UE: Jak panować nad atomem?
W piątek ministrowie ds. badań z krajów UE porozumieli się co do programu badań jądrowych do końca 2013 r. Decyzje ws. ich finansowania powinny zapaść pod koniec listopada - poinformowała w piątek minister ds. nauki Barbara Kudrycka. Chodzi o ok. 2,4 mld euro.
Ministrowie wypracowali w piątek wspólne stanowisko co do pakietu dwóch decyzji i jednego rozporządzenia dotyczących przedłużenia do końca 2013 r. finansowania badań nad atomem w ramach Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM). Obowiązujący program badawczy Euratomu wygasa z końcem tego roku; piątkowa decyzja pozwoli na kontynuowanie rozpoczętych badań.
"Dzisiejsza decyzja ma kluczowe znaczenie dla ciągłości badań jądrowych" - powiedziała po spotkaniu Kudrycka. Porozumienia we wszystkich kwestiach nie udało się osiągnąć poprzedniej węgierskiej prezydencji, KE obawiała się, że impas doprowadzi do przerwania finansowania rozpoczętych badań Euratomu, który prowadzi projekty z zakresu m.in. bezpieczeństwa jądrowego.
Piątkowe porozumienie otwiera drogę do negocjacji finansowania programu; rozmowy z Parlamentem Europejskim i krajami UE w tej sprawie będzie prowadzić polska prezydencja. Jak poinformowała Kudrycka, obecna propozycja przewiduje 2 mld euro na badania nad energią termojądrową, 118 mln euro na badania na rozszczepieniem i ochroną radiologiczną, zaś 233 mln euro na wspólne centrum badawcze. W niektórych programach Euroatomu biorą udział polscy naukowcy, nie jest natomiast zaangażowany przemysł.
W ramach badań na energią termojądrową realizowany jest eksperymentalny program JET w Wielkiej Brytanii, czyli budowy tzw. sztucznego słońca (tokamak). To próbna instalacja o małej mocy pozyskiwania energii na zasadzie odwzorowania procesów zachodzących na słońcu. Jednocześnie realizowany jest na dużą skalę we Francji program ITER, który korzysta z doświadczeń eksperymentalnego JET-a.
To właśnie wokół finansowania z budżetu UE kosztownego programu ITER toczy się dyskusje między krajami UE i może to być kością niezgody w dalszych negocjacjach finansowania dla Euratomu. Komisja Europejska proponuje wyłączenie finansowania programu z budżetu unijnego po 2013 r.; finansowałyby go kraje biorące udział w projekcie. "Jest to kosztowny program, do tego były trudności z jego zarządzaniem" - powiedziało unijne źródło.
Agencje Euratomu utworzono w 1960 r. , by umożliwić osiągnięcie celów określonych w Traktacie ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Celem traktatu jest koordynacja programów naukowo-badawczych państw członkowskich w zakresie pokojowego wykorzystania energii jądrowej, udostępnienie zasobów wiedzy oraz infrastruktury i środków finansowych przeznaczonych na działania w tej dziedzinie, a także zapewnienie wystarczającej ilości energii jądrowej i bezpieczeństwa jej dostaw.
