Zbiory głównych upraw w 2001 r.

Zbiory głównych upraw rolnych i ogrodniczych w 2001 r. przedstawiają się następująco:

- zboża ogółem - 27,0 mln t, tj. o 20,7% więcej od ubiegłorocznych;

- zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi - 25,5 mln t, tj. o 19,7% więcej od ubiegłorocznych;

- rzepak i rzepik - 1,1 mln t, tj. o 14,8% więcej od zbiorów uzyskanych w 2000 r.;

- ziemniaki 19,4 mln t, tj. o 20,0% mniej od zbiorów uzyskanych w ubiegłym roku;

- buraki cukrowe - 11,7 mln t, tj. o 11,3% mniej od uzyskanych w roku 2000;

- warzywa gruntowe - 5,2 mln t, tj. o 5,9% mniej od uzyskanych w 2000 r .;

- owoce z drzew - 2,9 mln t, tj. o 57,3% więcej od zbiorów ubiegłorocznych;

- owoce jagodowe szacuje się na 0,5 mln t, tj. o 27,8% więcej niż w 2000 r.

I. PRZEBIEG WARUNKÓW AGROMETEOROLOGICZNYCH

Bieżący rok, podobnie jak rok ubiegły, charakteryzował się dużym zróżnicowaniem warunków termiczno-wilgotnościowych i częstym występowaniem anomalii pogodowych. Na wielkość uzyskanej produkcji roślinnej największy wpływ miały jednak ekstremalne warunki pogodowe w lipcu, zwłaszcza w drugiej połowie miesiąca, a także w I dekadzie sierpnia.

Do połowy lipca warunki agrometeorologiczne, mimo dużego zróżnicowania, na przeważającym obszarze kraju były na ogół dość korzystne dla wzrostu i rozwoju roślin. Nieznaczne były straty w powierzchni zasianych ozimin, powstałe w okresie zimowo- wiosennym. Wystąpiły one lokalnie i spowodowane były głównie wymoknięciem roślin na skutek utrzymywania się na polach nadmiaru wody. Bardzo zmienna pogoda w marcu, a zwłaszcza powtarzające się nawroty zimowej pogody, opóźniały prace polowe i wegetację. W całym kraju wegetacja ruszyła dopiero w pierwszych dniach kwietnia. W tym też czasie powszechnie przystąpiono do wiosennych prac polowych. W początkowym okresie wegetacji ciepła pogoda i dostateczne uwilgotnienie gleby zapewniały dobre warunki dla wzrostu i rozwoju roślin, ale pod koniec I dekady kwietnia warunki te znacznie się pogorszyły. Ochłodzenie spowolniło wegetację, a częste opady deszczu bardzo utrudniały wykonywanie prac polowych. W wielu rejonach z powodu obfitych opadów i nadmiernego uwilgotnienia gleby prace polowe przerwano. Szczególnie obfite deszcze wystąpiły w drugiej połowie kwietnia na obszarze województw: świętokrzyskiego, małopolskiego, podkarpackiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego i śląskiego. Miejscami intensywne opady spowodowały przekroczenie alarmowych stanów wody w rzekach, lokalne powodzie i podtopienia łąk i pól uprawnych. Z powodu niekorzystnych warunków agrometeorologicznych opóźniały się siewy roślin i sadzenie ziemniaków. Dopiero wyraźny wzrost temperatury w ostatnich dniach kwietnia oraz ciepła i słoneczna pogoda w I dekadzie maja wpłynęły na poprawę warunków wegetacji i wykonywania prac polowych. W niektórych jednak rejonach, w wyniku kwietniowych opadów lokalnie na polach nastąpiło zamulenie lub zaskorupienie gleby bardzo utrudniające wschody roślin. Na terenach tych zachodziła konieczność wykonania przesiewów. Wielu rolników dokonywało przesiewów buraków cukrowych. W ciągu miesiąca okresy ciepłej pogody i na przeważającym obszarze kraju dostatek wilgoci w glebie sprzyjały wegetacji roślin i wpłynęły na poprawę stanu upraw. Tylko miejscami, na terenach gdzie wystąpił większy niedobór opadów i nadmierne przesuszenie wierzchniej warstwy gleby, obserwowano przejściowe pogorszenie warunków wzrostu i rozwoju roślin, a lokalnie, głównie w północno-wschodnich rejonach Polski, przymrozki spowodowały niewielkie uszkodzenia zawiązków owoców drzew i krzewów owocowych oraz truskawek. Mimo to, stan roślin uprawnych w maju był na ogół dobry, znacznie lepszy niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Opady deszczu w ostatnich dniach maja i w czerwcu zlikwidowały niedobory wilgoci w glebie i przyczyniły się do poprawy warunków wegetacji, ale jednocześnie sprzyjały rozwojowi chwastów i chorób grzybowych, a utrudniały przeprowadzenie sianokosów. Jeszcze do połowy lipca dość dobry stan upraw i na przeważającym obszarze kraju korzystne warunki agrometeorologiczne pozwalały przewidywać uzyskanie wysokich plonów, jednak występujące w drugiej połowie miesiąca i I dekadzie sierpnia gwałtowne burze, nawałnice, bardzo silny wiatr, a nawet huragany, ulewy i gradobicia spowodowały lokalnie w różnych rejonach kraju znaczne straty w uprawach. Taki przebieg pogody spowodował wylegnięcie łanów zbóż i sprzyjał rozwojowi chorób grzybowych. Na plantacjach ziemniaków nastąpił gwałtowny rozwój zarazy ziemniaka i przedwczesne zakończenie wegetacji roślin. Obfite deszcze, szczególnie intensywne w południowo-wschodniej części kraju, spowodowały liczne powodzie i podtopienia pól. Na skutek złych warunków atmosferycznych, powodzi i na wielu polach nadmiernego uwilgotnienia gleby opóźniały się prace żniwne. To powodowało porastanie ziarna i znaczne pogorszenie jego jakości. Wyraźna poprawa pogody w drugiej połowie sierpnia w wielu rejonach umożliwiła zakończenie żniw, ale już na początku września nastąpiło ponowne pogorszenie warunków agrometeorologicznych. Trwająca niemal przez cały miesiąc chłodna i deszczowa pogoda oraz nadmierne uwilgotnienie gleby utrudniały zakończenie żniw oraz zbiór roślin okopowych i pastewnych. Zdecydowana poprawa pogody nastąpiła w październiku. Dość wysokie, jak na tę porę roku, temperatury oraz znaczny niedobór opadów, przyczyniły się do zlikwidowania nadmiaru wilgoci na polach i poprawy warunków wykonywania prac polowych. W całym kraju trwał zbiór ziemniaków, buraków cukrowych, okopowych pastewnych i innych ziemiopłodów. Wykopki ziemniaków przeważnie zakończono przed 20 października, choć miejscami kończono je jeszcze w III dekadzie miesiąca, natomiast zbiór buraków cukrowych przeważnie zakończono w II dekadzie listopada.

Drzewa i krzewy owocowe przezimowały bez uszkodzeń mrozowych. Kwitnienie roślin sadowniczych w bieżącym roku było opóźnione, jednak drzewa i krzewy owocowe kwitły na ogół obficie. Niewielkie, wiosenne przymrozki w czasie i po kwitnieniu spowodowały jedynie lokalnie uszkodzenia kwiatów lub zawiązków owoców, zwłaszcza brzoskwiń i wczesnych odmian czereśni. Warunki atmosferyczne w lipcu i sierpniu sprzyjały wzrostowi owoców. Dostateczna ilość wilgoci w glebie i korzystna temperatura w miesiącach letnich przyczyniły się do zwiększenia ich masy. Tylko lokanie gradobicia wyrządziły nieznaczne szkody w uprawach sadowniczych. Ciepły październik po chłodnym, ale deszczowym wrześniu sprzyjał dorastaniu owoców (zwłaszcza jabłek) i zwiększaniu ich masy.

Korzystne warunki agrometeorologiczne wiosną br. sprzyjały wschodom i wzrostowi warzyw gruntowych, szczególnie kapustnych i korzeniowych. Częste opady deszczu i niezbyt duże nasłonecznienie było korzystne dla rozwoju roślin kapustnych, a duże uwilgotnienie gleby i stosunkowo wysokie temperatury powietrza sprzyjały przyrostowi masy warzyw korzeniowych i ogórków gruntowych. Po na ogół sprzyjających wiosennych warunkach wzrostu warzyw gruntowych, występujące w lipcu i w pierwszej dekadzie sierpnia powodzie, podtopienia upraw, intensywne zlewne deszcze, gwałtowne burze i gradobicia występujące w wielu rejonach kraju spowodowały znaczne straty w uprawach warzywniczych. Duże uwilgotnienie gleby i powietrza przyczyniło się do rozprzestrzenienia chorób i szkodników.

II. PRODUKCJA GŁÓWNYCH UPRAW ROLNYCH

Zboża

Dość korzystny do połowy lipca układ warunków termiczno-wilgotnościowych na przeważającym obszarze kraju sprzyjał wzrostowi i rozwojowi zbóż, jednak wyjątkowo złe warunki atmosferyczne w okresie ich dojrzewania i zbioru spowodowały lokalnie znaczne straty w uprawach. Nadmiar opadów, wylegnięcie łanów zbóż, silne porażenie chorobami grzybowymi oraz porastanie ziarna na skutek przedłużających się żniw, niekorzystnie wpłynęło przede wszystkim na jakość ziarna, a także na wielkość plonów.

