Zielone euro

Inwestycje w ochronę środowiska cieszą się sporym zainteresowaniem wśród potencjalnych wnioskodawców programów unijnych. Środki z tego obszaru współfinansować mogą wiele różnych inwestycji. W zależności od wielkości i znaczenia inwestycji do dyspozycji jest kilka unijnych programów - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich i regionalne programy operacyjne dla mniejszych przedsięwzięć oraz Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko dla dużych inwestycji. W artykule prezentujemy najważniejszy typy ekoinwestycji, jak np. zagospodarowanie odpadów, oczyszczanie ścieków, rekultywacja terenów i ochrona zwierząt. <

b>SAMORZĄDY TERYTORIALNE

- Dotacje na odpady komunalne Na uzyskanie wsparcia mogą liczyć projekty, które będą zwiększały udział odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi i unieszkodliwianiu, przy czym powinny to być inne metody niż składowanie. Inwestycje zgłaszane do dofinansowania powinny być zgodne z odpowiednimi planami gospodarki odpadami. Środki unijne powinny wspomóc rozwijanie nowoczesnych technologii dla odpadów komunalnych. Miejsce znajdą tutaj także spalarnie, czyli instalacje do termicznego przekształcania odpadów. Szczególny nacisk kładzie się na uwzględnienie odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych. W ramach działania budowane będą kompleksowe obiekty, obejmujące instalacje umożliwiające przygotowanie odpadów do procesów odzysku, w tym recyklingu lub unieszkodliwiania poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych. Najwyżej punktowane będą te inwestycje, które uwzględnią recykling i kompostowanie, a w dalszej kolejności: odzysk, mechaniczno - biologiczne przetwarzanie przed składowaniem oraz przygotowanie odpadów do odzysku energii poza zakładem. Wnioskodawcami w ramach inwestycji z zakresu odpadów komunalnych mogą być przede wszystkim zakłady zagospodarowania odpadów (ZZO) ale takie, które dysponują odpowiednim potencjałem. ZZO powinny mieć odpowiednią przepustowość wystarczającą do przyjmowania i przetwarzania odpadów ze swojego obszaru i powinny spełniać w zakresie technicznym kryteria najlepszych dostępnych technik. W ramach programu wyodrębniono 2 typy inwestycji: kompleksowe systemy gospodarowania odpadami komunalnymi oraz budowy składowisk i instalacji. Systemy gospodarowania odpadami komunalnymi powinny uwzględniać działania prewencyjne, selektywne zbieranie, przygotowanie odpadów do odzysku lub unieszkodliwiania oraz, o ile wynika to z planów gospodarki odpadami, instalacje do odzysku, w tym recyklingu oraz unieszkodliwiania. Projekty budowlane powinny dotyczyć selektywnego zbierania odpadów komunalnych, składowisk, instalacji umożliwiających przygotowanie odpadów do procesów odzysku, w tym recyklingu, instalacji do odzysku, instalacji dla spalarni, itp. Warto zwrócić uwagę, że powyższe projekty oprócz komponentu inwestycyjnego powinny zawierać także aspekt świadomościowy, a dokładniej rzecz ujmując - powinny zawierać społeczne kampanie edukacyjne związane z gospodarowaniem odpadami.

- Dotacje na rekultywację i zabezpieczenie brzegów

Jeśli na zapobieganie produkcji odpadów jest już za późno, pozostają do dyspozycji programy na przywróconych do właściwego stanu przez rekultywację terenów zdegradowanych. Dotyczy to terenów zanieczyszczonych przez wojsko, przemysł i górnictwo. Rekultywacja dotyczyć może także usuwania min, zanieczyszczeń ropopochodnych i chemicznych, itp. Dodatkowo, dotowane będą projekty polegające na ratowaniu brzegów morskich poprzez zapobieganie zanikowi plaż morskich i stabilizację morskiej linii brzegowej oraz projekty związane z zabezpieczeniem osuwisk. W ramach programu krajowego min. wartość projektu to 20 mln zł. Mniejsze inwestycje powinny szukać wsparcia ramach 16 programów regionalnych.

- Retencjonowanie wody i bezpieczeństwo przeciwpowodziowe

Priorytetowo traktowane będzie wyrównywanie i spowalnianie odpływu wody z terenu kraju poprzez prawidłowe gospodarowanie wodą w systemach poprzez odbudowę zdewastowanych lub budowę nowych obiektów małej retencji oraz zwiększanie naturalnej retencji w dolinach rzecznych i na obszarach podmokłych. Wśród typów projektów wymienione są: przywracanie pierwotnego kształtu doliny i koryta cieku, budowa systemów małej retencji, modernizacja polderów, utrzymanie rzek nizinnych, rzek i potoków górskich w dobrym stanie i inne.

