Powołując wspólny bank państwa BRICS robią kolejny krok, by przeciwstawić się dominacji Zachodu w międzynarodowym świecie finansów. Jednak różnice między Chinami, Rosją, Indiami, Brazylią i RPA mogą sprawić, że starania te pozostaną tylko na papierze.
W tym tygodniu w brazylijskiej Fortalezie ministrowie finansów i szefowie banków rozwojowych państw BRICS podpisali porozumienia w sprawie utworzenia wspólnego banku rozwoju i funduszu rezerwowego.
Na wynoszący 100 mld dol. kapitał startowy mają się złożyć po równo państwa członkowskie. Bank ten będzie miał siedzibę w Szanghaju; pierwszą 5-letnią prezydencję mają prowadzić Indie.
Decyzje te zmierzają do uniezależnienia się grupy od Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, instytucji Bretton Woods, zdominowanych przez USA i inne kraje wysoko uprzemysłowione.
Powołanie banku to pokłosie zmian, które zachodziły w międzynarodowych finansach na przestrzeni ostatnich lat. W ostatniej dekadzie szybko rozwijające się gospodarki wschodzące zaczęły odgrywać coraz większą rolę w tworzeniu globalnego PKB. Od czasu globalnego kryzysu, który zaczął się w 2008 r. to właśnie te kraje były odpowiedzialne za większość ze światowego przyrostu PKB.
Pięć krajów BRICS zajmuje razem 26 procent powierzchni lądów Ziemi, a populacja stanowi 41 procent jej ludności. Ich gospodarki wytwarzają ok. jedną piątą PKB całego świata.
W ostatnim dziesięcioleciu niektóre z państw bloku zgromadziły też znaczne rezerwy w zagranicznych papierach wartościowych i dewizach (np. Chiny). Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD) w swoim opracowaniu na ten temat wskazuje, że duża część z nich została zainwestowana w krajach rozwiniętych, przynosząc niewielki zysk.
Jednocześnie wiele z krajów rozwijających się ze względu na brak środków nie może inwestować w najpilniejsze potrzeby, jak np. rozbudowę infrastruktury, czy zapewnienia dostępu do bieżącej wody i kanalizacji. To z kolei szkodzi przyszłemu rozwojowi krajów wschodzących, które chciałyby zaopatrywać rynki swoich biedniejszych sąsiadów.
Inwestując w nie poprzez bank rozwoju, kraje BRICS będą również wspomagać swój przyszły rozwój. Powołanie nowej instytucji - jak zauważył Reuters - jest pierwszym dużym osiągnięciem krajów BRICS, od kiedy grupa zebrała się w 2009 r., by domagać się większego udziału w światowym porządku finansowym.
To również odpowiedź na brak zmian w Międzynarodowym Funduszu Walutowym. Reforma, która przewiduje reorganizację Rady Funduszu tak, by zmniejszyć w niej dominację Zachodu, a zwiększyć wpływy takich rosnących gospodarek jak brazylijskiej i indyjskiej, nie może się zakończyć przez brak akceptacji kongresu USA do wyasygnowania dodatkowych środków dla MFW.
Analitycy zastanawiają się jednak, czy Bank BRICS będzie w stanie konkurować z Bankiem Światowym, a nawet z innymi regionalnymi bankami rozwojowymi. Financial Times podkreśla, że np. Chiny mogą bardziej koncentrować się na Azjatyckim Infrastrukturalnym Banku Inwestycyjnym, który mogą zdominować i wykorzystywać w swoich celach dużo mocniej niż bank BRICS.
Ousmcne Jacques Mandeng z Pramerica Investment Management wskazuje, że w świecie finansów rozwojowych już jest tłoczno. Poza multilateralnymi i regionalnymi instytucjami są też ponad regionalne organizacje takie jak Karaibski Bank Rozwoju, Islamski Bank Rozwoju, czy krajowe jak np. Chiński Bank Rozwoju, czy Brazylijski Bank Rozwoju. Ten ostatni - podkreśla Mandeng - już przerósł Bank Światowy jeśli chodzi o wypłaty środków dla beneficjentów. Ma zresztą swoje oddziały RPA, Wielkiej Brytanii i Urugwaju.
Krytycy idei powołania wspólnej instytucji Brazylii, Rosji, Indii, Chin i RPA przypominają też, że państwa te rozwijają się nierówno. A to właśnie ich szybki rozwój stanowił fundament kooperacji. W tej chwili tylko dynamika PKB Chin (wynosi 7,5 proc.) i Indie (5,4 proc.) jest dość znaczna. Pozostała trójka rozwija się dość anemicznie - Brazylia w tempie 1,7 proc., Rosja 1,3 proc., a RPA 2,4 proc.
Co więcej gospodarka Chin jest 24 większa niż RPA, co - jak zwracają uwagę analitycy - nie pozostawia wątpliwości co do układu sił w nowej instytucji. Obserwatorzy przypominają też o konfliktach (nie tylko handlowych) pomiędzy rywalizującymi o wpływy w Azji Chinami i Indiami, czy Chinami, a Rosją. Nie bez znaczenia jest też to, że Indie, Brazylia i Południowa Afryka to demokracje, a Rosja i Chiny rządzone są autorytarnie.
Poza powołaniem banku państwa BRICS zdecydowały też o utworzeniu funduszu rezerw walutowych, który ma służyć jako zabezpieczenie przed kryzysami finansowymi. W zeszłym roku w reakcji na zapowiedź ograniczenia programu skupu obligacji przez amerykańską Rezerwę Federalną inwestorzy zaczęli w popłochu wycofywać się z krajów wschodzących do bezpiecznych przystani. Wskutek takich zachowań waluty Brazylii, Indii, ale też wielu innych krajów zaczęły gwałtownie tracić. Rezerwa walutowa BRICS miałaby służyć przeciwdziałaniu takim niebezpiecznym wahaniom.
Krzysztof Strzępka