Według szacunku wynikowego powierzchnia uprawy zbóż ogółem wyniosła 8,8 mln ha i była o 6,6 tys. ha (o 0,1%) większa od ubiegłorocznej oraz o 24,6 tys. ha (o 0,3%) większa od średniej z lat 1996-2000.

Plony zbóż ogółem oszacowano na 30,6 dt/ha, tj. o 5,3 dt/ha (o 20,9%) więcej niż w 2000 r, a w porównaniu do średniej z lat 1996-2000 więcej o 2,0 dt/ha (o 7,0%).

Zbiory zbóż ogółem szacuje się na ok. 27,0 mln t, tj. więcej od ubiegłorocznych o ok. 4,6 mln t (o 20,7%), a w porównaniu do średniej z lat 1996-2000 więcej o blisko 1,8 mln t (o 7,0%).

Powierzchnia zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi określona na podstawie sprawozdawczości oraz wyników reprezentacyjnego badania użytkowania gruntów i powierzchni zasiewów przeprowadzonego w czerwcu wyniosła ponad 8,5 mln ha i była o blisko 58,9 tys. ha (o 0,7%) mniejsza od ubiegłorocznej oraz o 109,5 tys. ha (o 1,3%) mniejsza od średniej z lat 1996-2000.

Zwiększyła się powierzchnia uprawy zbóż ozimych o 141,9 tys. ha, tj. o 2,9%, natomiast zbóż jarych zasiano mniej o 200,8 tys. ha, tj. o 5,3%. Powierzchnia uprawy zbóż intensywnych (pszenicy, jęczmienia i pszenżyta) była większa od ubiegłorocznej o 110,1 tys. ha, tj. o 2,5%, a ich udział w grupie zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi wzrósł do 53,1% (w 2000 r. - 51,5%).

W grupie zbóż intensywnych zwiększyła się powierzchnia uprawy pszenicy ozimej o 47,0 tys. ha, tj. o 2,4%, jęczmienia ozimego o 25,3 tys. ha, tj. o 18,6%, pszenżyta ozimego o 131,5 tys. ha, tj. o 21,9% i pszenżyta jarego o 11,4 tys. ha, tj. o 12,2%, natomiast zmniejszyła się powierzchnia pszenicy jarej o 55,1 tys. ha, tj. o 8,0% i jęczmienia jarego o 50,2 tys. ha, tj. o 5,2%. Powierzchnia uprawy zbóż ekstensywnych (żyta, owsa i mieszanek zbożowych) w porównaniu do ubiegłorocznej zmniejszyła się o 168,9 tys. ha, tj. o 4,0%, przy czym powierzchnia uprawy żyta była mniejsza o 127,9 tys. ha, tj. o 6,0%, owsa o 34,6 tys. ha, tj. o 6,1%, a powierzchnia uprawy mieszanek zbożowych była mniejsza o blisko 6,5 tys. ha, tj. o 0,4%.

Ocenia się, że plony zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi wyniosły 29,9 dt/ha i były wyższe w porównaniu z osiągniętymi w roku ubiegłym o 5,1 dt/ha, tj. o 20,6%, a w porównaniu do średniej z lat 1996-2000 o 1,5 dt/ha, tj. o 5,3%.

Zwiększenie plonowania w porównaniu do ubiegłorocznego odnotowano dla wszystkich gatunków zbóż, przy czym największy wzrost plonu odnotowano dla mieszanek zbożowych razem ozimych i jarych (o 6,7 dt/ha), pszenżyta jarego (o 5,8 dt/ha), owsa (o 5,7 dt/ha), jęczmienia ozimego (o 5,6 dt/ha) oraz jęczmienia jarego i żyta (po 5,5 dt/ha). Zboża intensywne plonowały wyżej o 4,0 dt/ha, natomiast zboża ekstensywne o 6,0 dt/ha.

Ocenia się, że plony zbóż ozimych wyniosły 31,3 dt/ha i były wyższe od ubiegłorocznych o 4,4 dt/ha, tj. o 16,4%. Najwyższe plony zbóż ozimych, powyżej 38,0 dt/ha, osiągnięto w województwach: opolskim (44,5 dt/ha) i dolnośląskim (38,7 dt/ha), natomiast najniższe, poniżej 26,0 dt/ha, w województwach: świętokrzyskim (24,4 dt/ha), mazowieckim (25,2 dt/ha) oraz podlaskim (25,8 dt/ha).

Zbiory zbóż ozimych szacuje się na ok. 15,5 mln t, tj. o ponad 2,5 mln t (o 19,6%) więcej od ubiegłorocznych, w tym zbiory:

- pszenicy na ok. 7,4 mln t, tj. o ponad 0,6 mln t (o 8,9%) więcej niż w 2000 r.,

- żyta na niespełna 4,9 mln t, tj. o ok. 0,9 mln t (o 21,5%) więcej niż w 2000 r,

- pszenżyta na ponad 2,4 mln t, tj. o ok. 0,7 mln t (o 41,7%) więcej niż zbiory w 2000 r.

