Wnoszenie opłaty od pisma procesowego
Znakomita większość pism procesowych o istotnym znaczeniu dla postępowania cywilnego podlega opłacie. Do tej grupy zaliczają się w szczególności takie pisma procesowe jak pozew, apelacja, zażalenie, skarga kasacyjna, sprzeciw od wyroku zaocznego, a także wiele innych pism. Obowiązek ich opłacenia wynika z przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 167, poz. 1398) (dalej: "u.k.s.c.").
Z brakiem uiszczenia opłaty przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: "k.p.c.") wiążą określone konsekwencje, zgodnie bowiem z art. 126? § 1 k.p.c. sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata. W zależności od rodzaju pisma i podmiotu go składającego brak opłaty spowoduje albo wezwanie wnoszącego do jej uiszczenia w terminie 7 dni albo zwrot bez wzywania do uiszczenia opłaty, w niektórych zaś sytuacjach może doprowadzić nawet do odrzucenia pisma.
Zgodnie z art. 10 u.k.s.c. opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że opłatę uiścić można także po wniesieniu pisma do sądu, o ile jednak nastąpiło to w terminie jaki jest dopuszczalny dla złożenia takiego pisma.
Wobec niejednokrotnego wnoszenia przez strony pism i uiszczania opłat w ostatnim dniu terminu, istotne pytanie, jakie może się nasunąć w praktyce, dotyczy tego, który moment uznać należy za moment wniesienia opłaty. Odpowiedź na to pytanie zależy w dużej mierze od sposobu uiszczenia opłaty jaki został obrany przez dany podmiot. Zgodnie bowiem z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 roku w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 27, poz. 199), opłaty sądowe uiszcza się w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący dochodów właściwego sądu albo w formie wpłaty gotówkowej, bezpośrednio w kasie sądu lub w formie znaków o odpowiedniej wartości wykonanych według ustalonego wzoru. O ile moment wniesienia opłaty w formie gotówkowej nie budzi żadnych wątpliwości, o tyle licznych problemów nastręczać mogłoby wskazanie momentu uiszczenia opłaty w formie bezgotówkowej na rachunek sądu.
Sposobów uiszczenia opłaty w formie bezgotówkowej jest przynajmniej kilka, więc omówione one zostaną osobno.
Niewątpliwie najbardziej popularną metodą jest uiszczanie opłaty sądowej w drodze przelewu bankowego. W takim przypadku, jak przyjął Sąd Najwyższy (postanowienie z dnia 22 kwietnia 2004 roku, II CZ 38/04), dniem uiszczenia opłaty sądowej jest dzień, w którym polecenie przelewu wprowadzone zostało do urządzenia nadawczego w taki sposób, żeby bank mógł zapoznać się z jego treścią (pod warunkiem, że w dniu tym lub w terminie do uiszczenia opłaty polecenie przelewu ma pokrycie na rachunku zleceniodawcy).
Możliwość taką bank uzyskuje z chwilą odebrania polecenia przez jego urządzenie odbiorcze. Chwila ta zazwyczaj jest tożsama z chwilą wprowadzenia przez stronę polecenia do jej urządzenia nadawczego. Rzeczywista chwila zapoznania się przez bank z treścią polecenia i chwila jego wykonania jest tu już bez znaczenia. W praktyce więc za miarodajne uznane powinno być złożenie polecenia przelewu w drodze elektronicznej. Jeżeli więc takiego polecenia strona dokonuje w terminie na wniesienie pisma, to nie naraża się tym samym na zarzut jego nie opłacenia.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku wnoszenia opłaty sądowej za pośrednictwem różnego rodzaju instytucji lub osób zajmujących się działalnością polegającą na transferze pieniędzy (np.: para banki, pośrednicy, instytucje doręczeniowe). W takim przypadku dniem uiszczenia opłaty sądowej za pośrednictwem takiego podmiotu nie jest dzień powierzenia mu funduszy niezbędnych dla uiszczenia opłaty, lecz dzień uznania rachunku bankowego prowadzonego dla sądu (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 września 2008 roku, V CZ 54/08).
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w takiej sytuacji strona ponosi pełne ryzyko korzystania z usług pośrednika i w przypadku gdy nie uiści on opłaty w terminie, nie będzie mogła powoływać się na fakt przekazania środków pośrednikowi jeszcze przed upływem terminu do uiszczenia opłaty. Uiszczając więc opłaty przy użyciu tej metody strona powinna wykazać się dużą ostrożnością, zarówno co do terminu wykonania czynności, jak i doboru pośrednika.
W praktyce pojawiło się wreszcie zagadnienie, który dzień należy traktować jako dzień uiszczenia opłaty sądowej w przypadku gdy wnoszona jest ona w formie przekazu pocztowego realizowanego za pośrednictwem operatora publicznego. Wątpliwości mogły bowiem powstać czy za taki dzień traktować należy dzień dokonania wpłaty w urzędzie pocztowym czy też dzień uznania rachunku bankowego prowadzonego dla sądu.
W kwestii tej wypowiedział się ostatecznie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 stycznia 2011 roku (III CZP 115/10) stwierdzając, że datą uiszczenia opłaty sądowej przekazem pocztowym realizowanym za pośrednictwem operatora publicznego świadczącego powszechne usługi pocztowe jest data nadania przekazu potwierdzona przez operatora.
Sąd Najwyższy wskazał w uzasadnieniu, że wyjątkowa pozycja prawna operatora publicznego sprawia, że czynnościom dokonywanym za jego pośrednictwem nadawane są specjalne skutki. Ustawodawca niejednokrotnie ustanawia wobec tego domniemanie, że czynność dokonana za jego pośrednictwem jest skuteczna wobec adresata już z chwilą jej dokonania.
Domniemanie to - odwołując się do analogii z art. 165 § 2 k.p.c. oraz korzystając z oparcia zawartego w art. 8 u.k.s.c. - należy odnieść także do czynności uiszczenia opłaty sądowej przekazem pocztowym. W związku z tym decydująca dla oceny momentu uiszczenia opłaty będzie data nadania przekazu, a nie data, w której nastąpi uznanie tą kwotą rachunku bankowego prowadzonego dla sądu.
