Rozwód po niemiecku. "Nie taki diabeł straszny jak go malują"

Do polskojęzycznej kancelarii prawnej BS LEGAL w Kolonii rocznie ponad 60 spraw rozwodowych, o alimenty i mieszkaniowych. Pomocy szukają zazwyczaj Polki, które są finansowo uzależnione od partnera.

Niektóre przypadki są dosyć złożone. - Niemiecki partner jest często przekonany, że jego polska żona nie zna swoich praw i że może ją finansowo wykorzystać nie płacąc alimentów na dzieci czy na nią - tłumaczy prawniczka Ewelina Balcerak.

- Kobieta już od pierwszego miesiąca separacji, trwającej w Niemczech od roku do trzech lat, ma prawo do alimentów na dzieci i na siebie (niem. Trennungsunterhalt). Naturalnie, sąd sprawdza najpierw wysokość zarobków obojga partnerów, wyjaśnia Ewelina Balcerak.

Jeśli po rozwodzie matka z dzieckiem postanawia wrócić do Polski lub przebywa już w Polsce, a były mąż mieszka i pracuje w Niemczech (obywatelstwo ojca jest tu bez znaczenia, przyp. red.) warto zastanowić się, do którego sądu: niemieckiego czy polskiego zwrócić się o zasądzenie lub podwyższenie alimentów, radzi prawnik Edmund Ropel, specjalista ds. rodzinnych, z miejscowości Linden w Środkowej Hesji.

- Jeśli były partner dobrze zarabia w Niemczech, warto złożyć wniosek o alimenty w sądzie niemieckim, bo kobieta otrzyma znaczenie wyższe alimenty od tych, które przyznałby sąd polski - radzi Edmund Ropel. Ubiegająca się o alimenty matka powinna zwrócić się do polskojęzycznego adwokata w Niemczech. Jeżeli nie stać jej na adwokata, może z jego pomocą złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i adwokackich (niem. Prozesskostenhilfe). Do wniosku powinna załączyć też zaświadczenie o własnych zarobkach w Polsce, wysokości opłacanego czynszu oraz liczbie dzieci. Edmund Ropel zapewnia, że niemiecki sąd w 90 procentach zwalnia polskie matki od wszelkich opłat.

- Jeśli partner w Niemczech ma zbyt niskie dochody, czyli około tysiąca euro netto miesięcznie, zachodzi ryzyko, że sąd, by nie pozbawić ojca środków do życia, nie przyzna matce żadnych alimentów - mówi Edmund Ropel. W myśl niemieckich przepisów 1000 euro netto jest dolną granicą zarobków. Wtedy lepiej zwrócić się do sądu polskiego, który uwzględniając potrzeby dziecka, i tak zasądzi alimenty. - Sąd polski przekazuje wyrok do wykonania do odpowiedniego urzędu w Niemczech, a ten ściąga płatności z ojca i matka prędzej czy później pieniądze dostanie - zapewnia prawnik z Hesji.

W egzekwowaniu alimentów pomocą służy Federalny Urząd Sprawiedliwości (Bundesamt für Justiz, BJA) w Bonn. W 2012 r. do BJA trafiły 53 sprawy o alimenty oraz przypadki uprowadzeń dzieci do Polski, co stanowiło 51 procent wszystkich spraw rozpatrzanych w tym czasie w Bonn.

Ponieważ umowę najmu mieszkania zawiera najczęściej mąż lub partner, Polki często nie wiedzą o tym, że w okresie separacji mają prawo do pozostania w nim.

- Mam taki przypadek, że kobieta, znajdująca się od 2 miesięcy w separacji, wyprowadziła się z dzieckiem ze wspólnego mieszkania do znajomych, bo mąż ją bił. U znajomych nie może jednak dłużej pozostać i musiałaby zamieszkać w tzw. domu dla kobiet (niem. Frauenhaus) - opowiada prawniczka Ewelina Balcerek. Natychmiastowa interwencja kancelarii w sądzie rodzinnym spowodowała, że kobiecie przysądzono w ciągu 3 tygodni mieszkanie, które mąż musiał opuścić. W myśl prawa niemieckiego, jeśli podczas separacji dochodzi do przemocy fizycznej, także wobec dziecka, małżeństwo nie może pozostawać we wspólnym mieszkaniu.

Od 2011 roku w czternastu krajach UE, w tym w Niemczech, obowiązuje zasada, że w razie rozpadu związku małżeńskiego rozwód zostaje orzeczony w kraju, w którym para mieszkała przed rozstaniem. Warunkiem rozwodu w Niemczech jest separacja. Nie wymaga się natomiast jak w Polsce orzeczenia winy.

Dlatego Polacy posiadający polskie obywatelstwo i mieszkający w Niemczech, wcale nie muszą rozwodzić się w Polsce. Sąd niemiecki też udzieli im rozwodu tyle, że wg przepisów prawa polskiego. Para może też wnieść wniosek o rozwód bez orzekania o winie. O rozwodzie należy poinformować Urząd stanu cywilnego w Polsce. Sąd niemiecki orzeka przy rozwodzie automatycznie o wyrównaniu emerytur. To znaczy, że przysługujące obu partnerom emerytury dzieli się po równo (niem. Versorgungsausgleich) bez względu na to, który z nich dłużej czy więcej pracował w trakcie trwania małżeństwa. Również obowiązuje zasada podziału dorobku małżeńskiego.

Zapotrzebowanie na polskojęzycznych prawników w Niemczech jest duże. Do kancelarii prawnej BS LEGAL w Kolonii trafiają Polacy nie tylko z Nadrenii Północnej- Westfalii, lecz z całych Niemiec. Adresy polskojęzycznych kancelarii adwokackich w Niemczech można znaleźć na stronie Niemiecko-Polskiego Stowarzyszenia Prawników DPJV w Berlinie, które zrzesza 33 takie kancelarie.

Warto też skorzystać z informacji i pomocy działów prawnych Ambasady RP w Berlinie oraz Konsulatów Generalnych, np. w Kolonii.

Alexandra Jarecka, red. odp.: Iwona D. Metzner, Redakcja Polska Deutsche Welle