Nieważność decyzji o pozwoleniu na budowę - jakie konsekwencje dla inwestorów?

Zgodnie z treścią art. 156 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej posiada kompetencje, by stwierdzić nieważność decyzji, która wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości; wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa; dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną; została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie; była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały; w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą; zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa - informuje Bartosz Antos z portalu www.dzialkanadmorzem.pl.

Jakich zatem konsekwencji może spodziewać się inwestor, który otrzymał informację o stwierdzeniu nieważności uzyskanego pozwolenia na budowę? Czy unieważnione zostaną także decyzje wydane na jej podstawie oraz czy konieczne będzie ponowne przeprowadzenie postępowania administracyjnego, które zakończyło się już uzyskaniem decyzji zależnej?

Warto pamiętać, że inwestycje budowlane wymagają najczęściej uzyskania kilku odrębnych decyzji administracyjnych, które wydawane są po przeprowadzeniu oddzielnych postępowań administracyjnych. Ponadto, wydanie przez organ danej decyzji może w pewnych okolicznościach zostać uzależnione od uprzedniego uzyskania innej decyzji, przedmiotowo zależnej, oraz uzyskania przez taką decyzję przymiotu ostateczności. Przykładowo, decyzja o pozwoleniu na budowę wydana zostanie na wniosek inwestora po uprzednim uzyskaniu przez niego decyzji ustalającej warunki zabudowy (oczywiście tylko w sytuacji, gdy dla danego terenu nie został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) czy uzyskanie pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego będzie możliwe jedynie w sytuacji, gdy w obrocie prawnym nadal pozostaje decyzja o pozwoleniu na budowę. W konsekwencji, wyeliminowanie z obrotu prawnego danej decyzji, na skutek stwierdzenia jej nieważności w oparciu o przesłanki wymienione powyżej, skutkuje stwierdzeniem nieważności także wydanej na jej podstawie decyzji zależnej - informuje Bartosz Antos.

Jeśli chodzi natomiast o wątpliwości związane z koniecznością ponownego przeprowadzenia postępowania administracyjnego warto pamiętać, że zgodnie z art. 145 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli: dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe; decyzja wydana została w wyniku przestępstwa; decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu; strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu; wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję; decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu; zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2); decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione - wymienia Bartosz Antos. Tu warto sięgnąć do orzecznictw sądowych, które doprecyzować mogą te kwestię. Szczególnie znaczący jest wydany przez Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów wyrok z 13 listopada 2013 roku (sygnatura akt: I OPS 2/12). W nim bowiem zawarte zostało stanowisko, zgodnie z którym w przypadku zaistnienia okoliczności omówionych powyżej istnieje podstawa do stwierdzenia nieważności decyzji zależnej, nie ma jednak odpowiednich przesłanek, by wznawiać postępowanie.

Pogląd, zgodnie z którym stwierdzenie nieważności danej decyzji administracyjnej powinno skutkować także stwierdzeniem nieważności decyzji od niej zależnej, podzielany jest przez znaczną większość orzecznictw sądowych - informuje Bartosz Antos. Kluczowy dla omawianej tu sprawy jest wydany przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrok z 6 lipca 2017 roku (sygnatura akt: II OSK 2766/15). Sprawa dotyczyła zamierzenia budowlanego polegającego na budowie stacji LPG, wyjazdu, placu manewrowego oraz budynku typu kontenerowego, na które inwestor otrzymał pozwolenie na budowę. Po zakończeniu prac budowlanych przedsiębiorca wystąpił o uzyskanie pozwolenia na użytkowanie - otrzymał również taką decyzję administracyjną. Jednak organ administracji publicznej zdecydował o konieczności stwierdzenia nieważności decyzji o pozwoleniu na budowę, jako decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, w myśl art. 156 § 2 kodeksu postępowania administracyjnego. Przy wydawaniu rozstrzygnięcia NSA podkreślił, że stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej (w tym przypadku pozwolenia na budowę) na podstawie której wydana została inna, przedmiotowo zależna, decyzja (pozwolenie na użytkowanie) może stanowić podstawę do jednoznacznego stwierdzenia nieważności decyzji zależnej, na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 kodeksu postępowania administracyjnego, jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa. Nie zaistniały jednak, zdaniem sądu, przesłanki do wznowienia postępowania w sprawie uzyskania decyzji zależnej w oparciu o tryb wskazany w art. 145 § 1 pkt 8 kodeksu postępowania administracyjnego - podkreśla Bartosz Antos.

Warto zatem pamiętać, że w sytuacji, gdy decyzje dotyczyć będą tej samej inwestycji, unieważnienie jednej z nich nie może pozostać bez wpływu na pozostałe decyzje. W sytuacji unieważnienia pozwolenia na budowę przyjmuje się bowiem, że decyzja taka nie została wydana, a więc nie mogła stanowić podstaw do uzyskania innych decyzji administracyjnych, tak jak w tym przypadku, decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. Zgodnie bowiem z art. 59 ust. 1 prawa budowlanego organ nadzoru budowlanego wydaje decyzję w sprawie pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego po przeprowadzeniu obowiązkowej kontroli budowy. Kontrola taka przeprowadzana jest w celu stwierdzenia wykonania danego zamierzenia budowlanego zgodnie z ustaleniami zawartymi w uzyskanym wcześniej pozwoleniu na budowę - wyjaśnia Bartosz Antos. A zatem, ze względu na fakt, że obie decyzje pozostają ze sobą w ścisłym związku formalno-prawnym, czyli podstawę dla wydania pozwolenia na użytkowanie stanowi pozwolenie na budowę, w momencie stwierdzenia nieważności pozwolenia na budowę nie ma podstaw do wydania pozwolenia na użytkowanie. Konsekwencje takiego rozstrzygnięcia wiązać się będą dla inwestorów z koniecznością przeprowadzenia przez organ nadzoru budowlanego tzw. postępowania naprawczego w stosunku do danej inwestycji w oparciu o art. 50 oraz 51 Prawa budowlanego.