Praca na pełen etat, ale w domu z rodzicami. Młodzi Polacy coraz później opuszczają rodzinny dom
Pójście do pracy nie oznacza dla młodych Polaków emancypacji. W 2022 r. co druga osoba między 25. a 35. rokiem życia wciąż mieszkała z rodzicami - wynika z raportu "Odroczona dorosłość" opracowanego przez Polski Instytut Ekonomiczny. Wynika to nie tyle z wygodnictwa, co z niemożności kupienia mieszkania. Miesięczny dochód młodego Polaka wystarcza na kupno jedynie 0,63 m2 domu - wynika z raportu.
Młodzi Polacy coraz później opuszczają dom rodzinny. Z danych EU-SILC (Europejskie Badanie Warunków Życia Ludności) wynika, że w 2022 r. z rodzicami zamieszkiwało 51 proc. osób w wieku 25-34 lata. To wysoki wynik na tle pozostałych państw Unii Europejskiej. Średnia UE z 2022 r. wynosiła 30,3 proc. Wielkość ta była zbliżona do sytuacji w Polsce przed niemal dwudziestoma laty (2005 r.). Wtedy odsetek mieszkających z rodzicami w tej grupie wiekowej wynosił 36,4 proc. osób.
Ponad trzy czwarte (77,7 proc.) tych, którzy wciąż mieszkają z rodzicami, to osoby pracujące na pełen etat. W ciągu dwóch dekad odsetek ten wzrósł o 20,1 pkt. proc. W 2005 r. ponad połowa, 57,6 proc. osób młodych, wciąż mieszkających w rodzinnym domu, pracowało na pełen etat. “Oznacza to, że młodzi zamieszkujący z rodzicami są w znacznej mierze samodzielni finansowo i mogliby starać się uzyskać niezależność mieszkaniową poprzez zakup bądź wynajem mieszkania” - zwracają uwagę autorzy raportu.
Mieszkanie młodych z rodzicami jest zwykle interpretowane trudną sytuacją na polskim rynku mieszkaniowym. Najczęściej powtarzającym się argumentem jest niemożność zakupu przez młodych mieszkania na własny rachunek. Z raportu wynika, że ta interpretacja znajduje częściowe potwierdzenie w danych.
W ostatnich latach ceny mieszkań w Polsce znacznie wzrosły. Od 2006 r. do 2022 r. w siedmiu największych miastach za metr kwadratowy trzeba płacić o 120 proc. więcej (dane za NBP, 2023). W tym czasie średnie wynagrodzenie w gospodarce wzrosło o 154 proc. (dane za GUS, 2023). Zestawienie obu tych danych mogłoby wskazywać na rosnącą dostępność mieszkań dla Polaków. Jednak porównanie średnich wartości nie do końca odzwierciedla ich sytuację dochodową bo osoby młode, wchodzące na rynek pracy, zarabiają mniej niż doświadczeni pracownicy.
Kiedy porównano średnie ceny sprzedaży mieszkań w głównych miastach Polski, m.in. w Gdańsku, Krakowie, Warszawie i Wrocławiu, okazało się, że w 2006 r. przeciętny dochód przypadający na osobę młodą, poniżej 34 roku życia, wystarczał na zakup 0,6 m2 mieszkania. W latach 2007-2018 wskaźnik ten był nieco wyższy i osiągał poziom 0,7 metra, a w 2022 r. spadł do 0,63 m2 mieszkania. Wyliczenia zostały przeprowadzone na podstawie danych GUS z Badania Budżetów Gospodarstw Domowych.
Sprawdza się też opinia, że na drodze do zakupu przez młodych mieszkania stoi kredyt hipoteczny. Od 2006 r. niewiele zmienił się stosunek przeciętnego wynagrodzenia osób młodych do przeciętnej ceny metra kwadratowego mieszkania. Jednak wysokość zarobków rzadko kiedy decyduje o możliwości zakupu mieszkania. Pragnący zaciągnąć kredyt hipoteczny muszą najpierw posiadać wkład własny w wysokości od 10 proc. do 20 proc. ceny nieruchomości. Biorąc pod uwagę ich średnią wartość, oznacza to konieczność posiadania od 50 tys. do 100 tys. zł.
Tezę, że młodzi wciąż mieszkają z rodzicami, bo nie są w stanie kupić mieszkania potwierdził rządowy, Bezpieczny Kredyt 2 proc. Z analizy danych wynika, że aż 84 proc. wnioskodawców pożyczki stanowiły w programie osoby w wieku 20-34 lata, nieposiadające własnego mieszkania. Jednocześnie 62 proc. osób wnioskujących to byli młodzi wciąż mieszkający z rodzicami.
Sytuacja majątkowa tej grupy też nie jest dobra, głównie przez krótki staż pracy i niskie pensje. Całkowity majątek netto (pieniądze plus aktywa, najczęściej nieruchomości) osób w wieku 16-34 lata wynosił w 2016 r. 150 tys. zł (dane za NBP). To mniej niż w przypadku osób starszych. Dla będących powyżej wieku emerytalnego wielkość ta wynosi 217 tys. zł. A osoby w średnim wieku – 45-54 lata – zgromadziły majątek szacowany średnio na 355 tys. PLN. Do tego młodzi rzadko wchodzą w posiadanie spadku bądź darowizny. Za to są najbardziej zadłużoną ze wszystkich grup wiekowych. Statystyczny młody Polak jest winny ponad 40 tys. zł - czytamy w raporcie.
Zwykle ci, którzy nie spieszą się z wyprowadzką z rodzinnego domu to osoby, które nie założyły własnej rodziny, nieposiadające ani współmałżonka ani też dzieci. Młodzi Polacy coraz później wchodzą w związki małżeńskie. Od 1993 r. do 2020 r. zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn średni wiek zawarcia pierwszego małżeństwa wzrósł o blisko 5 lat. Równocześnie kobiety rodzą pierwsze dziecko w coraz późniejszym wieku. W 2021 r. wynosił on średnio 28,1 lat - o 4,4 lata więcej niż w 1995 r.
