Poznaj prawdę o Schengen

Wspólnie z Polską do Strefy Schengen przystąpi osiem nowych państw członkowskich UE: Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowenia, Słowacja, Węgry. Niektóre warunki tego układu przyjęła już Szwajcaria. Decyzje o włączeniu Szwajcarii do Schengen powinny zapaść do końca 2008 r. Jednak obywatele UE, w tym Polacy, mogą podróżować do tego państwa na podstawie ważnego paszportu lub dowodu osobistego.

Czy liczba wiz do Polski zostanie ograniczona?

Wizę może otrzymać cudzoziemiec, który spełnia warunki określone w ustawie o cudzoziemcach (Dz.U. z 2006 r. nr 234, poz. 1694 z późn. zm.). Wysokość opłaty za wydanie wizy po wejściu Polski do Schengen nie została jeszcze ustalona. Zgodnie z obowiązującymi przepisami unijnymi wysokość opłat ustalają państwa Schengen w ustawodawstwie wewnętrznym. W Polsce wysokość opłat konsularnych, w tym za czynności wizowe, określa rozporządzenie ministra spraw zagranicznych. MSZ informuje, że projekt zmiany obowiązującego rozporządzenia, który ustali opłaty za wizy krajowe, jest w trakcie przygotowywania. Obowiązujące przepisy nie przewidują ograniczeń liczby wydawanych wiz.

Gdzie można przekroczyć granicę z państwami z systemu Schengen?

Granicę z państwem UE, które jest w systemie Schengen, można przekroczyć w każdym dowolnym miejscu. Bywa, że turyści, szczególnie w górach, zboczą ze szlaku i nagle znajdują się w innym państwie. Teraz jest możliwość swobodnego przekroczenia granicy w ten sposób. Dlatego można dostać się do Niemiec, Słowacji czy innego państwa idąc w lesie, na polu czy w górach, ale i przepływając np. Odrę kajakiem lub łódką.

Nie ma obowiązku skierowania się do miejsc, w których dotychczas odbywała się kontrola graniczna. Warunkiem jest jednak obowiązek posiadania przy sobie paszportu lub dowodu osobistego. Ma to umożliwić zidentyfikowanie osoby podczas ewentualnej kontroli przez policję danego państwa. Należy pamiętać, że od 2008 roku nie może być to już książeczkowy dowód osobisty, ale nowy typ dokumentu.

Czy zmienią się zasady zatrudniania cudzoziemców w Polsce?

Nie, pozostaną one takie same. Wejście Polski do systemu Schengen nie ma wpływu na kwestię zatrudnienia obcokrajowców w Polsce. Cudzoziemiec może wykonywać pracę na terytorium naszego kraju, jeżeli posiada zezwolenie na pracę wydane przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy. Z obowiązku tego są zwolnieni cudzoziemcy, którzy posiadają np. zezwolenie na osiedlenie się, status uchodźcy nadany w Polsce lub którzy korzystają z ochrony czasowej na terytorium naszego kraju. Warunkiem wydania cudzoziemcowi zezwolenia na pracę jest wcześniejsze uzyskanie przez pracodawcę przyrzeczenia wydania zezwolenia na pracę i uzyskanie przez cudzoziemca odpowiedniej wizy lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony.

Jak wygląda kwestia przyjazdu do Polski obywateli ukraińskich?

Polska wspólnie z Ukrainą organizuje mistrzostwa Europy w piłce nożnej w 2012 roku. Do tej pory nie weszła jednak w życie umowa między Wspólnotą Europejską a Ukrainą o ułatwieniach w wydawaniu wiz krótkoterminowych, która została podpisana podczas szczytu Unia Europejska - Ukraina w Helsinkach 27 października 2006 r. Umowy tej nie ratyfikowała strona ukraińska. Przewiduje ona wzrost opłaty wizowej do 35 euro za wizy krótkoterminowe jednokrotne i wielokrotne oraz możliwość podwyższenia opłaty do 70 euro w sytuacjach wyjątkowych.

