Pakiet na ciężkie czasy

Jednym z elementów walki ze spowolnieniem gospodarczym stanowią działania podjęte przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Wnoszą one wiele zmian w dotychczasowym systemie wdrażania funduszy unijnych. Podjęte działania mają przede wszystkim ułatwić beneficjentom wydatkowanie środków z funduszy, a to z kolei wiąże się z ich szybszym wprowadzeniem w obieg gospodarczy. O skali oddziaływania spowolnienia gospodarczego na funkcjonowanie przedsiębiorstw w Polsce świadczą chociażby rosnące trudności w pozyskaniu kapitału przez firmy, co w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, nigdy nie należało do zbyt łatwych działań.

W pakiecie antykryzysowym, jaki został przygotowany przez MRR, zaproponowano wiele istotnych zmian w zakresie wydatkowania środków z funduszy strukturalnych przez przedsiębiorców. Wdrażane ułatwienia dotyczą m.in. możliwości refundacji wydatków poniesionych przez beneficjentów (dotyczy dużych projektów powyżej 50 mln euro), jedynie na podstawie zawartej umowy o dofinansowanie, zanim Komisja Europejska wyda ostateczną decyzję w sprawie dofinansowania dużego projektu. Środki na dofinansowanie będą wówczas pochodziły z budżetu państwa. Pakiet wprowadza bardziej elastyczne zasady zarządzania programami operacyjnymi. Wiąże się to np. z możliwością uruchomienia dodatkowych konkursów w danym roku, zwiększeniem alokacji na trwające konkursy, co jednakże jest uzależnione od jakości złożonych projektów. Dodatkowe działania wspomagające proces wydatkowania funduszy obejmują skrócenie: czasu trwania procedur ubiegania się o środki, terminów związanych z podpisywaniem umów z beneficjentami, procesu wypłat środków - od momentu złożenia wniosku do przelania pieniędzy na konto beneficjenta. Od lutego 2009 r. MRR wprowadziło dla przedsiębiorców oprócz systemu refundacji, także system zaliczkowania.

Samorządy pod lupą

W pakiecie zaproponowano zwiększenie intensywności kontroli instytucji zaangażowanych w proces wdrażania funduszy, czy też wprowadzono konkurencję w zakresie efektywności wdrażanych programów. Te z programów, które będą realizowane najszybciej i najefektywniej mają szansę w 2011r. otrzymać dodatkowe środki na realizację działań o największej wartości dodanej dla gospodarki Polski. Zaproponowano także zmianę w systemie wypłat dotacji samorządom realizującym regionalne programy operacyjne. Polega ona na przekazywaniu transz ze środków budżetu państwa na realizację założonych działań jedynie wówczas, gdy samorządy wystąpią do Komisji Europejskiej z prośbą o certyfikację poniesionych wydatków z poprzednich transz. Wprowadzona kontrola przepływu środków w samorządach ma umożliwić MRR bieżącą weryfikację rzeczywistego zapotrzebowania samorządów na fundusze, biorąc pod uwagę ilość podpisanych umów oraz liczbę złożonych wniosków o płatność. Zaplanowano także przesunięcie w czasie zaangażowania środków krajowych w realizację projektów. W pierwszej kolejności przez okres około dwóch lat, środki na realizację projektów będą uruchamiane z puli środków unijnych. Takie działanie pozwoli na odciążenie budżetu państwa z konieczności wydatkowania w pierwszej kolejności pieniędzy krajowych w początkowym etapie finansowania inwestycji.

Istotną zmianą dla przedsiębiorców stanowi możliwość rozpoczęcia prac związanych z projektem bezpośrednio po złożeniu wniosku o dofinansowanie do instytucji wdrażającej. Do tej pory potencjalny beneficjent był zmuszony do wstrzymania się z realizacją projektu do momentu potwierdzenie uzyskania dotacji, jeśli chciał aby poniesione przez niego wydatki można było uznać za kwalifikujące się do zwrotu. Istota wprowadzenia tego ułatwienia polega na zwiększeniu tempa realizacji inwestycji i zmniejszeniu kosztów pozyskania dofinansowania przez przedsiębiorcę. Innym ułatwieniem jest brak konieczności wyliczania luki finansowej w przypadku projektów generujących dochód, gdzie wartość inwestycji, jaką beneficjent zamierza realizować nie przekracza kwoty 1 mln euro. Nie ma zatem konieczności pomniejszania kwoty dotacji. Dużym plusem dla wnioskodawców jest możliwość odwoływania się od wyników oceny złożonych projektów na każdym etapie oceny wraz z możliwością odwołania się do sądu administracyjnego. Wnioskodawcy powinni korzystać z przysługującego im prawa do złożenia protestu czy odwołania, jeśli w ich przekonaniu wynik oceny ich projektu jest niesłuszny. Aby zwiększyć szanse na pozytywne rozpatrzenie złożonego protestu należy pamiętać, aby w przedłożonym formularzu precyzyjnie odwoływać się do konkretnych kryteriów oceny.

