"GP": Szerszy krąg podatników VAT

Rządowa nowelizacja ustawy o VAT, którą zajmuje się obecnie Sejm, modyfikuje definicję działalności gospodarczej. Zmiana wywołuje wiele emocji wśród podatników osiągających przychody z działalności osobistej. Obawiają się oni opodatkowania VAT.

Eksperci podatkowi potwierdzają: wejście w życie nowych przepisów może spowodować rozszerzenie grona podatników. Zmiana nie spowoduje jednak automatycznego opodatkowania nowych grup zawodowych. Skończy się na tym, że wszyscy podatnicy, poza pracownikami, będą musieli sprawdzić swoje umowy i zdecydować, czy chcą być podatnikami VAT, czy też nie. W tym drugim przypadku konieczne będzie dostosowanie dotychczasowych umów do nowych regulacji.

Będzie nowa definicja

Z nowego brzmienia przepisów wynika, że opodatkowane VAT nie będą czynności, przy których zlecający ponosić będzie wszelką odpowiedzialność wobec osób trzecich z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych. Dodatkowo zleceniobiorca powinien wykonywać te czynności pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego. Nie powinien też ponosić ryzyka gospodarczego związanego z tą działalnością.

Jeśli osoba w ramach stosunku pracy jest wynagradzana za utwór, który zostaje przeniesiony z mocy zawartej umowy na pracodawcę, nie ma możliwości opodatkowania VAT takiej działalności.

W praktyce oznacza to, że dotychczasowe wyłączenia z zakresu definicji działalności gospodarczej odnoszące się m.in. do przychodów osiąganych na podstawie umów zlecenia, o dzieło, kontraktów menedżerskich, zostaną zastąpione klauzulą składającą się z trzech warunków.

Takie ogólne sformułowanie przepisu zdaniem Tomasza Michalika, partnera i doradcy podatkowego MDDP Michalik, Dłuska, Dziedzic i Partnerzy, powoduje, że trudno jest dokładnie wskazać, które grupy zawodowe i z tytułu jakich umów objęte zostaną definicją działalności gospodarczej i staną się podatnikami VAT.

Twórcy i artyści z VAT

Zgodnie z projektem nowelizacji z art. 15 ustawy o VAT zniknie ust. 3a, który wyłącza z opodatkowania VAT twórców i artystów wykonawców. Zwraca na to uwagę Maciej Hadas, senior konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego w HLB Frąckowiak i Wspólnicy. Dodaje, że możliwość zwolnienia z rozliczania VAT dotyczyć będzie tylko podatników uzyskujących przychody poniżej 10 tys. euro.

Zdaniem prof. Witolda Modzelewskiego, prezesa Instytutu Studiów Podatkowych, modyfikacja definicji działalności gospodarczej w przypadku umów autorskich będzie oznaczać, że każda czynność, która wiąże się ze zbyciem lub udostępnieniem praw do utworu, który nie był wytworzony pod kierownictwem, będzie czynnością podlegającą opodatkowaniu VAT. Nasz rozmówca podkreśla, że element kierownictwa w przypadku umów autorskich należy do rzadkości i może wystąpić jedynie w sytuacjach zupełnie wyjątkowych.

Problemy rad nadzorczych

Również Mariusz Orliński, ekspert prawa podatkowego z Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych Ślązak, Zapiór i Partnerzy w Katowicach (zrzeszona w Consortio LEX), jest zdania, że projektowana zmiana rozszerzy możliwość opodatkowywania coraz większego grona podmiotów. Przypomina, że stosowanie aktualnie obowiązującej definicji działalności gospodarczej w dużej mierze opiera się na wyjaśnieniach i interpretacjach organów podatkowych, co proponowana zmiana przynajmniej częściowo eliminuje.

- Mogą powstać wątpliwości przy kwalifikowaniu poszczególnego rodzaju umów na gruncie nowych regulacji zwłaszcza odnośnie do kontraktów menedżerskich czy też w stosunku do osób zasiadających w zarządach i radach nadzorczych spółek - mówi Mariusz Orliński.