Najwyższą produkcję ziarna zbóż ozimych - powyżej 1,0 mln t, odnotowano w województwach: wielkopolskim (2,3 mln t), mazowieckim (1,6 mln t), kujawsko-pomorskim (1,4 mln t), lubelskim i dolnośląskim (po 1,3 mln t) oraz zachodniopomorskim (1,1 mln t), natomiast najmniejszą - poniżej 0,5 mln t w województwach: śląskim, świętokrzyskim, małopolskim, lubuskim (po 0,4 mln t) oraz podkarpackim (niespełna 0,5 mln t).

Plony zbóż jarych wyniosły 28,0 dt/ha i były wyższe od ubiegłorocznych o 5,9 dt/ha (o 26,7%). Najwyższe plony zbóż jarych, powyżej 30,0 dt/ha, uzyskano w województwach: opolskim (34,9 dt/ha), wielkopolskim (33,7 dt/ha), kujawsko-pomorskim (31,4 dt/ha) i dolnośląskim (30,1 dt/ha), natomiast najniższe, poniżej 26,0 dt/ha w województwach: świętokrzyskim (23,1 dt/ha), małopolskim i podkarpackim (po 25,4 dt/ha), łódzkim (25,7 dt/ha) i warmińsko-mazurskim (25,9 dt/ha).

Zbiory zbóż jarych łącznie szacuje się na ok. 10,0 mln t, tj. więcej od osiągniętych w roku ubiegłym o niespełna 1,7 mln t (o 19,8%), w tym zbiory:

- pszenicy jarej na blisko 1,9 mln t, tj. o niespełna 0,2 mln t (o 10,5%) więcej niż w 2000 r.,

- jęczmienia jarego na ponad 2,7 mln t, tj. więcej o blisko 0,4 mln t (o 16,0%) od zbiorów ubiegłorocznych,

- owsa na ponad 1,3 mln t, tj. więcej o ponad 0,2 mln t (o 22,0%) niż w 2000 r.

Najwyższe zbiory zbóż jarych - powyżej 1,0 mln t zanotowano w województwach: wielkopolskim (1,4 mln t), mazowieckim (1,2 mln t) oraz lubelskim (1,1 mln t), natomiast najniższe - poniżej 0,3 mln t w województwach: lubuskim (0,2 mln t) i podkarpackim, śląskim, opolskim (po blisko 0,3 mln t).

Rzepak i rzepik

Powierzchnia uprawy rzepaku i rzepiku (ozimego i jarego łącznie) wyniosła w br. 443,2 tys. ha (6,9% tej powierzchni stanowi rzepak jary) i była większa od ubiegłorocznej o 6,4 tys. ha (1,5%), a od średniej z lat 1996-2000 o 33,6 tys. ha (o 8,2%).

Dobre przezimowanie rzepaku ozimego i na przeważającym obszarze kraju dość korzystny układ warunków termiczno-wilgotnościowych w okresie wegetacji rzepaku, a zwłaszcza w czasie zawiązywania łuszczyn i wypełniania ziarna, przy bardzo dobrym rozkrzewieniu roślin, pozwalało przewidywać wysokie plony rzepaku. W wyniku złych warunków atmosferycznych w lipcu (ulewy, gradobicia itp.) oraz wylegnięcia roślin i osypywania się nasion z powodu opóźnionego zbioru, wystąpiły znaczne straty. Straty te okazały się jednak mniejsze od wcześniej przewidywanych, gdyż plony rzepaku i rzepiku (po przeliczeniu do wilgotności normatywnej, tj. 13%) wyniosły 24,8 dt/ha i były wyższe od ubiegłorocznych o 13,2%, a od średnich plonów z lat 1996-2000 o 19,8%. W wyniku zwiększenia powierzchni uprawy i uzyskania wyższych plonów, tegoroczne zbiory rzepaku i rzepiku były większe od uzyskanych w roku ubiegłym o 142,0 tys. t (o 14,8%), a od średniej z ostatniego pięciolecia o 253,4 tys. t (o 29,9%) i wyniosły 1100,1 tys. t.

Największe zbiory rzepaku i rzepiku - powyżej 100 tys. t, uzyskały województwa: zachodniopomorskie (189 tys. t), wielkopolskie (178 tys. t), dolnośląskie (147 tys. t), kujawsko-pomorskie (140 tys. t) i opolskie (133 tys. t), natomiast najmniejsze - poniżej 10 tys. t odnotowano w województwach: podlaskim i małopolskim (poniżej 5 tys. t) oraz w świętokrzyskim (7 tys. t) i podkarpackim (blisko 10 tys. t).

