Wielki piec hutniczy z dotacją od UE. Samorząd ma "nadzieję na zmianę"

Piec z Huty Pokój w Rudzie Śląskiej ma stać się "symbolem transformacji" regionu. Rewitalizację instalacji - po której zostanie udostępniona do zwiedzania turystom - sfinansuje częściowo Unia Europejska. Dotacja z UE ma wynieść 66,2 mln zł. Sam projekt jest wart blisko 100 mln zł.

O projekcie mówił we wtorek marszałek województwa śląskiego Jakub Chełstowski. Jak zaznaczył, chociaż województwo nie ma w swoich kompetencjach działań w sektorze górniczym czy hutniczym, takie przedsięwzięcia - ocalające dla kolejnych pokoleń wspaniałe obiekty, jak wielki piec w Rudzie Śląskiej - potrafią "odczarowywać wizerunki miast". - Jestem przekonany, że efekt będzie oszałamiający i będą tu, do Rudy Śląskiej - miasta typowo przemysłowego - ciągnęły tłumy, żeby to zobaczyć, żeby to zwiedzać. To będzie fantastyczna przestrzeń, która wypełni się życiem kulturalnym, społecznym, gospodarczym - odmieni wizerunek miasta - mówił marszałek.

- Ten wielki piec, który kiedyś dawał miejsca pracy, będzie też wielką nadzieją na zmianę w Rudzie Śląskiej - zmianę gospodarczą, bo jako urząd chcemy wspierać zmiany związane z naszymi kompetencjami. Nie zapominamy naszej historii, historii gospodarczej, związanej z hutnictwem, ze stalą, z górnictwem, z przemysłem - dodał Chełstowski.

Prezydent Rudy Śląskiej Michał Pierończyk zapewnił z kolei o determinacji miasta, aby projekt zrealizować. - To ma być miejsce, z którym Ruda Śląska ma się kojarzyć, gdzie będzie można doświadczyć dziedzictwa przemysłowego miasta i regionu, gdzie ma być centrum kompetencji, w którym w ramach transformacji przemysłowej chcemy wspomagać osoby, które będą chciały przekwalifikować się, odchodząc z sektora okołogórniczego - wskazywał Pierończyk.

Były wiceprezydent Rudy Śląskiej Krzysztof Mejer, który pracował nad przedsięwzięciem we wcześniejszych etapach, związanych m.in. z uregulowaniem kwestii własnościowych, ocenił, że rudzki wielki piec jest dowodem, że dobre projekty potrafią łączyć ludzi z różnych opcji politycznych.

Rudzki wielki piec wchodził w skład zabudowań założonej w 1840 roku Huty Pokój, znajdującej się w dzisiejszej centralnej dzielnicy miasta - Nowym Bytomiu. Sam piec uruchomiono w 1968 roku, co m.in. zarejestrowała Polska Kronika Filmowa. Wzniesiono go w głębi zakładu, a następnie przesunięto we właściwą lokalizację za pomocą stalowych lin. Budowa urządzenia trwała 105 dni.

Po niespełna 20 latach funkcjonowania wielki piec okazał się przestarzały i nieefektywny, w związku z czym zdecydowano o jego modernizacji. Prace remontowe ukończono w 1987 r. Zmieniono wówczas profil produkcyjny urządzenia, przestawiając je na wytop żelazomanganu. Huta Pokój była wtedy jedynym w kraju producentem tego stopu.

Kolejna modernizacja miała miejsce w latach 1995-97, jednak na wznowienie produkcji zdecydowano się dopiero w 2004 roku. Piec przejęło wówczas konsorcjum Eurostal Inwestycje, przekształcone wkrótce w spółkę Stalmag. Awaryjność urządzenia i negatywny wpływ odpadów produkcyjnych na środowisko zdecydowały o ostatecznym wygaszeniu pieca w 2005 roku. Pod koniec 2012 roku, decyzją Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach, został on wpisany do rejestru zabytków. Pod koniec 2018 r. formalnym właścicielem wielkiego pieca z infrastrukturą towarzyszącą zostało miasto.

Rudzki samorząd w ostatnich latach udostępniał wielki piec m.in. miłośnikom dziedzictwa przemysłowego. Zadbał też o zgromadzenie niematerialnego dziedzictwa związanego z obiektem i zakładem, m.in. zbierając wywiady z osobami związanymi z Hutą Pokój. Jak sygnalizował we wtorek prezydent Pierończyk, cała dokumentacja rewitalizacji obiektu jest już gotowa; przetarg na roboty powinien ruszyć do końca marca.

Rudzki samorząd stał się właścicielem 60-metrowego, dominującego nad miastem wielkiego pieca Huty Pokój w 2018 r. W następnym roku odbył się międzynarodowy konkurs architektoniczny na opracowanie koncepcji zagospodarowania obiektu, do którego zgłosiło się 96 pracowni. Zwycięzcą została "eM4. Pracownia Architektury. Brataniec" z Krakowa.

Na podstawie koncepcji zamówiono projekt, który zakłada utworzenie na piecu platformy widokowej ze trasą dydaktyczną, adaptację budynku sterowni i maszynowni na cele muzealne oraz budowę nowego obiektu "zawieszonego" w powietrzu, w którym znajdzie się m.in. część konferencyjno-szkoleniowa. Pod nowym obiektem zaplanowano plac zabaw nawiązujący do tradycji hutniczej, a obok ogród edukacyjny, a także parking i obiekty małej architektury.

Nabór, w którym Ruda Śląska otrzymała dotację do rewitalizacji wielkiego pieca, zakłada "ponowne wykorzystanie terenów poprzemysłowych, zdewastowanych, zdegradowanych na cele rozwojowe regionu". Dotacje w łącznej wysokości 277 mln zł dostało w nim 10 projektów, najwyższą - rudzki.

Dotacja do projektu "Wielki Piec Huty Pokój - Centrum Transformacji w Rudzie Śląskiej", oszacowanego na 98,1 mln zł, który ma zostać zrealizowany do końca 2026 roku, wyniesie 75,6 mln zł: 66,2 mln zł z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, a blisko 9,5 mln zł - z budżetu państwa (w ramach programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-27).