Który urząd skarbowy może zająć majątek "dużych" podatników?

Spór o kompetencje

Od kilku lat, obok „zwykłych” urzędów skarbowych, funkcjonują wyspecjalizowane urzędy skarbowe, obsługujące wybranych podatników. Tak naprawdę więc siedziby tych podatników znajdują się na obszarze działania dwóch urzędów skarbowych - „zwykłego” i wyspecjalizowanego. Komplikuje to postępowania egzekucyjne. Problemy pojawiają się przede wszystkim wtedy, gdy urzędy skarbowe mają zająć się ściągnięciem podatku od nieruchomości. Wszystko za sprawą art. 22 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przepis ten stanowi, że w zasadzie właściwość miejscową organu egzekucyjnego prowadzącego egzekucję należności pieniężnych z praw majątkowych lub ruchomości ustala się według miejsca siedziby zobowiązanego. Inaczej jest w przypadku, gdy znany przed wszczęciem egzekucji majątek dłużnika lub większa jego część nie znajduje się na terenie działania tego organu egzekucyjnego oraz gdy egzekucja prowadzona jest z nieruchomości. Pomijamy jednak te wyjątki.

Który urząd skarbowy może więc zablokować rachunki bankowe „dużego” podatnika, zająć jego samochody czy przeprowadzić egzekucję z weksla, aby uzyskać pieniądze na spłatę podatku od nieruchomości? Wbrew pozorom ustalenie tego jest istotne z punktu widzenia dłużnika. Jeżeli bowiem egzekucją zajmie się urząd skarbowy, który nie powinien tego robić, można doprowadzić do jej umorzenia. Wystarczy, powołując się na ten fakt, złożyć zarzut w sprawie prowadzenia egzekucji. Tylko właściwy urząd skarbowy może w trybie przymusowym ściągać podatki niezapłacone przez podatnika.

Różne poglądy

Do niedawna sprawa ustalenia, który urząd skarbowy ma zajmować prawa majątkowe i ruchomości na spłatę podatków niezapłaconych przez „dużych” podatników, dzieliła sądy administracyjne.

Niektóre z nich twierdziły, że wyspecjalizowane urzędy skarbowe nie są do tego uprawnione. Argumentowały to tym, że jedynym kryterium ustalania właściwości organu egzekucyjnego jest w tym wypadku położenie siedziby zobowiązanego. Powstanie wyspecjalizowanych urzędów skarbowych nie doprowadziło do zmian w zakresie właściwości. Podnoszono również, że „duże” urzędy skarbowe zostały powołane do obsługi niektórych kategorii podatników, a nie zobowiązanych. Wypowiedział się tak np. WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 24 maja 2007 r., sygn. akt I SA/Gl 1413/06.

Niektóre sądy uważały jednak, że to wyspecjalizowane urzędy skarbowe mają egzekwować podatki niezapłacone przez podlegających im podatników. Są uprawnione do prowadzenia egzekucji w pełnym zakresie. Mogą także ściągać należności wynikające z rozstrzygnięć innych organów podatkowych, np. podatek od nieruchomości. Takie tezy można znaleźć chociażby w wyroku WSA w Olsztynie z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt I SA/Ol 623/07.

Stanowisko NSA

Do zwolenników tego drugiego poglądu dołączył NSA. W swoich orzeczeniach konsekwentnie podkreśla, że wyspecjalizowane urzędy skarbowe zostały powołane do obsługi wybranych podatników, a zakres powierzonych im zadań jest taki sam jak w przypadku zwykłych urzędów skarbowych. Wynika to z art. 5 ust. 6 i 9a ustawy o urzędach i izbach skarbowych. Oznacza to, że zajmują się również przymusowym ściąganiem zaległych podatków.

Aby ustalić organ egzekucyjny uprawniony do prowadzenia egzekucji na podstawie art. 22 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - czyli stosownie do siedziby zobowiązanego - należy uwzględniać fakt, czy zobowiązany jest „zwykłym” czy też „dużym” podatnikiem. Jeżeli jest to „duży” podatnik, ściągnięciem zaległych podatków musi zająć się wyspecjalizowany urząd skarbowy. W takim wypadku zostaje wyłączona właściwość miejscowa „zwykłych” urzędów skarbowych. Nie mogą one wykonywać zadań - w tym prowadzić egzekucji - przewidzianych dla wyspecjalizowanych urzędów skarbowych.

NSA zajął takie stanowisko m.in. w wyrokach: z dnia 15 lipca 2008 r., sygn. akt II FSK 918/07 oraz z dnia 18 grudnia 2008 r., sygn. akt II FSK 1367/07.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.),
   
• ustawa z dnia 21.06.1996 r. o urzędach i izbach skarbowych (Dz. U. z 2004 r. nr 121, poz. 1267 ze zm.).