Małżeński majątek na usługach firmowych

Z reguły rolę składnika firmowego pełnią należące do małżonków nieruchomości oraz samochody. Mogą być one wykorzystywane tylko przez jednego z nich, odrębnie przez każdego z małżonków, jak również wspólnie przez małżonków prowadzących działalność gospodarczą. Rozliczenie w kosztach podatkowych ich amortyzacji będzie różne w zależności od tego, w jakim stopniu i komu one będą służyć.

Małżonkowie i odrębne działalności

Składnik majątku wykorzystywany w działalności gospodarczej podlega dla celów podatkowych amortyzacji, o ile spełnia ustawowe wymagania wynikające z art. 22a ust.1 ustawy o pdof (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). Powołany przepis wskazuje, że za środki trwałe uznaje się nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania budowle i budynki, w tym także lokale będące odrębną własnością, maszyny, urządzenia i środki transportu oraz inne przedmioty stanowiące własność lub współwłasność podatnika. Przewidywany okres ich używania musi być dłuższy niż rok i podatnik powinien je wykorzystywać na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddać do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy tzw. leasingu operacyjnego.

Sposób ustalania wartości początkowej środka trwałego, gdy stanowi on współwłasność podatnika, wynika wprost z przepisu art. 22g ust. 11 omawianej ustawy. Wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika. Jednocześnie zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie.

Z uwagi na wskazane uregulowania, w sytuacji gdy małżonkowie prowadzą odrębne działalności gospodarcze i korzystają w nich ze wspólnego składnika majątku, każdy z małżonków może dla celów amortyzacji przyjąć jego wartość początkową odpowiadającą wykorzystywanej przez siebie części.

Przykład

Małżonkowie posiadający wspólność majątkową prowadzą działalność gospodarczą, przy czym każde z nich prowadzi ją odrębnie. Wykorzystują w niej budynek będący ich wspólną własnością, w tym żona poddasze stanowiące 41% powierzchni ogólnej tego budynku, zaś mąż parter stanowiący 59% tej powierzchni. Wartość całego budynku wynosi 180.000 zł. Stąd dla celów amortyzacji żona powinna przyjąć wartość początkową budynku w wysokości 73.800 zł (tj. 180.000 zł × 41%), natomiast mąż powinien przyjąć wartość początkową w wysokości 106.200 zł (tj. 180.000 zł × 59%).

Tylko jeden przedsiębiorca w małżeństwie

Gdy jedno z małżonków wykorzystuje na potrzeby działalności gospodarczej składnik, który należy do wspólnego majątku małżeńskiego i nie jest wykorzystywany w działalności prowadzonej przez drugiego małżonka, za podstawę jego amortyzacji może przyjąć pełną jego wartość. Jest to konsekwencją uregulowań zawartych w powoływanym wcześ­niej art. 22g ust. 11 ustawy o pdof. Takie ustalenie wartości początkowej możliwe jest jednak pod warunkiem, że składnik w całości używany jest na potrzeby tej działalności.

Przykład

Małżonkowie posiadają samochód ciężarowy, będący ich wspólną własnością. Mąż prowadzi działalność w zakresie usług transportowych, natomiast żona działalności nie prowadzi. Mąż podjął decyzję o wprowadzeniu wspólnego samochodu do ewidencji środków trwałych. W tej sytuacji odpisy amortyzacyjne naliczane będą od całej wartość początkowej.

W przypadku małżeńskich nieruchomości zdarza się, że małżonek - przedsiębiorca wykorzystuje tylko część np. budynku lub lokalu należącego do majątku wspólnego małżonków. W takim przypadku odpisów amortyzacyjnych będzie dokonywał, zgodnie z art. 22f ust. 4 ustawy o pdof, tj. w wysokości ustalonej od wartości początkowej nieruchomości, budynku lub lokalu, odpowiadającej stosunkowi powierzchni użytkowej wykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej do ogólnej powierzchni użytkowej tej nieruchomości, budynku lub lokalu.

Przykład

Żona prowadzi gabinet odnowy biologicznej, natomiast mąż nie prowadzi działalności gospodarczej. Do działalności żona wykorzystuje 45% powierzchni ogólnej budynku należącego do wspólnego majątku małżonków. Wartość całego budynku wynosi 320.000 zł.

Dla celów amortyzacji żona powinna przyjąć wartość początkową budynku w kwocie 144.000 zł, czyli 45% z 320.000 zł i w tej wysokości wpisać go do ewidencji środków trwałych.

Jedno likwiduje - drugie rozpoczyna

Często zdarzają się sytuacje, w których następuje przekazanie wspólnego składnika majątku stanowiącego środek trwały w działalności jednego małżonka do działalności drugiego z nich. W przypadku, gdy dochodzi do takiego przekazania w wyniku zmiany działalności wykonywanej samodzielnie przez jednego z małżonków na działalność wykonywaną samodzielnie przez drugiego z nich, małżonek który przejmie środek trwały zobowiązany będzie do kontynuowania rozpoczętej amortyzacji. W tym bowiem przypadku znajdzie zastosowanie art. 22g ust. 13 pkt 5 ustawy o pdof, nakazujący amortyzację objętych przez małżonka środków trwałych z uwzględnieniem ich wartości początkowej wynikającej z ewidencji środków trwałych małżonka go przekazującego. Pociąga to za sobą konieczność stosowania tej samej metody amortyzacji oraz uwzględnienia dokonanych odpisów amortyzacyjnych (art. 22h ust. 3 ustawy o pdof).

Uwaga na jednorazową amortyzację!

Przedsiębiorcy, którzy spełniają kryteria do uznania ich za podatników rozpoczynających w roku podatkowym działalność gospodarczą zasadniczo mają prawo do preferencji podatkowej polegającej na możliwości dokonania jednorazowej amortyzacji środków trwałych zaliczonych do grup 3-8 KŚT, z wyłączeniem samochodów osobowych. W odniesieniu do małżonków - przedsiębiorców możliwość ta została ograniczona. Art. 22k ust. 11 ustawy o pdof wskazuje bowiem, że amortyzacja ta nie ma zastosowania m.in. do podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej, jeśli w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, działalność taką prowadził małżonek tej osoby, jeżeli między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.

autor: Agata Cieśla - Gazeta Podatkowa Nr 564 z dnia 2009-06-04