Blokada konta przedsiębiorcy w ramach STIR

Sposób na oszustów

Blokada konta w oparciu o analizę STIR może dotyczyć osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, ale posiadających zdolność prawną (tzw. podmiotów kwalifikowanych). Stosowanie tego środka zostało wyłączone w przypadku rachunków osób fizycznych wykorzystywanych do celów prywatnych.

STIR to system teleinformatyczny izby rozliczeniowej służący do przetwarzania danych bankowych w celu ustalenia wskaźnika ryzyka wystąpienia wyłudzeń skarbowych, np. uchylania się od opodatkowania czy wyłudzenia zwrotów VAT. Te dane to przekazywane przez banki i SKOK-i informacje o rachunkach prowadzonych dla podmiotów kwalifikowanych oraz dzienne zestawienia transakcji dotyczących tych rachunków. Izba rozliczeniowa analizuje je przy pomocy algorytmów opartych na praktyce bankowej wykorzystującej doświadczenia w przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Dzięki temu automatycznie powinny być namierzane "podejrzane" operacje, np. polegające na dokonywaniu w krótkich odstępach czasu między tymi samymi podmiotami kilkunastu przelewów i przelewów zwrotnych.

Rezultat analiz izby rozliczeniowej w postaci wskaźnika ryzyka przesyłany jest Szefowi KAS. Na podstawie tego wskaźnika, a także otrzymywanych informacji bankowych (o rachunkach i transakcjach) oraz posiadanych danych podatkowych bada on, czy dany podmiot może wykorzystywać sektor bankowy do wyłudzeń skarbowych. Jeżeli uzna, że tak, ma prawo zarządzić blokadę jego rachunków. Według szacunków Ministerstwa Finansów takie działania mają rocznie dotyczyć około 4.650 kont.

Blokada konta

Szef KAS zarządza blokadę w formie postanowienia. Blokada będzie mogła być zastosowana na okres nie dłuższy niż 72 godziny. Do biegu tego okresu nie wlicza się sobót, niedziel i świąt będących dniami ustawowo wolnymi od pracy. Wynika to z art. 119zl § 1 Ordynacji podatkowej.

Szef KAS przekaże do banku (SKOK) żądanie blokady konta, a właściwemu dla podmiotu kwalifikowanego urzędowi skarbowemu, urzędowi celno-skarbowemu oraz prokuratorowi - zawiadomienie o blokadzie. Bank (SKOK) ma obowiązek niezwłocznie zablokować możliwość dysponowania i korzystania ze środków zgromadzonych na rachunku. Ponadto informuje Szefa KAS o dacie i godzinie dokonania blokady oraz istniejącym w tym momencie saldzie konta. Dopiero po otrzymaniu tej informacji Szef KAS wyśle do posiadacza rachunku postanowienie o blokadzie.

Blokada będzie mogła być przedłużona na oznaczony czas, nie dłuższy niż 3 miesiące. Takie rozwiązanie będzie dozwolone, jeżeli zajdzie uzasadniona obawa, że podmiot nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności za cudze podatki, przekraczających równowartość 10.000 euro. Przeliczenia na złote dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok, w którym zostanie wydane postanowienie o przedłużeniu blokady. W 2018 r. limit ten wynosi 41.709 zł (10.000 euro × 4,1709 zł - według kursu euro z 29 grudnia 2017 r.). Żądanie przedłużenia blokady musi być przekazane bankowi (SKOK-owi) w czasie blokady dokonanej na okres do 72 godzin. W przeciwnym razie nie będzie ono skuteczne.

Dozwolone wypłaty

Od zakazu wypłat z zablokowanego konta przewidziano kilka wyjątków.

Podmiot, którego konto zostanie zablokowane, będzie mógł zwrócić się do Szefa KAS o zgodę na pobranie środków na bieżące pensje wypłacane na podstawie umów o pracę zawartych co najmniej 3 miesiące przed dniem dokonania blokady wraz z należnymi od nich zaliczkami na podatek dochodowy i składkami na ubezpieczenia społeczne. Warunkiem otrzymania zgody będzie przedłożenie odpisu listy płac oraz dokumentu ZUS potwierdzającego zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę. Podmiot kwalifikowany będzie mógł ponadto ubiegać się o zgodę na wypłatę środków na zasądzone alimenty oraz renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania. Będzie to wymagało przedłożenia dokumentu stwierdzającego obowiązek regulowania tych świadczeń. Kwota podlegająca wypłacie na rzecz pracownika czy osoby posiadającej prawo do alimentów lub renty została jednak ograniczona do wysokości minimalnej pensji (które w 2018 r. wynosi 2.100 zł). Wynagrodzenie, alimenty lub renta zostaną wypłacone osobie uprawnionej do tych świadczeń, a nie posiadaczowi rachunku.

Środki z zablokowanego konta mogą być również przeznaczone na spłatę zobowiązań podatkowych i celnych. Posiadacz rachunku będzie mógł złożyć wniosek o pokrycie zobowiązań podatkowych lub należności celnych przed terminem ich płatności. Szef KAS będzie miał również prawo zwolnić środki z zablokowanego konta - na wniosek podmiotu w wyjątkowych sytuacjach lub z urzędu. Zwolnienie z urzędu zostało przewidziane w następujących przypadkach. Po pierwsze, w razie złożenia rozliczenia lub jego korekty. Po drugie, jeżeli zostanie wydana ostateczna decyzja potwierdzająca istnienie zaległości podatkowej lub celnej. Po trzecie, gdy nieostatecznej decyzji ustalającej albo określającej wysokość zobowiązania podatkowego lub należności celnej będzie nadany rygor natychmiastowej wykonalności.

Split payment

Blokada konta odbije się na obsłudze rachunku związanego z mechanizmem podzielnej płatności VAT (tzw. split payment).

Nowy mechanizm płatności VAT ma wejść w życie 1 lipca 2018 r. Polega on na tym, że nabywca zapłaci sprzedawcy tylko wartość netto zakupionego towaru lub usługi, a kwota podatku zostanie przekazana na specjalne konto - tzw. rachunek VAT. Nie będzie on jednak samodzielnym rachunkiem bankowym. Zostanie utworzony do każdego rachunku rozliczeniowego prowadzonego dla podatnika podatku VAT. Nie będzie to wymagało zawarcia odrębnej umowy. Uznanie i obciążenie rachunku VAT będzie dokonywane przez uznanie albo obciążenie rachunku rozliczeniowego, do którego zostanie "przypisany" rachunek VAT.

Zastosowanie blokady rachunku rozliczeniowego uniemożliwi obciążenie, a zatem w praktyce korzystanie z rachunku VAT (por. odpowiedź na zapytanie poselskie nr 6974/2018 r.).