Czy osoba niewidoma może podpisać u notariusza umowę kupna mieszkania?
Przepisy umożliwiają osobom niepełnosprawnym podpisywanie u notariusza umów, także umów kupna lub sprzedaży mieszkania. Muszą być w tej sytuacji zachowane jednak odpowiednie wymogi. Skutkiem niedochowania tych wymogów przez notariusza może być unieważnienie umowy kupna lub sprzedaży mieszkania, zawartej przez osobę niepełnosprawną.
Prawo o notariacie określa procedurę postępowania, gdy przed notariuszem stawi się osoba niewidoma, głucha, głuchoniema, jak również osoby, które nie umieją pisać lub z uwagi na niepełnosprawność nie mogą pisać.
Jeżeli osoba, która stawi się przed notariuszem jest głucha lub głuchoniema, notariusz ma obowiązek przekonać się, że treść czynności jest jej dokładnie znana i zrozumiała, z tym że notariusz może powołać do tej czynności biegłego. Jeżeli osoba jest niewidoma, głucha, niema lub głuchoniema, notariusz na życzenie takiej osoby powinien powołać do czynności wskazaną przez nią zaufaną osobę i o tym fakcie notariusz powinien uprzedzić zainteresowane osoby. Tak stanowią przepisy ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 21 stycznia 2011 r. III CSK 67/10 Prawo o notariacie nie zawiera definicji "osoby niewidomej", ale chodzi tu o osobę dotkniętą utratą wzroku lub znacznym zaburzeniem widzenia, niezależnie od czasu i przyczyny powstania tego upośledzenia, a więc o: niewidomych, inwalidów wzroku, niewidzących od urodzenia, oraz o ociemniałych, tj. osoby, które utraciły zdolność widzenia w wieku późniejszym.
Przepisy Prawa o notariacie regulują także procedurę postępowania z udziałem osób, które nie umieją lub też nie mogą, z uwagi np. na niepełnosprawność, pisać. W takiej sytuacji osoba ta powinna na dokumencie złożyć tuszowy odcisk palca; obok tego odcisku zaś inna osoba wpisze imię i nazwisko osoby nieumiejącej lub niemogącej pisać, umieszczając swój podpis.
Notariusz ma obowiązek uczynienia stosownej wzmianki na sporządzonym dokumencie w kwestii:
- upewnienia się, że treść dokumentu notarialnego jest znana osobie niewidomej, głuchej lub niemej,
- uprzedzenia osób zainteresowanych o powołaniu osoby zaufanej na życzenie osoby niewidomej, głuchej lub niemej,
- niemożności złożenia podpisu lub tuszowego odcisku.
W razie niedopełnienia przez notariusza wskazanych wyżej wymogów umowę kupna lub sprzedaży mieszkania można unieważnić.
Przykładowo, w uchwale z 19 lipca 2001 r. sygn. akt III CZP 36/01 Sąd Najwyższy orzekł, że nieważny jest testament osoby głuchej lub głuchoniemej, jeżeli w treści sporządzonego przez notariusza dokumentu brak jest wzmianki o dopełnieniu przez niego obowiązku przekonania się, że treść dokonanej czynności jest dokładnie znana i zrozumiała dla osoby sporządzającej testament.
Aneta Mościcka
