Konsekwencje wstrzymania wykonania decyzji podatkowej

Prawo i obowiązek

Decyzja obligująca adresata do uregulowania zobowiązania podatkowego podlega wykonaniu dopiero po uzyskaniu statusu ostatecznej. Stanowi tak art. 239a Ordynacji podatkowej.

Decyzja ostateczna to taka, od której nie przysługuje odwołanie w postępowaniu podatkowym. Podatnik, odwołując się od decyzji urzędu skarbowego określającej wysokość zobowiązania podatkowego, może więc wstrzymać się z uiszczeniem podatku do czasu rozpatrzenia sprawy przez dyrektora izby administracji skarbowej.

Urzędnicy nie mają prawa podjąć żadnych działań zmierzających do uzyskania podatku objętego nieostateczną decyzją - w tym wszcząć postępowania egzekucyjnego (chyba że decyzja zostanie opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności). Podatnikowi nie wolno jednak zrobić nic, co w przyszłości utrudniłoby lub uniemożliwiło ściągnięcie długu. Nie może usunąć, ukryć, zbyć, darować, zniszczyć, rzeczywiście lub pozornie obciążyć albo uszkodzić składników swojego majątku, jeżeli miałoby to na celu udaremnienie egzekucji obowiązku wynikającego z decyzji. Za rozporządzanie mieniem w taki sposób grozi odpowiedzialność karna. Osoba, która wspominanymi działaniami udaremni wykonanie decyzji, naraża się na karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Dobrowolna zapłata

Podatnik ma prawo dobrowolnie uiścić kwotę wynikającą z nieostatecznej decyzji. Taką opcję warto brać pod uwagę przede wszystkim ze względu na minimalizację obciążeń odsetkowych.

Wstrzymanie wykonania nieostatecznej decyzji nie zwalnia z obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę za okres trwania postępowania podatkowego zmierzającego do określenia prawidłowej wysokości podatku. Odsetki za zwłokę nalicza się od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin płatności podatku, do dnia uregulowania należnej kwoty. Redukcja obciążeń odsetkowych następuje jedynie w przypadku opieszałego prowadzenia postępowania podatkowego. Podatnik zapłaci mniejsze odsetki za zwłokę, gdy decyzję wydaną przez organ pierwszej instancji otrzyma po 3 miesiącach od podjęcia postępowania podatkowego. Nie nalicza się ich za okres od dnia wszczęcia postępowania do dnia doręczenia decyzji. Obciążenia odsetkowe zmniejszają się także w przypadku niewydania decyzji w ustawowym terminie przez organ odwoławczy. Odsetek za zwłokę nie płaci się za okres od dnia następnego po upływie tego terminu do dnia doręczenia decyzji adresatowi. Wskazuje tak art. 54 § 1 pkt 3 i 7 Ordynacji podatkowej. Opisanych przerw w naliczaniu odsetek za zwłokę nie stosuje się, jeżeli do opóźnienia w wydaniu decyzji przyczynił się podatnik lub jego przedstawiciel albo zwłoka powstała z powodów niezależnych od organu podatkowego.

Dobrowolne wykonanie nieostatecznej decyzji nie musi polegać na wpłacie spornej kwoty. Podatnik może złożyć wniosek o zaliczenie na nią przysługującej mu nadpłaty lub zwrotu podatku. Urząd skarbowy nie dokona takiego zarachowania z własnej inicjatywy. Nie ma prawa podjąć żadnych działań zmierzających do uzyskania spornego podatku. Rezultatem zaliczenia nadpłaty lub zwrotu podatku jest natomiast wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.

Sporny dług

Istnienie nieuregulowanego podatku wynikającego z nieostatecznej decyzji uniemożliwia uzyskanie zaświadczenia stwierdzającego brak zaległości podatkowych.

Zaświadczenie potwierdza stan faktyczny lub prawny na dzień jego wydania. Nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach podatnika oraz nie tworzy nowej sytuacji prawnej. Odzwierciedla wiedzę organu podatkowego wynikającą z posiadanych przez niego danych oraz informacji otrzymanych od innych organów podatkowych. Sporna kwota - wynikająca z nieostatecznej decyzji nieopatrzonej rygorem natychmiastowej wykonalności - stanowi zaległość podatkową. Wstrzymanie wykonalności nie oznacza końca bytu prawnego rozstrzygnięcia organu pierwszej instancji. Urząd skarbowy nie może zignorować faktu jego istnienia przy wydawaniu zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach. Nie może przewidywać, że w bliżej nieokreślonej przyszłości znana mu decyzja zostanie zmieniona, uchylona lub unieważniona, w wyniku czego podatnik nie będzie miał zaległości podatkowej. Zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach nie zostanie więc wystawione, gdy podatnik otrzymał decyzję, z której wynika zaległość podatkowa, nawet jeżeli jest to decyzja nieostateczna lub nie nadano jej rygoru natychmiastowej wykonalności (por. wyrok NSA z dnia 7 grudnia 2017 r., sygn. akt I FSK 1600/17).

Sposobem na uzyskanie zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach przed zakończeniem postępowania odwoławczego jest dobrowolne uiszczenie kwoty wynikającej z nieostatecznego rozstrzygnięcia. Podatnik nie ma wówczas zaległości podatkowej i nie zostaje pozbawiony prawa do rozpatrzenia jego sprawy przez organ odwoławczy.