Samochód - przepadnie czy nie?

Prokuratorzy niejednokrotnie - na podstawie tego przepisu - wnosili o orzeczenie przepadku samochodu w przypadku przestępstwa z art. 178a § 1 Kodeksu karnego, czyli prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości. Sądy orzekały jednak różnie, niektóre wnioski uwzględniały, inne zaś nie. Ze szczegółowych danych wynika, że prokuratorzy w całym kraju złożyli 1551 takich wniosków. W ponad 500 sprawach sądy uwzględniły wnioski, przy czym w niektórych dopiero w drugiej instancji, w wyniku rozpoznania apelacji złożonych przez prokuratorów na niekorzyść oskarżonych.

W związku z powyższym Prokurator Generalny wystąpił do Sądu Najwyższego o podjęcie w składzie siedmiu sędziów uchwały mającej na celu rozstrzygnięcie występujących w orzecznictwie sądów powszechnych rozbieżności i wyjaśnienie następującego zagadnienia prawnego: "Czy możliwe jest orzeczenie na podstawie art. 44 § 2 k.k. przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę przestępstwa określonego w art. 178a § 1 k.k.".

W odpowiedzi Sąd Najwyższy podjął uchwałę: Pojazd mechaniczny stanowi przedmiot czynności wykonawczej przestępstwa określonego w art. 178a § 1 k.k., a więc nie należy do kategorii przedmiotów, które służą lub są przeznaczone, w rozumieniu art. 44 § 2 k.k., do popełnienia tego przestępstwa. Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2008 roku, sygn. akt I KZP 20/08

Sąd Najwyższy najpierw poddał analizie przepis art. 178a § 1 Kodeksu karnego. Czynność sprawcza polega tu na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym przez osobę, która znajduje się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Jej dokonanie następuje przez uruchomienie mechanizmu jezdnego i nadanie pojazdowi mechanicznemu kierunku oraz prędkości jazdy. Pojazd mechaniczny jest zatem materialnym obiektem, którym sprawca operuje przy dokonaniu tego czynu zabronionego czy też, na którym dokonanie następuje. W nauce prawa karnego przedmiot, do którego skierowana jest czynność sprawcza przestępstwa, określa się przedmiotem czynności wykonawczej. Takim przedmiotem jest np. rzecz skradziona przy przestępstwie kradzieży albo właśnie pojazd mechaniczny, na którym następuje dokonanie przestępstwa z art. 178a § 1 Kodeksu karnego.

Przepis art. 44 Kodeksu karnego przewiduje przepadek rzeczy:

w § 1 - obligatoryjny, gdy przedmioty pochodzą bezpośrednio z przestępstwa;

w § 2 - fakultatywny, a w wypadkach określonych w ustawie obligatoryjny, jeśli służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa;

w § 6 - fakultatywny, a w wypadkach określonych w ustawie obligatoryjny, jeśli są to przedmioty objęte zakazem wytwarzania, posiadania, obrotu, przesyłania, przenoszenia lub przewozu, a sprawcę skazano za przestępstwo polegające na naruszeniu takich zakazów.

Jak widać, tylko w § 6 mowa jest o przedmiotach czynności wykonawczej, ale nie ma tam prowadzenia. Dlatego też na podstawie tego przepisu nie można orzec przepadku auta. Z kolei w § 2 mowa jest o przedmiotach służących lub przeznaczonych do popełnienia przestępstwa. należy jednak podkreślić, że pojęcie przedmiotu czynności wykonawczej przestępstwa jest całkowicie różne od pojęcia przedmiotu, który służy do popełnienia przestępstwa. Co więcej, oba te pojęcia, ze względu na odmienne znaczenia, jakie nadano im w nauce prawa karnego, wyłączają się. Pojazd mechaniczny prowadzony przez sprawcę nie może być, więc przedmiotem, który służy do popełnienia przestępstwa z art. 178a § 1 k.k.

Aktualnie brak jest zatem przepisu, na podstawie którego można by orzec przepadek pojazdu w przypadku popełnienia przestępstwa z art. 178a § 1 Kodeksu karnego.