Wzrost produkcji odnotowano w 12 województwach, przy czym w 6 województwach: lubuskim, łódzkim, mazowieckim, podkarpackim, warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim spowodowany był on wyższymi plonami przy zmniejszonej powierzchni uprawy, w 5 województwach, tj. w: kujawsko-pomorskim, podlaskim, pomorskim, świętokrzyskim i wielkopolskim - większymi plonami i zwiększoną powierzchnią, a tylko w opolskim zwiększoną powierzchnią przy niższych plonach. Największy wzrost produkcji rzepaku i rzepiku wystąpił w województwach: wielkopolskim (o 46 tys. t), zachodniopomorskim (o ponad 43 tys. t) i kujawsko-pomorskim (blisko 43 tys. t). W 4 województwach, tj. w dolnośląskim, lubelskim, małopolskim i śląskim odnotowano spadek produkcji, spowodowany słabszym plonowaniem i zmniejszoną powierzchnią uprawy rzepaku, za wyjątkiem małopolskiego, gdzie przyczyną spadku produkcji były tylko niższe plony. Największy spadek produkcji wystąpił w województwie dolnośląskim (o 11 tys. t) i lubelskim (o 7 tys. t).

Ziemniaki

Powierzchnię uprawy ziemniaków oszacowano na poziomie 1194,2 tys. ha, tj. o 56,4 tys. ha (o 4,5%) mniej od ubiegłorocznej i o 98,1 tys. ha (o 7,6%) mniej od średniej z lat 1996-2000. Opóźniony termin sadzenia, nadmierna wilgotność gleby i spadki temperatury powietrza w okresie wschodów, a później silne porażenie wielu plantacji zarazą ziemniaka i innymi chorobami grzybowymi niekorzystnie wpłynęły na plonowanie ziemniaków. Częste opady deszczu w okresie jesieni utrudniały zbiory ziemniaków i niekorzystnie wpłyną na ich trwałość podczas przechowywania.

Zbiory ziemniaków w bieżącym roku wyniosły 19,4 mln t, a więc były niższe o blisko 4,9 mln t (o 20,0%) od ubiegłorocznych i niższe o 4,2 mln t (o 18,0%) od średnich zbiorów z lat 1996-2000.

W bieżącym roku ograniczenie powierzchni uprawy ziemniaków nastąpiło w 14 województwach, a największe w: lubelskim (o 10,7 tys. ha), podlaskim (o 8,2 tys. ha), kujawsko-pomorskim (o 7,9 tys. ha) i mazowieckim (o 7,4 tys. ha), natomiast nieznaczny jej wzrost odnotowano tylko w zachodniopomorskim i świętokrzyskim.

Plony ziemniaków w bieżącym roku wyniosły 162 dt/ha i były niższe od ubiegłorocznych o 32 dt/ha (o 16,5%) i niższe o 21 dt/ha (o 11,5%) od średnich plonów z lat 1996-2000. Najwyższe plony uzyskano w województwach: lubuskim (198 dt/ha) i wielkopolskim (196 dt/ha), a najniższe, poniżej 140 dt/ha w małopolskim, świętokrzyskim i łódzkim.

Największą produkcję ziemniaków uzyskały województwa: mazowieckie (3,7 mln t) oraz łódzkie i lubelskie (po 2,1 mln t), a największy spadek produkcji w porównaniu do roku ubiegłego odnotowano w województwach: łódzkim (o 0,9 mln t) i mazowieckim (o 0,6 mln t).

Buraki cukrowe

Powierzchnia uprawy buraków cukrowych wyniosła 317,4 tys. ha, tj. o 15,7 tys. ha (o 4,7%) mniej od ubiegłorocznej i o 78,0 tys. ha (o 19,7%) mniej od średniej z lat 1996-2000. Przebieg warunków agrometeorologicznych w bieżącym roku był niekorzystny dla wzrostu korzeni buraków cukrowych i gromadzenia się cukru w korzeniach.

Zbiory buraków cukrowych w bieżącym roku określa się na blisko 11,7 mln t, tj. o 1,5 mln t (o 11,3%) mniej od zbiorów uzyskanych w roku 2000 i o 3,3 mln t (o 21,9%) mniej od średnich z lat 1996-2000.

O słabym plonowaniu buraków cukrowych zadecydowały niekorzystne warunki agrometeorologiczne w początkowej fazie rozwoju, jak i w okresie wzrostu roślin. Siewy buraków cukrowych z powodu nadmiaru wilgoci w glebie były wydłużone w czasie, a wschody niewyrównane. Wiele plantacji z powodu wymoknięcia roślin wymagało powtórnych siewów. W późniejszym okresie deszcze i nadmierna wilgotność gleby spowodowały nadmierny wzrost liści i na wielu plantacjach rozwój chorób grzybowych.

