Czym są mostki cieplne w budynku?

Mostek cieplny to według normy PN EN ISO 10211-1 "Mostki cieplne w budynkach. Strumień cieplny i temperatura powierzchni. Ogólne metody obliczania" część obudowy budynku, w której jednolity opór cieplny jest znacznie zmieniony przez całkowite lub częściowe przebicie obudowy budynku przez materiały o innym współczynniku przewodzenia ciepła, zmianę grubości warstw materiałów i różnicę między wewnętrznymi i zewnętrznymi powierzchniami przegród, jaka występuje w połączeniach ściana/podłoga/sufit.

Potencjalnymi mostkami są w ścianach zewnętrznych parapety, połączenia balkonów ze stropem, boczne ościeża otworów okiennych i drzwi balkonowych, wieńce i nadproża, ściany piwnic i wieńce stropu nad piwnicą. Przyczyną powstawania mostków termicznych są najczęściej błędy projektowe i wykonawcze. Błędne zaprojektowanie lub wadliwe wykonanie detali budynku jest przyczyną obniżenia temperatury wewnętrznej powierzchni przegrody w miejscu ich występowania. To prowadzi do zwiększonych strat ciepła, zawilgocenia ścian i powstawania pleśni.

Mostki ze względu na przyczynę zaistnienia dzieli się na konstrukcyjne (niejednorodność budowy przegrody) i geometryczne (np. narożniki), zaś ze względu na zakres oddziaływania na: punktowe (w niewielkim obszarze występuje wyższa przewodność cieplna np. przebicie termoizolacji) i liniowe (powstają, jeśli na pewnym obszarze brakuje termoizolacji lub ma ona zmniejszoną grubość, albo też w przypadku jej nieciągłości).

Częściowo mostki cieplne można wyeliminować poprzez ocieplenie zewnętrzne budynku. Koszty takich prac można najłatwiej obliczyć na specjalnym kalkulatorze. Warto zapoznać się jednak z innymi możliwościami eliminacji mostków cieplnych w budynku.

Ponieważ, jak to zostało wspomniane, mostki cieplne powstają w wyniku wad projektowych lub niestarannego wykonawstwa, dlatego takie miejsca mogą wystąpić nawet przy bardzo grubej warstwie izolacji. Każdy projektant jest zobowiązany do uwzględnienia wpływu mostków termicznych w bilansie cieplnym budynku oraz ograniczenie stopnia ich oddziaływania. Architekci w praktyce jednak często nie przestrzegają przepisów określających zakres dokumentacji projektowej. Najczęściej nie dołączają szczegółowych rysunków detali, a gdy ich nie ma, wykonawca może łatwo popełnić błąd. Podobnie w przypadku niewłaściwie rozwiązanych detali wykonawca może nie dopatrzyć się błędu i zrealizować budynek zgodnie z projektem, przez co powstaną mostki. Ważny jest również materiał, dlatego istotne jest, aby w projekcie były sprecyzowane rodzaje i odmiany materiałów izolacji.

Niekorzystną sytuację dodatkowo pogarsza powszechnie stosowanie szczelnych okien, które uniemożliwiają dopływ świeżego powietrza. Przez to w pomieszczeniach zwiększa się wilgotność, a ona powoduje skraplanie pary wodnej i rozwój pleśni w tych problematycznych miejscach.

W praktyce nie jest możliwe zupełne wyeliminowanie mostków cieplnych. Można je jednak ograniczyć. Eliminacja tych istniejących jest jednak bardzo skomplikowana. Warto zadbać o to, aby stolarka okienna i drzwiowa była zamontowana w warstwie izolacji w taki sposób, aby izolacja nachodziła na ramy okienne i drzwiowe. Podobnie ważna jest izolacja ściany piwnicy od strony wewnętrznej i zewnętrznej, tak aby izolacja piwnicy łączyła się z izolacją ściany zewnętrznej i stropu. Dobrze jest zadbać o ocieplenie ścian warstwą o wysokości od pół metra do metra, połączoną z izolacją stropu oraz o uzupełnienie ocieplenia stropów, dachów i stropodachów oraz likwidację spękań i dużych rys na elewacji. Można także rozważyć likwidację tradycyjnych balkonów i zastąpienie ich balkonami o konstrukcji samonośnej lub wiszącymi oraz zbicie niepotrzebnych gzymsów i ocieplenie ścianek attykowych.