Dodaje, że z projektowanych regulacji można wnioskować, że w zasadzie tylko umowa o pracę daje pewność, że nie będzie ona podlegała VAT. Niemalże każda inna umowa (zlecenia, o dzieło itp.) może być uznawana za wykonywanie działalności gospodarczej.

Podobnego zdania jest Maciej Hadas. Twierdzi, że wejście w życie projektowanych zmian spowoduje, że członkowie rad nadzorczych, zarządów oraz osoby świadczące usługi na zasadach kontraktu menedżerskiego, będą podatnikami VAT.

- Konstrukcja proponowanego art. 15 ust. 3 ustawy o VAT powoduje, że nie uznaje się za działalność gospodarczą czynności, jeżeli spełnione są łącznie trzy wskazane w tym przepisie warunki. A to oznacza, że spełnienie choćby jednego warunku może być wystarczające do uznania danej osoby za podatnika wykonującego działalność gospodarczą - wyjaśnia ekspert.

Szerszy krąg podatników

Zdaniem prof. Witolda Modzelewskiego, grono podatników VAT poszerzy się przede wszystkim o te osoby, które w ramach wykonywanych przez siebie czynności nie podlegają kierownictwu. Nasz rozmówca wyjaśnia, że dotyczy to nie tylko osób wykonujących czynności na podstawie umownych stosunków prawnych, czyli np. pośredników, dealerów, twórców, ale również osób działających na podstawie powołania.

- Chodzi tu nie tylko o członków zarządów czy rad nadzorczych, ale również inne osoby zajmujące kierownicze stanowiska, a także sędziów, arbitrów, radnych, posłów i wiele innych osób, które dziś wykonując swoje czynności całkowicie samodzielnie, są z mocy wyraźnego przepisu wyłączone spod VAT - wylicza prof. Witold Modzelewski.

Zdaniem Tomasza Michalika, optymalnym rozwiązaniem, które pozwoliłoby uniknąć pytań i wątpliwości, byłoby wyraźne wyłączenie z opodatkowania VAT pewnych kategorii podmiotów, jak ma to miejsce dzisiaj. Chodzi tu o jednoznaczne wykluczenie z zakresu opodatkowania stosunków pracy oraz umów zlecenia i o dzieło zawieranych przez osoby nieprowadzące działalności.

Potrzebna dobra umowa

VAT można będzie jednak uniknąć. Na możliwość taką wskazują eksperci podatkowi.

- Jest wysoce prawdopodobne, że po wejściu w życie projektowanych zmian okaże się, iż w wielu przypadkach umowy sformułowane są w taki sposób, że osoby, osiągające na ich podstawie przychody nie zostaną objęte VAT.

Problem polega jednak na tym, że przepisy w nowym kształcie spowodują konieczność zbadania każdej umowy w celu ustalenia, czy w jej ramach mamy do czynienia z działalnością gospodarczą czy też nie - mówi Tomasz Michalik.

- Odpowiednie zredagowanie umów twórcy, artysty, zleceniobiorcy spowoduje, że osoby te w dalszym ciągu nie będą podlegały VAT. Te relacje muszą być zbliżone do tych, które wynikają ze stosunku pracy - mówi Katarzyna Mateja, prawnik, ekspert podatkowy z Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych Ślązak, Zapiór i Partnerzy w Katowicach (zrzeszona w Consortio LEX).

Daniel Zarzycki, prawnik w Kancelarii Prawnej Grynhoff, Woźny i Wspólnicy podkreśla, że propozycje zawarte w rządowym projekcie zmian należy ocenić jako dostosowujące obecnie obowiązujące przepisy do regulacji unijnych oraz orzecznictwa ETS. Zdaniem naszego rozmówcy nie można wykluczyć, że część osób osiągających przychody z działalności osobistej, które nie dostosują swoich umów do nowych regulacji, stanie się podatnikami VAT.

- Trzeba też mieć świadomość, że ogólne sformułowanie projektowanych przepisów może dać organom podatkowym szerokie pole do ich interpretacji - mówi Daniel Zarzycki.

Magdalena Majkowska