Zaliczki łatwiej dostępne?

Rozporządzenie ministra rozwoju regionalnego z 14 lipca 2009 zmieniające rozporządzenie w sprawie wydatków związanych z realizacją programów operacyjnych, wprowadza dodatkowe ułatwienia dla beneficjentów w zakresie zaliczkowania. Zmianie uległ m.in. §8 ust. 4, gdzie "wypłata kolejnej transzy dofinansowania jest uzależniona od wykazania przez beneficjenta we wnioskach o płatność (...) wydatków kwalifikowanych odpowiadających określonej w umowie o dofinansowanie części dotychczas otrzymanych transz, nie niższej jednak niż 70 proc. łącznej kwoty przekazanych wcześniej transz." Z tego zapisu wynika, że beneficjent środków unijnych ma możliwość wnioskowania o kolejną zaliczkę już w momencie złożenia wniosku o płatność rozliczającego nie mniej niż 70 proc. łącznej kwoty wcześniej otrzymanych transz. Przed nowelizacją wymienionego rozporządzenia warunkiem wypłaty kolejnej transzy było rozliczenie wydatków kwalifikowanych i ich poświadczenie przez odpowiednią dla danego beneficjenta instytucję wdrażającą, co de facto wydłużało proces wypłaty środków. Możliwość zmiany form płatności dotyczy także beneficjentów, którzy podpisali umowy o dofinansowanie również w 2008 r. W tym przypadku beneficjent powinien wystąpić z pisemnym wnioskiem o zawarcie aneksu do umowy do właściwej IW.

Rozporządzenie wprowadza także zmianę w zakresie zabezpieczenia należytego wykonania umowy. W przypadku gdy wartość dofinansowania w formie zaliczki nie przekracza 10 mln zł, to możliwe jest ustanowienie zabezpieczenia w formie weksla in blanco wraz z deklaracją wekslową. Natomiast jeśli wartość dofinansowania w formie zaliczki przekracza 10 mln zł, to warunkiem wypłaty dotacji jest wniesienie zabezpieczenia przynajmniej w wysokości najwyższej transzy zaliczki w jednej z form: pieniądzu, poręczeniu (bankowym lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej), gwarancji (bankowej, ubezpieczeniowej), weksla z poręczeniem, zastawu na papierach wartościowych, zastawu rejestrowego, przewłaszczeniu rzeczy ruchomych beneficjenta, hipoteki, poręczenia według prawa cywilnego.

Zmieniająca się sytuacja na rynku oraz towarzysząca temu niepewność powoduje, że przedsiębiorcy stają przed ważnym strategicznym dylematem: czy moja firma w obecnym okresie spowolnienia gospodarczego jest przygotowana i może pozwolić sobie na rozpoczęcie nowej inwestycji? Jeśli odpowiedź na powyższe pytanie jest twierdząca, to przedsiębiorcy jeszcze w drugiej połowie 2009 roku mogą aplikować o dotację na inwestycje w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013, przynajmniej w kilku działaniach. Czy zaproponowany pakiet oraz kolejne ułatwienia wprowadzane przez MRR są wystarczające, aby zwiększyć wydatkowanie unijnych środków? Wydaje się, że odpowiedź przyniesie najbliższa przyszłość.

Jakie zabezpieczenia zaliczki

Zaliczka < lub = 10 mln zł

• weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową

Zaliczka > 10 mln zł

• poręczenie bankowe
• poręczenie spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej
• gwarancja bankowa
• gwarancja ubezpieczeniowa
• weksel z poręczeniem
• zastaw na papierach wartościowych
• zastaw rejestrowy
• przewłaszczenie rzeczy ruchomych beneficjenta
• hipoteka
• poręczenie prawa cywilnego

Ewa Rydzewska, specjalista ds. obsługi wniosków w Ośrodku Przetwarzania Informacji, doktorantka w Kolegium Gospodarki Światowej SGH