prawem, każda osoba będąca w posiadaniu testamentu zmarłej osoby, ma obowiązek złożyć go w sądzie spadku (czyli sądu, który zgodnie z ostatnim miejscem zamieszkania był odpowiedni dla testatora). Jeśli zatem testament nie był zdeponowany w kancelarii notarialnej i osoba, która znajduje się w jego posiadaniu uchyla się od złożenia dokumentu w sądzie, ponosi odpowiedzialność za wynikające z tego tytułu szkody. Sąd może nawet nałożyć grzywnę za tego typu zaniedbanie.

Nie wszyscy zdają sobie sprawę z faktu, że notariusz nie ma obowiązku informować o terminie otwarcia i odczytania testamentu. Obecność wszystkich zainteresowanych nie jest obowiązkowa, ale oczywiście mają one prawo pojawić się w trakcie dokonywania odczytania testamentu.

Praktyka pokazuje, że zazwyczaj obecna jest tylko jedna osoba, a konkretnie ta, która składa testament u notariusza (niekoniecznie jest spadkobiercą: może być to przyjaciel osoby zmarłej, jej prawnik etc.).

Odczytanie testamentu jest zatem czynnością o charakterze urzędowym. Po niej następuje poinformowanie przez sąd i notariusza jak największej liczby osób zainteresowanych: wykonawcy testamentu, kuratora spadku, spadkobierców.

Odczytanie testamentu u notariusza jest czynnością, co do której według rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej ustalono 50 złotych netto za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego. Za sporządzenie protokołu dziedziczenia - 100 zł netto, aktu poświadczenia dziedziczenia testamentowego z zapisem windykacyjnym również 100 zł netto, a za protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu - 50 zł netto. Wszystkie podane stawki wymagają doliczenia VAT.

KO