PRZEDSIĘBIORSTWA I ORGANIZACJE

Generalnie inwestycje dla firm mają na celu ograniczanie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego. W ramach priorytetu wspierane będą projekty małych, średnich oraz dużych przedsiębiorstw. Priorytet podzielony jest na 6 różnych działań wspierających różne typy inwestycji ekologicznych w firmach.

- Dotacje na systemy zarządzania i ekoznaki

W ramach programu można otrzymać refundację kosztów wykonania audytu niezbędnego dla uzyskania certyfikatu (np. ISO 14001), bądź dokonanie rejestracji (EMAS), jak również uzyskanie certyfikatu - dokonanie rejestracji. Jest to dotacja nieinwestycyjna.

- Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpady

Premiowane jest zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów (innych niż komunalne) i zwiększenie poziomu odzysku i recyklingu tych odpadów. Na wsparcie mogą liczyć przedsiębiorstwa, które mają w planach przedsięwzięcia dotyczące zastępowania surowców pierwotnych surowcami wtórnymi z odpadów. Ten typ projektów zawsze cieszył się sporym zainteresowaniem, gdyż realizuje także strategię ograniczania kosztów głównej działalności. Jeśli inwestycja dotyczy ograniczania wytwarzanych odpadów czy energochłonności i wodochłonności to także ma szanse ubiegać się o dotację.

- Wdrażanie Najlepszych Dostępnych Technik (BAT)

Przedsiębiorstwa objęte dyrektywą IPPC (tzw. pozwolenie zintegrowane) mają szanse na ubieganie się o dotacje w ramach inwestycji w zakresie zbliżonym do inwestycji gospodarki zasobami i odpadami, jednak muszą być one zgodne z dokumentami referencyjnymi BAT.

- Gospodarki wodno-ściekowa

W tym kręgu wymienione są inwestycje mające na celu zmniejszenie zużycia wody oraz ilości substancji niebezpiecznych odprowadzanych wraz ze ściekami, poprzez np. przebudowę ciągu technologicznego ograniczającą ilość produkowanych ścieków, jak również modernizację oczyszczalni lub podczyszczalni ścieków przemysłowych.

- Ochrona powietrza

Pomoc dla przedsiębiorców będzie ukierunkowana na inwestycje w zakresie ochrony powietrza i dostosowanie istniejących instalacji do wymagań wynikających z dyrektywy 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł spalania. Priorytetowo traktowane będą projekty dotyczące instalacji o mocy powyżej 50 MW (w tym jednostek opalanych węglem), prowadzące do zmniejszenia emisji pyłów.

- Odzysk i unieszkodliwianie odpadów innych niż komunalne

Na wsparcie unijne liczyć mogą także te przedsiębiorstwa, które planują budowę lub modernizację instalacji do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów (poużytkowych lub niebezpiecznych). Bez pomocy nie pozostaną także te inwestycje, które dotyczą instalacji do przekształcania odpadów w celu ułatwienia magazynowania, transportu i odzysku.

- Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz różnorodności gatunkowej

Ochrona środowiska obejmuje projekty służące czynnej ochronie siedlisk przyrodniczych zagrożonych w skali Europy i kraju. Główny nacisk jest położony na odtwarzanie i kształtowanie warunków dla trwałego zachowania siedlisk. Wsparcie będą mogły uzyskać projekty dotyczące ochrony in situ i ex situ gatunków zagrożonych wyginięciem oraz gatunków o zagrożonych pulach genowych. Finansowane będą również przedsięwzięcia ukierunkowane na organizowanie aktywności turystycznej na obszarach chronionych poprzez budowę lub modernizację odpowiedniej infrastruktury, np. wyznaczanie szlaków turystycznych, budowę ścieżek przyrodniczych na obszarach chronionych oraz innych form małej infrastruktury.

- Dotacje na korytarze ekologiczne

Ten typ dotacji jest ukierunkowany na zniesienie lub ograniczenie barier dla przemieszczania się zwierząt, które tworzy istniejąca infrastruktura. W ten sposób będzie przywracana i poprawiana łączność między obszarami chronionymi, w szczególności między obszarami Natura 2000.

