Podłączenie do kablówki

Do Sądu Rejonowego w B. wpłynął wniosek o ukaranie Wiesława P. za popełnienie czynu polegającego na tym, że "w dniu 4 listopada 2003 r. w B. wyłudził odbiór sygnału telewizyjnego poprzez dokonanie nielegalnego podłączenia do sieci operatora bez obowiązku opłacenia miesięcznego abonamentu i jednorazowej opłaty za podłączenie, czym działał na szkodę Telewizji Kablowej Vectra S.A. w E.", tj. wykroczenia opisanego w art. 121 par. 2 k.w. Przepis ten stanowi, że karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny podlega ten, kto bez zamiaru uiszczenia należności wyłudza pożywienie lub napój w zakładzie żywienia zbiorowego, przejazd środkiem lokomocji należącym do przedsiębiorstwa niedysponującego karami pieniężnymi określonymi w taryfie, wstęp na imprezę artystyczną, rozrywkową lub sportową, działanie automatu lub inne podobne świadczenie, o którym wie, że jest płatne.

Wątpliwości sądu okręgowego

Sąd rejonowy odmówił wszczęcia postępowania, stwierdzając, że zarzucany czyn nie zawiera znamion wykroczenia. Powyższe postanowienie zostało zaskarżone przez oskarżyciela posiłkowego - Telewizję Kablową Vectra S.A. w G. Rozpoznając zażalenie, Sąd okręgowy w E. nabrał wątpliwości, których wyrazem stało się przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy działanie polegające na podłączeniu odbiornika telewizyjnego do sieci operatora telewizji kablowej, po uprzednim pokonaniu zabezpieczeń skrzynki rozdzielczej i wyłudzeniu w ten sposób odbioru sygnału telewizyjnego bez obowiązku opłacania miesięcznego abonamentu i jednorazowej opłaty za podłączenie, może być zakwalifikowane jako wykroczenie szalbierstwa z art. 121 par. 2 k.w., czy też zachowanie takie jest prawno-karnie obojętne, tzn. że mamy do czynienia z luką prawną związaną z niedostosowaniem przepisów do szybko postępującego rozwoju technologicznego?". Sąd Najwyższy - nie znajdując podstaw do udzielenia odpowiedzi na tak sformułowane zagadnienie - postanowił odmówić podjęcia uchwały.

Wnioski Sądu Najwyższego

Zajmując się problematyką uzyskania informacji w wyniku podłączenia odbiornika telewizyjnego do sieci kablowej, po uprzednim pokonaniu zabezpieczeń skrzynki rozdzielczej i uzyskaniu dostępu do emitowanego programu, Sąd Najwyższy stwierdził (uchwała z 22 stycznia 2003 r., I KZP 43/02, OSNKW 2003, z. 1-2, poz. 5), że działanie takie, jakkolwiek nie stanowi przestępstwa określonego w art. 267 par. 1 k.k., ma charakter bezprawny i godzi w prawa majątkowe przedsiębiorstwa będącego nadawcą programu. Pogląd ten zasługuje na aprobatę, zaś z faktu, iż Sąd Najwyższy nie wskazał, czy i za jakie konkretnie przestępstwo bądź wykroczenie można uznać takie działanie, nie sposób wnioskować, że zachowanie to jest prawno-karnie obojętne.

Uznanie opisanego zachowania za wyłudzenie w połączeniu ze stwierdzeniem, iż działanie to godzi w prawa majątkowe przedsiębiorstwa będącego nadawcą programu, powinno kierować jego ocenę na tory norm sankcjonowanych, określających uzyskanie bezprawnej korzyści za pomocą określonych zabiegów i wyrządzenie szkody. Nie powinno budzić wątpliwości, że w pojęciu wyłudzenia - dla zrealizowania zamiaru uniknięcia zapłaty należności za uzyskiwane świadczenie - mieści się działanie podstępne, które może polegać zarówno na wprowadzeniu kogoś w błąd, jak i przede wszystkim, na bezpośrednim wyzyskaniu wytworzonej podstępnie sytuacji (wyzyskanie nieświadomości). W wypadku szalbierstwa chodzi o wolę bezpłatnego skorzystania ze świadczenia przy świadomości, że usługa ta jest płatna, tak jak świadczenia wymienione przykładowo w przepisie art. 121 par. 2 k.w., tzn. z reguły bezzwłocznie.

Podobieństwa innych świadczeń do wymienionych w art. 121 par. 2 k.w. upatrywać należy w ogólnych cechach charakterystycznych dla różnego rodzaju usług. Dalsza analiza językowa i zasady wykładni systemowej nakazują przyjąć - a stanowisko doktryny i judykatury jest w tym zakresie ugruntowane - że zwykle chodzi o świadczenia o stosunkowo niewielkiej wartości, których cechą jest z reguły bezzwłoczna płatność, tj. bądź przy wyrażeniu woli skorzystania ze świadczenia, bądź po skorzystaniu z niego. Ten właśnie element, nie zaś podobieństwo treści świadczeń, winien mieć decydujące znaczenie dla oceny ich podobieństwa w rozumieniu art. 121 par. 2 k.w. Należało zaś nadto uwzględnić, że ustawa nie wprowadza wyraźnego ograniczenia wartości wyłudzonego świadczenia, ani nie precyzuje czynności wykonawczych prowadzących do jego wyłudzenia.

Janusz Lewiński

Zdaniem Sądu Najwyższego przedstawiona argumentacja może prowadzić do wniosku, że innym podobnym świadczeniem, o którym mowa w art. 121 par 2 k.w., jest także płatna usługa, polegająca na podłączeniu odbiornika telewizyjnego do systemu zbiorowego odbioru (sieci kablowej) i na udostępnieniu programów.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 29 września 2004 r., I KZP 21/04 (OSNKW z 2004 r., z. 9, poz. 90).