Czy podatnik może być ukarany za niewyrażenie zgody na przesłuchanie?
Organy podatkowe mogą wezwać podatnika do stawienia się na przesłuchanie, w celu złożenia wyjaśnień bądź zeznań, będących dowodem w prowadzonym podstępowaniu podatkowym, pod rygorem sankcji porządkowej w kwocie do 2700 zł. Kary porządkowe nie grożą jednak podatnikom będącym stroną postępowania.
W ramach prowadzonego postępowania podatkowego organy skarbowe zobowiązane są do zebrania pełnego i wyczerpującego materiału dowodowego, na którego podstawie możliwe będzie ustalenie stanu faktycznego istotnego dla sprawy. Niekiedy zdarza się jednak, że zgromadzona przez podatnika dokumentacja podatkowa okazuje się niewystarczająca, w związku z czym konieczne jest zebranie uzupełniającego materiału dowodowego w postaci zeznań lub wyjaśnień składanych przez świadków lub strony, uczestniczące w postępowaniu. Warto w tym miejscu podkreślić, że zakres praw i obowiązków w stosunku do wspomnianych powyżej osób nie jest taki sam, skutkując tym samym odmiennymi konsekwencjami porządkowymi odmowy złożenia zeznań bądź wyjaśnień, zwłaszcza w przypadku możliwości nałożenia kary porządkowej.
Podatnik powinien pamiętać, że świadkom, poza pewnymi wyjątkami, nie przysługuje prawo do odmowy składania zeznań. Wynika to bezpośrednio z artykułu 196 § 1 Ordynacji podatkowej.
W przypadku osób występujących w charakterze strony postępowania, sprawa wygląda nieco inaczej. Przede wszystkim organ podatkowy może przesłuchać stronę jedynie po wyrażeniu przez nią na to zgody. Istotnym wydaje się również, aby podkreślić, że do ewentualnego przesłuchania stosuje się przepisy dotyczące świadka, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu, jakim jest możliwość nałożenia kary porządkowej.
Jak już zostało wspomniane, nieuzasadniona odmowa złożenia wyjaśnień, jak również zeznań, może skutkować nałożeniem dotkliwej kary porządkowej. Pełnomocnik strony, świadek lub biegły, którzy mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego bezzasadnie odmówili złożenia, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności mogą zostać ukarani karą porządkową do 2700 zł. Przy czym, sankcji tej nie stosuje się w przypadku przesłuchania strony (które jest uwarunkowanego wcześniejszym wyrażeniu na to zgody).
Oznacza to, że podatnik może w przypadku bezpodstawnej odmowy zeznań być ukarany karą porządkowa jedynie w sytuacji, gdy został wezwany jako świadek np. w sprawie dotyczącej jego kontrahenta (trzeba jednak pamiętać o sytuacjach, które zwalniają świadka z obowiązku składania zeznań, jak np. zeznawanie w sprawie małżonka). W stosunku do stron postępowania przepisy Ordynacji podatkowej nie przewidują bowiem żadnych środków przymusu.
Elżbieta Węcławik, Tax Care
Dominik Mędrzycki, księgowy Tax Care