Obecnie wizy dla obywateli Ukrainy, niezależnie od celu podróży, wydawane są bezpłatnie. Obywatele Ukrainy mają obowiązek przedłożenia dokumentów potwierdzających cel podróży. Nie muszą jednak przedstawiać zaproszeń ani innych dodatkowych dokumentów.

Zgodnie z wymogami Schengen obywatele Ukrainy będą musieli udokumentować posiadanie ubezpieczenia medycznego ważnego na obszar państw członkowskich Schengen, w wysokości 30 tys. euro. Decyzja o wydaniu wizy będzie trwała dłużej niż obecnie - do 10 dni. Do tej pory polskie placówki konsularne rozpatrywały wnioski wizowe w terminie pięciu dni roboczych, a w szczególnych przypadkach dwóch dni.

Ile będzie kosztować wiza dla obywateli Białorusi?

W związku z wejściem Polski do obszaru Schengen opłata za rozpatrzenie wniosku wizowego dla obywateli Białorusi wzrośnie z 5 do 60 euro. Opłata 60 euro za wizy dla obywateli Białorusi nie została ustalona przez Polskę, ale wynika z Decyzji Rady UE (2006/440/WE: Decyzja Rady z 1 czerwca 2006 r. zmieniająca załącznik 12 Wspól- nych instrukcji konsularnych i załącznik 14a Wspólnego podręcznika w sprawie pobieranych opłat odpowiadających kosztom administracyjnym rozpatrywania wniosków wizowych, Dziennik Urzędowy L 175, 29/06/2006 P. 0077 - 0080) i obowiązuje wszystkie państwa wydające wizy jednolite, czyli wizy Schengen.

Czy przekraczający granicę pociągiem będą kontrolowani?

Gdy jedziemy z miasta w jednym państwie Unii do drugiego w innym państwie, które również jest objęte systemem Schengen, nie będzie na granicy kontroli dokumentów, takich jak paszport czy dowód osobisty. Oczywiście straż graniczna jednego lub drugiego państwa może znaleźć się w pociągu i wylegitymować podróżnych. Będzie to jednak związane z innymi obowiązkami dotyczącymi bezpieczeństwa publicznego, a nie z kontrolą na granicy. Jednak dokument, jakim jest paszport lub dowód osobisty, należy mieć przy sobie.

Czy będą otwierane nowe przejścia graniczne?

W dniu wejścia Polski do Układu z Schengen nie zostaną otwarte nowe przejścia.

- Prowadzone są jednak prace, które w przyszłości doprowadzą do uruchomienia nowych przejść granicznych na granicy zewnętrznej Polski, to znaczy z Ukrainą i Białorusią - zapewnia Jacek Sońta, naczelnik Wydziału Komunikacji Społecznej w Komendzie Głównej Straży Granicznej.

Czy można przekraczać granicę zachodnią ze starymi dowodem osobistym?

Na podstawie starych dowodów osobistych, czyli książeczkowych, można przekraczać granicę np. z Niemcami, ale tylko do końca 2007 roku. Od stycznia będzie to już niemożliwe. Zatem osoby, które do tej pory nie wymieniły dowodu osobistego na nowy, będą musiały okazywać paszport.

Czy Polacy będą kontrolowani przy wjeździe do Anglii i Irlandii?

Wielka Brytania i Irlandia jako państwa członkowskie Unii Europejskiej nie przyjęły w pełnym zakresie dorobku Schengen. Dlatego podczas przekraczania granic z tymi państwami należy okazać ważny dowód osobisty lub paszport. Może być to także paszport tymczasowy, który wydawany jest m.in. w przypadku zgubienia poprzedniego lub w razie pilnej potrzeby wyjazdu za granicę z powodu np. choroby lub pogrzebu członka rodziny. Od 1 stycznia 2008 r. będzie można posługiwać się tylko nowymi dowodami osobistymi.

Czy zostanie zniesiona kontrola na granicy zachodniej i południowej?

