Skutki (nie) przyjęcia mandatu za wykroczenie skarbowe

Reguły karania

Funkcjonariusze skarbowi - inspektorzy kontroli skarbowej oraz upoważnieni pracownicy izb skarbowych (od 1 kwietnia 2015 r. pracownikami izb skarbowych są nominalnie pracownicy urzędów skarbowych) - mogą wystawiać mandaty karne za naruszenie obowiązków podatkowych.

Tryb mandatowy stosuje się w przypadku wykroczeń skarbowych, np. niezłożenia deklaracji w terminie, niezaewidencjonowania sprzedaży na kasie fiskalnej, niewydania klientowi paragonu. Osoba sprawcy nie może przy tym budzić wątpliwości, okoliczności popełnionego przez niego czynu są jasne, a wystarczającą karą za jego zachowanie jest grzywna nieprzekraczająca podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przy obecnym poziomie minimalnej pensji, czyli 1.850 zł, kwota na mandacie karnym nie może być wyższa niż 3.700 zł. Grzywna nakładana w konkretnym przypadku zależy od wielu czynników. Pod uwagę bierze się okoliczności sprawy, a także sytuację rodzinną, stan majątkowy, dochody i możliwości zarobkowe sprawcy.

Postępowania mandatowego nie stosuje się, jeżeli w związku z wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, chyba że do chwili przyjęcia mandatu karnego wymagalna należność została w całości uiszczona. Podobnie jest w przypadku, gdy zachodzi zbieg przepisów, a ten sam czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego. Postępowanie mandatowe nie wchodzi ponadto w rachubę, gdy za wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów.

Brak wpłaty

Osoby karane przez funkcjonariuszy skarbowych otrzymują w większości przypadków mandat karny kredytowany. Mandat gotówkowy wystawia się jedynie osobom czasowo przebywającym w Polsce lub niemającym stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. Może go dostać również ten, kto stale przebywa w Polsce, ale czasowo opuszcza jej terytorium.

Mandat karny kredytowany staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego.

Grzywnę nałożoną mandatem karnym kredytowanym należy uiścić w ciągu 7 dni od daty jego przyjęcia. Wpłaty można dokonać gotówką, przelewem albo kartą płatniczą. Ostatnia opcja jest jednak dostępna, jeżeli urząd lub funkcjonariusz nakładający grzywnę posiada terminal do autoryzacji transakcji rozliczeń bezgotówkowych. Opłaty i prowizje pobierane w związku z taką operacją pokrywa ukarany.

Kwota nieuregulowana w terminie podlega ściągnięciu w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym. Przed uruchomieniem tej procedury ukaranemu musi być doręczone upomnienie wzywające do zapłaty należności (do 31 grudnia 2015 r. egzekucja mogła być wszczęta bez upomnienia). Wymaganą kwotę trzeba wpłacić w ciągu 7 dni od dnia doręczenia upomnienia. Urząd skarbowy, ściągając grzywnę w trybie przymusowym, może zablokować rachunki bankowe, zająć wierzytelności pieniężne, zlicytować mienie ruchome itp.

Mandat albo sąd

Warunkiem nałożenia grzywny za wykroczenie skarbowe w drodze mandatu karnego jest zgoda sprawcy na jego przyjęcie. Zgodę odnotowuje się poprzez złożenie przez sprawcę czytelnego podpisu na dokumencie mandatu karnego. Odmowa przyjęcia mandatu karnego nie jest jednak sposobem na uniknięcie kary. Sprawa zostanie po prostu rozpoznana na zasadach ogólnych. Wynika to z art. 139 § 1 Kodeksu karnego skarbowego. Funkcjonariusz, przed nałożeniem grzywny, ma obowiązek pouczyć sprawcę o prawie do niewyrażenia zgody na przyjęcie mandatu karnego i prawnych skutkach odmowy.

Rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych oznacza, że właściwy organ przeprowadza postępowanie przygotowawcze w formie dochodzenia, a w zależności od jego wyników rezygnuje z ukarania danej osoby albo kieruje sprawę do sądu. Dochodzenie ma na celu wyjaśnienie wszystkich okoliczności oraz zebranie i zabezpieczenie dowodów. W większości przypadków ogranicza się to do przesłuchania podejrzanego. W razie potrzeby podejmowane są jednak także inne czynności w zakresie niezbędnym do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania. Stanowi o tym art. 152 Kodeksu karnego skarbowego.

Dochodzenie kończy się w większości przypadków skierowaniem do sądu aktu oskarżenia. Funkcjonariusze skarbowi rzadko zmieniają zdanie o konieczności pociągnięcia do odpowiedzialności osoby, której chcieli wystawić mandat karny. Sąd może nie znaleźć podstaw do ukarania oskarżonego, ale jeżeli uzna go winnym, ma prawo wymierzyć za wykroczenie skarbowe znacznie wyższą grzywnę, niż jest to dopuszczalne w trybie mandatowym. Może ona wynieść od 1/10 do dwudziestokrotnej wysokości minimalnej pensji - obecnie od 185 zł do 37.000 zł.

Skutkiem nieprzyjęcia mandatu karnego może być ponadto tymczasowe zajęcie mienia ruchomego sprawcy, w szczególności przedmiotów zagrożonych przepadkiem. Jest to dopuszczalne przede wszystkim wtedy, gdy dana osoba przebywa stale za granicą albo nie można ustalić jej miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju.