Dla pracownika przejście na emeryturę zazwyczaj oznacza początek okresu długo oczekiwanego odpoczynku. Jego pracodawca natomiast musi wypełnić w tym czasie szereg obowiązków związanych z wygaśnięciem stosunku pracy. Wśród nich znajdują się te dotyczące wypłaty oraz opodatkowania należności przysługujących odchodzącym na emeryturę pracownikom.
Opodatkowanie tych należności nie zawsze jest proste, gdyż w przepisach ustawy o pdof zasady opodatkowania przychodów otrzymywanych przez pracowników różnią się od zasad opodatkowania przychodów emerytów i rencistów otrzymywanych od byłych zakładów pracy.
Czasami zaliczka…
Gdy pracownik przechodzi na emeryturę lub rentę, zakład pracy zazwyczaj wypłaca przysługujące mu należności jeszcze przed ustaniem stosunku pracy. Od wszystkich tego typu przychodów uzyskanych przez przyszłego emeryta lub rencistę zakład pracy zobowiązany jest pobrać zaliczkę na podatek dochodowy. Obowiązek ten dotyczy tych z wypłacanych należności, które nie zostały zwolnione od podatku dochodowego. Wobec tego nie wystąpi on m.in. w odniesieniu do świadczeń wypłaconych z ZFŚS po spełnieniu warunków określonych w art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o pdof.
Może się również zdarzyć tak, że pracodawca zobowiązany będzie do poboru zaliczki już po wygaśnięciu stosunku pracy, kiedy podatnik będzie byłym pracownikiem. Stanie się tak, gdy podstawą otrzymania przez emeryta lub rencistę danego świadczenia będzie istniejący wcześniej pomiędzy nim a byłym pracodawcą stosunek pracy. Wówczas na sposób opodatkowania nie będzie miał wpływu termin dokonania wypłaty. Jeżeli uzyskane przez podatnika przychody mogą otrzymać wyłącznie pracownicy, czyli zaliczyć je można do należności wynikających z Kodeksu pracy albo umowy o pracę lub też regulaminu wynagradzania, wypłacając je po ustaniu stosunku pracy zakład jako płatnik obowiązany będzie do poboru zaliczki na podatek. Tego typu sytuacja wystąpi m.in. w przypadku wypłat dotyczących odpraw emerytalnych, odpraw rentowych, nagród jubileuszowych, nagród z zakładowego funduszu nagród czy też różnego rodzaju premii.
Przykład
Marian J. przeszedł na emeryturę z dniem 30 listopada 2009 r. W ostatnim dniu pracy zakład wypłacił mu należne za listopad 2009 r. wynagrodzenie, nie wypłacił mu jednak w tym dniu odprawy emerytalnej. Odprawa została panu Marianowi wypłacona dopiero 21 grudnia 2009 r. Natomiast w dniu 15 stycznia 2010 r. panu Marianowi zostanie wypłacona premia za IV kwartał 2009 r.
Chociaż pan Marian w chwili otrzymania odprawy emerytalnej oraz premii kwartalnej przebywał już na emeryturze, zakład pracy od dokonanych wypłat miał obowiązek poboru zaliczki na podatek dochodowy. Zarówno bowiem odprawa, jak i premia są należnościami, które otrzymać może wyłącznie pracownik.
… a czasami ryczałt
Sposób opodatkowania przychodu otrzymanego przez podatnika od byłego pracodawcy w sytuacji gdy taki przychód mogą otrzymać również czynni zawodowo pracownicy, uwarunkowany jest statusem posiadanym w momencie otrzymania świadczenia. Jeżeli przychód otrzymuje emeryt lub rencista - zakład pracy zamiast zaliczki na podatek ma obowiązek poboru zryczałtowanego podatku dochodowego w wysokości 10% należności.
Emeryci od byłego pracodawcy najczęściej otrzymują świadczenia socjalno-zapomogowe. To właśnie te świadczenia będą opodatkowane ryczałtem. Wobec braku określenia rodzaju świadczeń podlegających tej formie opodatkowania przyjąć należy, iż chodzi tu o wszelkie świadczenia, tj. zarówno pieniężne, jak i niepieniężne. Gdy zatem zakład pracy zapewni omawiane świadczenia byłemu pracownikowi, posiadającemu w chwili otrzymania przychodu status emeryta lub rencisty, które nie będą zwolnione od podatku, płatnik zobowiązany będzie do opodatkowania ich w sposób zryczałtowany. Moment przyznania takiego świadczenia nie będzie tu miał znaczenia.
Przykład
Maria P. złożyła wniosek o dofinansowanie z ZFŚS do pobytu w sanatorium. W listopadzie 2009 r. komisja przyznała jej dofinansowanie w wysokości 600 zł. 30 listopada 2009 r. pani Maria przeszła na emeryturę. Wypłata świadczenia miała miejsce w grudniu 2009 r.
Ponieważ w chwili wypłaty dofinansowania - czyli w momencie powstania przychodu - pani Maria jest już emerytką, zakład pracy ma obowiązek potrącenia od kwoty uzyskanego przez nią przychodu 10% zryczałtowanego podatku dochodowego.
Nie podlegają opodatkowaniu u emerytów lub rencistów:
- zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł (art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o pdof),
- świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne w zamian tych świadczeń otrzymywane przez emerytów i rencistów w związku z łączącym ich poprzednio z zakładami pracy stosunkiem służbowym stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy oraz od związków zawodowych - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł (art. 21 ust. 1 pkt 38 ustawy o pdof).
Powyższe wynika z art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy o pdof. Nie wymienia on innych zwolnień, stąd może powstać wątpliwość, czy zakład pracy może odstąpić od pobrania zryczałtowanego podatku w sytuacji zapewnienia emerytowi lub renciście świadczenia zwolnionego od podatku na podstawie innych przepisów. Przykładem takiego świadczenia mogą być zwolnione od podatku, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 78 ww. ustawy, dopłaty do wypoczynku dzieci i młodzieży do lat 18. Brak określenia w nim podatników uprawnionych do otrzymania zwolnionej od podatku dopłaty oznacza, iż w jego zakresie mieszczą się również dopłaty wypłacane emerytom lub rencistom.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).
autor: Agata Cieśla
Gazeta Podatkowa Nr 622 z dnia 2009-12-24