Granica oczywiście pozostanie, ale zostanie zniesiona kontrola graniczna. Będziemy mogli jechać z Warszawy do Lizbony i nie będziemy przez żadne służby zatrzymywani, a w drugą stronę - do Rygi lub Tallina. Straż graniczna będzie funkcjonować na granicy zachodniej i południowej w postaci centrum współpracy policyjnej, powołanej w celu wymiany informacji. Tak jak ma to miejsce np. na granicy niemiecko-francuskiej.

- Straż zadba o bezpieczeństwo, zwalczanie przemytu i nielegalnej emigracji - wyjaśnia Władysław Stasiak, były minister spraw wewnętrznych i administracji.

Policjant czy strażnik może nałożyć mandat, a nawet zawrócić do Polski lub kraju pochodzenia osobę, która nie ma ważnej wizy albo ma tylko wizę narodową, wystawioną jedynie w celu pobytu w Polsce.

Czy Karta Polaka ułatwi podróżowanie naszym rodakom ze wschodu?

Karta Polaka powstała właśnie w tym celu. Posiadacz Karty Polaka może ubiegać się o zwolnienie z opłaty za wydanie wizy pobytowej długoterminowej uprawniającej do wielokrotnego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub refundację tej opłaty. Karta Polaka jest ważna przez 10 lat od dnia jej przyznania.

Posiadacz Karty może w Polsce m.in. prowadzić działalność gospodarczą, podejmować studia. Nie musi ubiegać się o pozwolenie na pracę w Polsce, ma ulgę na przejazdy kolejowe i darmowe wejścia do muzeów.

Karta może być przyznana wyłącznie osobie, która nie posiada obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Polski. Może być przyznana osobie, która deklaruje przynależność do narodu polskiego i spełni łącznie kilka warunków. Jednym z nich jest wykazanie swojego związku z polskością poprzez podstawową znajomość języka polskiego oraz wiedzę o polskiej tradycji i zwyczajach. Osoba ubiegająca się o Kartę Polska musi wykazać, że ma polskie pochodzenie. W tym celu musi wskazać, że co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie. Ewentualnie można przedstawić zaświadczenie organizacji polskiej lub polonijnej potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej przez okres co najmniej ostatnich trzech lat.

Do czego uprawnia wiza Schengen?

Wiza Schengen uprawnia obywateli państw nienależących do Unii Europejskiej nie tylko do przekroczenia naszej granicy, ale także do podróżowania i przebywania we wszystkich krajach, które przystąpiły do tej strefy. W przeciwieństwie do wizy narodowej, która daje prawo przebywania tylko na terenie jednego państwa, które takiej wizy udziela.

Czy zostanie uszczelniona nasza granica wschodnia?

- Jednym z warunków przystąpienia Polski do strefy Schengen było uszczelnienie granicy zewnętrznej Unii Europejskiej - potwierdza Jacek Sońta.

Liczne kontrole i misje ewaluacyjne potwierdziły, że spełniamy standardy krajów należących do grupy Schengen.

Słownik

Układ z Schengen - umowa o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych przejściach granicznych podpisana 14 czerwca 1985 r. przez Francję, Niemcy, Belgię, Holandię oraz Luksemburg. Przystąpiło do niego w sumie 15 państw.

SIS - (ang. Schengen Information System) system informacyjny utworzony w celu wprowadzenia swobody przemieszczania się wewnątrz terytorium Unii Europejskiej oraz jednoczesnego wzmocnienia ochrony jej zewnętrznych granic.

SIS II - system nowej generacji, dostosowany do obsługi wszystkich państw członkowskich i umożliwiający przekazywanie większej kategorii danych (np. danych biometrycznych)

VIS - (ang. Visa Information System) System Informacji Wizowej ma na celu wymianę danych o wizach między państwami członkowskimi, które zniosły kontrolę na swoich granicach wewnętrznych i uczestniczą w systemie swobodnego przepływu osób.

Podstawa prawna

■ Ustawa z 24 sierpnia 2007 r. o udziale RP w Systemie Informatycznym Schengen oraz Informacji Wizowej (Dz.U. nr 165, poz. 1170).

■ Ustawa z 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz.U. nr 180, poz. 1280).

Katarzyna Żaczkiewicz, Łukasz Kuligowski