Plony buraków cukrowych w bieżącym roku szacuje się na 367 dt/ha, tj. o 27 dt/ha (o 6,9%) mniej od uzyskanych w roku ubiegłym i o 10 dt/ha (o 2,7%) mniej od średniej z lat 1996-2000. Najwyższe plony, przekraczające 400 dt/ha uzyskano w województwach: zachodniopomorskim, opolskim, wielkopolskim, śląskim i podlaskim, a najniższe w świętokrzyskim, łódzkim i podkarpackim.

Największą produkcję buraków cukrowych odnotowano w województwie wielkopolskim (2,3 mln t), kujawsko-pomorskim (1,9 mln t) i lubelskim (1,7 mln t), a najmniejszą, poniżej 0,2 mln t, w: małopolskim, lubuskim i śląskim.

Według danych Cukrowniczej Izby Gospodarczej buraki cukrowe dla cukrowni zebrano z powierzchni 301,3 tys. ha. Do 30 listopada skupiono 10,8 mln t buraków, z czego przerobiono 10,0 mln t i wyprodukowano blisko 1,4 mln t cukru. Wskaźnik polaryzacji wyniósł 15,84% (w 2000 r. - 17,71%), a wydatek cukru 13,57% (w 2000 r. - 15,70%).

III. PRODUKCJA GŁÓWNYCH UPRAW OGRODNICZYCH

Warzywa gruntowe

Ogólna powierzchnia uprawy warzyw gruntowych w bieżącym roku wynosiła 240 tys. ha i była mniejsza od ubiegłorocznej o 3,1%. W porównaniu z rokiem ubiegłym nastąpiło zmniejszenie powierzchni uprawy wszystkich podstawowych gatunków warzyw gruntowych, z wyjątkiem grupy warzyw pozostałych, których powierzchnia uprawy wzrosła o 2,6%. Największy spadek powierzchni wystąpił w uprawie pomidorów (o 7,3%) i buraków ćwikłowych (o 6,8%). Odnotowano natomiast wzrost powierzchni uprawy warzyw pod osłonami - powierzchnia ich uprawy wynosiła 2490 ha, tj. o 4,4% więcej niż w 2000 r.

Zbiory warzyw gruntowych wyniosły 5195 tys. t, tj. o 5,9% mniej od uzyskanych w roku ubiegłym, przy czym niższe od ubiegłorocznych były zbiory wszystkich podstawowych gatunków warzyw, z wyjątkiem kalafiorów i warzyw pozostałych. W porównaniu z rokiem ubiegłym najbardziej zmniejszyły się zbiory pomidorów, kapusty i cebuli.

Zbiory warzyw spod osłon, w wyniku wzrostu powierzchni ich uprawy w stosunku do roku ubiegłego, zwiększyły się o 3,0% i wyniosły 379,6 tys. t. Zbiory pomidorów spod osłon wyniosły 235 tys. t i były wyższe od ubiegłorocznych o 3,6%, natomiast zbiory ogórków spod osłon były niższe o 4,6% i wyniosły 97 tys.t, a zbiory pozostałych warzyw spod osłon wyszacowano na poziomie znacznie wyższym niż w roku ubiegłym, tj. na 48 tys. t (wzrost o 18,5%).

Szacuje się, że łączna produkcja kapusty wyniosła w bieżącym roku 1710 tys. t, tj. o 10,0% mniej niż w 2000 r. Znaczny spadek zbiorów kapusty był spowodowany zarówno zmniejszeniem powierzchni jej uprawy (o 4,4%), jak i spadkiem plonów (o 5,9%). Zmniejszenie plonów tego gatunku było wynikiem znacznych strat w uprawie spowodowanych intensywnymi opadami deszczu w lipcu i pierwszej dekadzie sierpnia. W wielu rejonach kraju wystąpiły powodzie, część upraw została podtopiona.

Zbiory kalafiorów były nieco większe niż w roku ubiegłym, tj. o 0,9% i wyniosły 250 tys. t. Wzrost zbiorów był wynikiem jedynie wyższego niż w 2000 roku plonowania tego gatunku.

Zbiory cebuli w bieżącym roku wyniosły 659 tys. t, tj. o 8,4% mniej od zbiorów ubiegłorocznych. Obniżenie zbiorów było skutkiem zarówno zmniejszenia powierzchni uprawy (o 4,9%), jak i spadku plonów (o 4,0%), wynikającego z niekorzystnych dla cebuli warunków atmosferycznych występujących zwłaszcza w końcowej fazie wegetacji. Ponadto nadmiar wilgoci w glebie w czasie dosychania cebuli może być przyczyną gorszej wartości przechowalniczej tego gatunku warzyw.

Zbiory warzyw korzeniowych w bieżącym roku były niższe od ubiegłorocznych przede wszystkim z powodu zmniejszenia powierzchni ich uprawy. Zbiory marchwi jadalnej wyniosły 922 tys. t, tj. o 2,6% mniej od ubiegłorocznych, a zbiory buraków ćwikłowych 466 tys. t, tj. o 7,4% mniej niż w roku 2000.

W bieżącym roku plony i zbiory warzyw ciepłolubnych były niższe w porównaniu do ubiegłorocznych. Negatywny wpływ na plonowanie tych warzyw, zwłaszcza ogórków, miały słabe wschody, niskie temperatury powietrza w początkowym okresie wzrostu, a także nadmiar opadów i wrześniowe chłody. Szacuje się, że plony ogórków były o 2,3% niższe od uzyskanych w 2000 r.; przy niewielkim spadku powierzchni uprawy tego gatunku (o 2,1%), tegoroczne zbiory były o 4,7% niższe w stosunku do ubiegłorocznych i wyniosły 340 tys. t.

Zbiory pomidorów w 2001 r. wyniosły 274 tys. t i były niższe o 12,1% od ubiegłorocznych. Było to wynikiem zarówno spadku powierzchni uprawy (o 7,3%), jak i zmniejszenia plonów (o 4,7%).

Łączne zbiory warzyw ?pozostałych" wyszacowano na 574 tys. t, tj. o 7,5% więcej od ubiegłorocznych. Wzrost zbiorów wystąpił na skutek zwiększenia średniego plonu warzyw z tej grupy (o 4,3%), jak i zwiększonego areału uprawy (o 2,6%). W bieżącym roku dobrze plonowały brokuły, pory, selery, sałata, koper, rzodkiewka, papryka i pasternak.

Owoce z drzew

W bieżącym roku produkcja owoców z drzew była rekordowa i wyniosła 2890 tys. t tj. o 57,3% więcej od ubiegłorocznej. Na tak znaczne zwiększenie tegorocznych zbiorów owoców z drzew wpłynęły przede wszystkim znacznie wyższe od ubiegłorocznych zbiory jabłek. Zdecydowanie wyższe od uzyskanych w roku poprzednim były również zbiory wiśni, śliwek, a także zbiory czereśni i pozostałych owoców z drzew (zwłaszcza orzechów włoskich). Mniejsze niż w roku ubiegłym były jedynie zbiory gruszek.

Szacuje się, że zbiory jabłek w bieżącym roku były rekordowe i wyniosły 2434 tys. t, tj. o 67,8% wyższe od bardzo niskich zbiorów ubiegłorocznych. Na tak wysokie zbiory korzystny wpływ wywarły: sprzyjające warunki wiązania pąków kwiatowych (długa i ciepła jesień poprzedzająca obecny sezon wegetacyjny), brak strat zimowych i przymrozkowych, obfite kwitnienie drzew jabłoni i dobre zawiązywanie owoców, a także korzystne warunki dorastania jabłek.

Zbiory gruszek w bieżącym roku wyniosły 77 tys. t, tj. o 5,2% mniej od bardzo wysokich ubiegłorocznych. Po obfitym ubiegłorocznym plonowaniu tego gatunku, grusze w tym roku kwitły i owocowały słabiej, a jakość owoców była gorsza.

Zbiory śliwek w 2001 r. wyniosły 132 tys. t i były o 23,4% wyższe od ubiegłorocznych. Obfite kwitnienie i korzystne warunki w okresie dorastania owoców przyczyniły się do dobrego plonowania tego gatunku. Jednak owoce były nieco gorszej jakości.

Zbiory wiśni wyniosły 180 tys. t (wzrost o 28,7% w stosunku do zbiorów 2000 r.). Obfite kwitnienie i dobre zawiązywanie owoców dało duży potencjał ilości owoców, a sprzyjające warunki w okresie wzrostu wiśni wpłynęły korzystnie na zwiększenie ich masy.

Zbiory czereśni wyniosły 45 tys.t, tj. o 15,8% więcej od zbiorów 2000 r. Kwitnienie i zawiązywanie owoców tego gatunku było dobre, co korzystnie wpłynęło na plonowanie. Jednak jakość owoców w końcowej fazie zbiorów była słabsza (pękanie i gnicie owoców), z uwagi na deszcze występujące w tym okresie.

Zbiory owoców pozostałych były wyższe od ubiegłorocznych o 11,4% i wyniosły 22 tys. t. W bieżącym roku dobrze plonowały orzechy włoskie, nieco słabiej zaś morele i brzoskwinie.

Owoce jagodowe

Łączne zbiory owoców jagodowych wyniosły 523 tys. t i były o 27,8% wyższe od ubiegłorocznych.