- Opracowanie planów ochrony

Podmioty zajmujące się obszarami Natura 2000 mogą aplikować o środki na projekty dotyczące opracowania dokumentacji niezbędnej do zarządzania tymi obszarami. Wspierane będzie również opracowanie krajowych programów ochrony zagrożonych gatunków lub siedlisk przyrodniczych. Dzięki dodatkowym środkom Polska ma szansę zadbać o bogactwo naturalne.

- Kształtowanie ekopostaw społecznych

Trudno mówić o ochronie środowiska bez zadbania o właściwy poziom świadomości. Dotowane w ramach programu krajowego mogą być ogólnopolskie lub ponadregionalne przedsięwzięcia edukacyjne z zakresu ochrony środowiska i przyrody dla ogółu społeczeństwa oraz grup zawodowych wywierających największy wpływ na przyrodę, np. dotyczące potrzeb ochrony przyrody w gospodarce leśnej, szkolenia dotyczące procesu ocen oddziaływania na środowisko. Wśród specjalnych grup zawodowych - z punktu widzenia środowiska są m.in. szkolenia dla służb ratowniczych i wojska dotyczące likwidowania zagrożeń dla środowiska, dla służb celnych, policji, wymiaru sprawiedliwości oraz straży branżowych dotyczące wykrywania i sankcjonowania przestępstw przeciwko środowisku. Z drugiej strony wspierane będzie także edukowanie społeczności lokalnych na obszarach chronionych, w szczególności należących do sieci Natura 2000, aby walczyć z mitami typu "na obszarze Natura 2000 nie można budować żadnego zakładu produkcyjnego".

- Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej

W nowych programach kontynuowane będą programy wsparcia na termomodernizację budynków użyteczności publicznej, w tym zmiany wyposażenia obiektów w urządzenia o najwyższej uzasadnionej ekonomicznie klasie efektywności energetycznej. Budynki użyteczności publicznej to budynki przeznaczone na potrzeby administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury, kultu religijnego, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i socjalnej, sportu.

- Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych

Wśród dotacji ekologicznych nie mogłoby zabraknąć także środków na inwestycje w zakresie budowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła ze źródeł odnawialnych. Wsparciem zostaną objęte projekty dotyczące budowy lub zwiększenia mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystujących energię wiatru, wody, biogazu i biomasy albo projekty dotyczące budowy lub zwiększenia mocy jednostek wytwarzania ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej lub słonecznej.

- Wytwarzanie biopaliw ze źródeł odnawialnych

W ramach działania wspierane będą inwestycje w zakresie produkcji biokomponentów i biopaliw, w tym również biopaliw drugiej generacji, objętych ustawą z 25 sierpnia 2006 roku o biokomponentach i biopaliwach ciekłych. Ze wsparcia w ramach działania wyłączona jest budowa instalacji do produkcji produktów rolnych określonych w załączniku I do Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Wsparciem zostaną objęte projekty budowy zakładów produkujących biokomponenty i biopaliwa stanowiące samoistne paliwa, z wyłączeniem produkcji biopaliw stanowiących mieszanki z paliwami ropopochodnymi oraz produkcji czystego oleju roślinnego i bioetanolu produkowanego z produktów rolnych.

- Rozwój przemysłu dla odnawialnych źródeł energii (OZE)

Dotacje unijne kierowane są na budowę nowoczesnych linii technologicznych wytwarzających urządzenia wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych oraz biokomponentów i biopaliw określonych w ustawie z 25 sierpnia 2006 roku o biokomponentach i biopaliwach ciekłych. Z tego programu wsparcie mogą uzyskać inwestycje polegające na budowie zakładów produkujących urządzenia do wytwarzania energii z OZE. Opisane powyżej typy inwestycji ekologicznych nie wyczerpują tematu źródeł finansowania takich inwestycji: zaprezentowaliśmy jednak najczęstsze obszary tematyczne związane z dofinansowaniem unijnym. Aby poznać szczegółowe warunki wsparcia należy sięgnąć po dokumenty - uszczegółowienia programów, rozporządzenia, itp. Informacji można szukać w Internecie pod adresami urzędów marszałkowskich poszczególnych województw, pod adresem www.funduszestrukturalne.gov.pl dla programów krajowych, jak np. Infrastruktura i Środowisko, natomiast dla dotacji dla obszarów wiejskich pod adresem www.arimr.gov.pl.