Rzecznik Finansowy: Zmiana prawa niebezpieczna dla klientów
Rzecznik Finansowy ostrzega, że likwidacja instytucji i przejęcie jego zadań przez Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów spowoduje, że nie będzie miał kto bronić klientów banków i ubezpieczycieli w indywidualnych sprawach. Podobnego zdania jest była szefowa RF.
Przejęcie zadań Rzecznika Finansowego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów byłoby zagrożeniem dla ochrony indywidualnych praw konsumentów na rynku usług finansowych. Tym bardziej, że skala pomocy Rzecznika w indywidualnych sprawach rośnie - to jeden z głównych argumentów przeciw likwidacji instytucji Rzecznika Finansowego, którą przewiduje rządowy projekt ustawy, który trafił do publicznych konsultacji.
Obecny szef instytucji Rzecznika Finansowego, prof. Mariusz Golecki wymienia całą listę negatywnych efektów planowanej zmiany i pewnych "kolizji" prawnych. Między innymi chodzi o to, że cele obu instytucji są inne. UOKiK stoi na straży interesów zbiorowych konsumenta, a Rzecznik broni indywidualnych interesów klientów.
- Każdorazowo UOKiK decyduje, czy dane działanie przedsiębiorcy narusza zbiorowy interes konsumentów czy też nie. Jeśli więc za przedstawieniem sądowi istotnego dla sprawy poglądu przemawiałby wyłącznie interes prywatny (interesy prywatne), w szczególności strony występującej w sprawie sądowej, Prezes UOKiK nie powinien uznać czynności przedstawienia poglądu za uzasadnioną. Odmiennie niż Rzecznik Finansowy, który przy przedstawianiu istotnego poglądu kieruje się indywidualnym interesem konsumenta - tłumaczy w Rzecznik Finansowy w obszernej opinii do projektu ustawy.
- Likwidacja Rzecznika jest więc nie tylko niedopuszczalna z punktu widzenia aksjologii prawa, ale także w znaczący sposób utrudni dochodzenie praw dziesiątkom tysięcy osób, które zwracają się do tego organu o pomoc, jednocześnie ułatwi podmiotom rynku finansowego dokonywanie naruszeń.
Zwraca też uwagę, że instytucja RF jest organem niezależnym.
- Rzecznik Finansowy realizuje zatem swoje ustawowe zadania niezależnie od tego, jakie w danym czasie są wytyczne i priorytety Rządu RP w zakresie prowadzonej polityki gospodarczej i społecznej. Podstawowym celem Rzecznika Finansowego jest zapewnienie ochrony praw i interesów klientów podmiotów rynku finansowego, zaś służące realizacji tego celu działania nie podlegają weryfikacji pod względem spójności z polityką Rady Ministrów. Rzecznik Finansowy nie jest (tak jak Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów) organem współkształtującym politykę gospodarczą. Jest on tylko i aż gwarantem tego, że niezależnie od układu sił w parlamencie, składu Rządu RP i jego polityki (które w trakcie kadencji Rzecznika Finansowego mogą się zmieniać), każdy obywatel pokrzywdzony wskutek działań podmiotów rynku finansowego będzie mógł otrzymać należną mu ochronę. Takich gwarancji w sensie instytucjonalnym w oczywisty sposób nie daje Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów i podlegający jego stałemu nadzorowi - czytamy dalej w opinii.
Za utrzymaniem instytucji RF w dotychczasowej formule przemawiają też liczby.
W 2019 roku Rzecznik Finansowy zarejestrował ponad 56 tysięcy wniosków i zapytań od klientów podmiotów rynku finansowego. Oznacza to, że każdego dnia średnio 220 osób sygnalizowało Rzecznikowi sprawy dotyczące ich praw i interesów.
W 2020 roku nastąpił lawinowy wzrost wniosków o pomoc kierowanych do RF. Zwłaszcza porównując okres od 1 września 2019 r. do 31 sierpnia 2020 r. z analogicznym okresem poprzedniego roku.
Liczba porad telefonicznych wzrosła o ok. 38 proc., wniosków o podjęcie interwencji o ok. 80 proc., zarejestrowanych porad prawnych udzielonych poprzez e-mail o ponad 120 proc., a liczby wniosków o skierowanie skargi nadzwyczajnej aż o ok. 150 proc.
RF zwraca też uwagę na skuteczność wniosków kierowanych do Prezesa Sądu Najwyższego o usunięcie rozbieżności w orzecznictwie. "W tym obszarze Rzecznik doprowadził do podjęcia przez Sąd Najwyższy 20 rozstrzygnięć kształtujących pozytywnie sytuację prawną klienta na rynku finansowym".
- Rzecznik Finansowy wykorzystuje zatem wszelkie dostępne narzędzia służące zapewnieniu w postępowaniach sądowych ochrony konsumentów, którzy nie dysponują takimi zasobami finansowymi i eksperckimi jak instytucje finansowe. W tej sytuacji jasne jest, że likwidacja urzędu będzie prowadzić do znacznego osłabienia zakresu ochrony praw klientów podmiotów rynku finansowego, którzy z każdym rokiem powierzają Rzecznikowi Finansowemu coraz więcej spraw dotyczących ich żywotnych interesów - podkreśla opinia RF.
Podobne zdanie na temat projektu ustawy ma Aleksandra Wiktorow, była szefowa RF, która w wywiadzie dla portalu Prawo.pl mówiła, że likwidacja tej instytucji znacznie osłabi pozycję konsumenta.
Instytucji Rzecznika Finansowego funkcjonuje od 25 lat, wcześniej jako Rzecznik Ubezpieczonych, a w 2015 roku jego kompetencje zostały rozszerzone.
Monika Krześniak-Sajewicz