Zbiory truskawek wyniosły 242 tys. t, tj. o 41,3% więcej od stosunkowo niewysokich zbiorów 2000 r. Tak wysokie tegoroczne zbiory są wynikiem bardzo dobrego plonowania, a także zwiększenia powierzchni uprawy tego gatunku (o 6,1%). Dobre przezimowanie większości plantacji i obfite kwitnienie truskawek oraz sprzyjająca pogoda w okresie zawiązywania owoców tego gatunku wpłynęła korzystnie na plonowanie. Jakość owoców była jednak słaba z powodu małego nasłonecznienia i nadmiernej ilości opadów w końcowej fazie zbiorów, powodującej porażenie plantacji szarą pleśnią.

Łączne zbiory porzeczek wyniosły 175 tys. t i były o 19,4% wyższe od ubiegłorocznych, co było wynikiem dobrego kwitnienia i zawiązywania owoców tego gatunku oraz braku strat przymrozkowych i sprzyjających warunków wzrostu porzeczek.

Szacuje się, że w bieżącym roku areał uprawy malin zwiększył się o 2,6%, a zbiory tych owoców były większe o 12,8% w porównaniu z rokiem ubiegłym i wyniosły 45 tys.t. Deszczowa pogoda w czasie zbiorów wpłynęła na zmniejszenie zebranej ilości malin oraz gorszą ich jakość.

Zbiory agrestu oszacowano w 2001 roku na 30 tys. t, tj. o 3,6% więcej niż w roku poprzednim, mimo zmniejszającej się nieznacznie z roku na rok powierzchni uprawy tych krzewów. Na plantacjach niechronionych obserwowano występowanie porażenia mączniakiem amerykańskim.

Łączne zbiory pozostałych owoców jagodowych wyniosły 31 tys. t, tj. o 37,2% więcej niż w 2000 r., a powierzchnia ich uprawy zwiększyła się w stosunku do roku ubiegłego o 35,2%. W bieżącym roku z grupy pozostałych owoców jagodowych najlepiej owocowała aronia.

IV. JESIENNA OCENA STANU UPRAW

Ze wstępnej oceny przeprowadzonej w listopadzie wynika, że zbóż ozimych pod zbiory 2002 r. zasiano około 4,8 mln ha, tj. o 2,4% mniej w porównaniu do powierzchni ubiegłorocznej, w tym pszenicy ozimej zasiano ponad 1,9 mln ha, a żyta blisko 2,0 mln ha.

Powierzchnię rzepaku ozimego szacuje się na około 379 tys. ha, tj. o 8,2 % mniej niż w roku ubiegłym. Zmniejszenie powierzchni zasiewów rzepaku i zbóż ozimych spowodowane było przede wszystkim opóźnionymi na skutek złych warunków agrometeorologicznych żniwami i niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi we wrześniu. Po chłodnym i bardzo mokrym wrześniu, ciepła pogoda w październiku i znaczny niedobór opadów przyczyniły się do poprawy warunków wykonywania prac polowych, wschodów ozimin oraz ich wzrostu i rozwoju. Dzięki temu rośliny mogły nadrobić zaległości spowodowane opóźnionymi siewami i zdołały przed zimą dostatecznie wyrosnąć i rozkrzewić się. Występujące w III dekadzie października i w I dekadzie listopada przymrozki korzystnie wpłynęły na proces hartowania roślin, a dość chłodna pogoda w II dekadzie listopada stwarzała dobre warunki dla stopniowego wchodzenia roślin w stan zimowego spoczynku.

Stan zasiewów zbóż ozimych przed wejściem w okres zimowego spoczynku był przeważnie dość dobry, ale nieco słabszy niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. Oceniono go na 3,5 stopnia kwalifikacyjnego, tj. o 0,2 stopnia niżej niż w roku ubiegłym. W przekroju terytorialnym stan plantacji był jednak zróżnicowany w zależności od terminu przeprowadzenia siewów i warunków agrometeorologicznych w okresie wschodów roślin. Oceny stanu zbóż ozimych wahały się od 3,0 - 3,3 stopnia kwalifikacyjnego w województwie zachodniopomorskim i 3,1 - 3,3 stopnia w warmińsko-mazurskim do 3,8 - 4,0 stopnia w lubelskim oraz 3,7 - 3,9 stopnia w kujawsko-pomorskim i świętokrzyskim.

Plantacje rzepaku i rzepiku oceniono również na 3,5 stopnia kwalifikacyjnego, tj. o 0,2 stopnia niżej niż przed rokiem. Oceny stanu plantacji rzepaku wahały się od 3,2 stopnia kwalifikacyjnego w województwie opolskim i pomorskim do 4,2 stopnia w małopolskim i 4,0 stopnia w lubelskim.

W wyniku ochłodzenia, miejscami w północnych i południowych rejonach kraju w II dekadzie listopada, a prawie w całej Polsce w III dekadzie nastąpiło zahamowanie wegetacji. Warunki zimowania roślin były w tym czasie dobre, gdyż podczas występowania większych spadków temperatury pokrywa śnieżna dostatecznie zabezpieczała oziminy.