Przenikalność cieplna jest największa w miejscach źle zaprojektowanych połączeń wspornikowych płyt balkonowych ze stropem żelbetowym. Ze względów konstrukcyjnych całkowite wyeliminowanie mostków w tym miejscu jest niemożliwe. Można jedynie znacznie ograniczyć je poprzez warstwę ocieplenia polistyrenu ekstrudowanego lub twardego styropianu, układaną od góry i od dołu płyty balkonowej. W przypadku balkonu, którego konstrukcja opiera się na słupach lub jest punktowo zamocowana do konstrukcji budynku, do łączenia płyt wspornikowych warto używać łączników zbrojeniowych ze styropianową wkładką izolacyjną grubości 7 cm.

Wieńce i nadproża są usytuowane na obwodzie stropów żelbetowych, a niewłaściwe ocieplenie wieńców w zewnętrznych ścianach jednowarstwowych powoduje duże ucieczki ciepła. Warto cofnąć wieniec od zewnętrznego lica muru, aby utworzyć miejsce na izolację cieplną, np. ze styropianu. Wieniec ścian trójwarstwowych winien opierać się na wewnętrznej warstwie muru, powinno się go ocieplać razem ze warstwą nośną. Przy ścianach jednowarstwowych można skorzystać z gotowych elementów docieplenia wieńca. Mostki przy nadprożach w ścianach jednowarstwowych można ograniczyć poprzez wykonanie belek o izolacyjności termicznej podobnej jak ściana zewnętrzna. Nawet zastosowanie nadproża monolitycznego ocieplonego kilkucentymetrową warstwą izolacji termicznej, nie eliminuje ich całkowicie. Najlepiej zastosować nadproża w całości prefabrykowane wykonane z takiego samego materiału, jak ściana. Łatwiej zapobiec stratom ciepła w ścianach dwuwarstwowych, gdyż warstwa nośna takich ścian jest ocieplona warstwą wełny mineralnej lub styropianu. Nadproże w warstwie nośnej z nadprożem w ścianie elewacyjnej w ścianach trójwarstwowych jest przedzielone warstwą ocieplenia takiej samej grubości jak w ścianie.

Ważne jest miejsce osadzenia okien w murze, a także rozwiązanie konstrukcji parapetu. Jeżeli okno jest zbyt blisko zewnętrznej albo wewnętrznej krawędzi muru, to przez ścianę wokół niego ucieka więcej ciepła, dlatego w ścianie jednowarstwowej powinno być ono osadzone w połowie jej grubości. Inaczej w przypadku ścian dwuwarstwowych - okno powinno być osadzone jak najbliżej zewnętrznej krawędzi, w przypadku ścian trójwarstwowych dokładnie w płaszczyźnie ocieplenia.

Wieniec stropu nad piwnicą i ściany piwnicy należy na całej wysokości, aż do ławy fundamentowej (a przynajmniej do głębokości metra poniżej poziomu terenu) ocieplić materiałem odpornym na wilgoć. Materiałami mogą w tym przypadku być twarde płyty styropianu lub polistyren ekstrudowany.

Przenikalność cieplną można zbadać kamerą termowizyjną. Badanie termowizyjne jest coraz popularniejszą metodą sprawdzania izolacyjności cieplnej ścian zewnętrznych budynków. Na zdjęciach - termogramach - widoczne są miejsca strat ciepła. Dzięki temu można sprawdzić szczelność ułożenia izolacji cieplnej, różnice w grubości ocieplenia poszczególnych miejsc oraz ciągłość i izolacyjność cieplną wieńców.