STIR - narzędzie do walki z oszustami skarbowymi

Administracja skarbowa zyskała nowe narzędzie do walki z przestępcami podatkowymi: STIR. Jego działanie i zastosowanie wynika z art. 119zg-119zzj Ordynacji podatkowej.

STIR to system teleinformatyczny izby rozliczeniowej służący do przetwarzania według określonych algorytmów danych przekazywanych przez banki i SKOK-i w celu ustalenia wskaźnika ryzyka wykorzystywania sektora bankowego do wyłudzeń skarbowych, zwłaszcza w zakresie VAT. Dane te to informacje o rachunkach otwieranych i prowadzonych przez tzw. podmioty kwalifikowane oraz dzienne zestawienia transakcji dotyczących tych rachunków. Do podmiotów kwalifikowanych zalicza się osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, ale posiadające zdolność prawną.

Na podstawie spływających danych, w oparciu o specjalnie opracowane algorytmy, ma być ustalany wskaźnik ryzyka dokonania wyłudzeń skarbowych. Algorytmy opracowuje izba rozliczeniowa z uwzględnieniem najlepszych praktyk sektora bankowego w zakresie przeciwdziałania wykorzystywaniu go do działalności przestępczej, a także po wzięciu pod uwagę kryteriów ekonomicznych, geograficznych czy przedmiotowych (więcej w ramce). STIR ma dzięki temu automatycznie namierzać "podejrzane" transakcje, np. polegające na dokonywaniu w krótkich odstępach czasu między tymi samymi podmiotami kilkunastu przelewów i przelewów zwrotnych.

Informacje o rachunkach podmiotów kwalifikowanych, transakcjach oraz wskaźniku ryzyku izba rozliczeniowa przekazuje automatycznie i elektronicznie Szefowi KAS. Pozwala to na przeprowadzenie szybkiej analizy wystąpienia nadużyć. W razie potrzeby - w celu zapobieżenia transferowi środków pochodzących z wyłudzeń - może być dokonana blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego na okres nie dłuższy niż 72 godziny.

Do biegu tego okresu (72 godzin) nie wlicza się sobót, niedziel i świąt będących dniami ustawowo wolnymi od pracy.

Blokadę konta będzie mógł zarządzić Szef KAS. Sporządza w tym celu postanowienie (zawierające m.in. okres trwania blokady). Następnie przekazuje bankowi lub SKOK-owi żądanie dokonania blokady. Ponadto zawiadomienie o zastosowaniu takiego środka otrzymują prokurator oraz właściwy dla podmiotu kwalifikowanego urząd skarbowy i urząd celno-skarbowy. Blokada będzie mogła być przedłużona na oznaczony czas, nie dłuższy niż 3 miesiące, jeżeli zajdzie uzasadniona obawa, że podmiot nie wykona istniejących lub mających powstać zobowiązań podatkowych przekraczających równowartość 10.000 euro. Przeliczenia na złote dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok, w którym zostanie wydane postanowienie o przedłużeniu blokady. Żądanie przedłużenia blokady musi być przekazane bankowi lub SKOK-owi w czasie blokady dokonanej na okres do 72 godzin. W przeciwnym razie nie będzie ono skuteczne.

Skutkiem blokady konta jest uniemożliwienie dysponowania i korzystania ze zgromadzonych na nim środków pieniężnych. Przewidziano jednak kilka wyjątków. Podmiot, którego konto zostanie zablokowane, będzie mógł zwrócić się do Szefa KAS o zgodę na pobranie środków na bieżące pensje wypłacane na podstawie umów o pracę zawartych co najmniej 3 miesiące przed dniem dokonania blokady wraz z należnymi od nich podatkiem dochodowym i składkami na ubezpieczenia społeczne.

Warunkiem otrzymania zgody będzie przedłożenie odpisu listy płac oraz dokumentu ZUS potwierdzającego zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę. Podmiot kwalifikowany będzie mógł ponadto ubiegać się o zgodę na wypłatę środków na zasądzone alimenty oraz renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania, a także na zapłatę z zablokowanego rachunku zobowiązania podatkowego lub należności celnej przed terminem ich płatności. Szef KAS będzie miał również prawo w wyjątkowych sytuacjach, na wniosek podmiotu, zwolnić środki z zablokowanego konta.

System przekazywania informacji bankowych i ich analizy uruchamiany jest stopniowo.

Przepisy wprowadzające utworzenie STIR obowiązują zasadniczo od 13 stycznia 2018 r. Banki (z wyjątkiem spółdzielczych) mają od tego dnia 30 dni na przesłanie izbie rozliczeniowej pierwszych informacji o rachunkach podmiotów kwalifikowanych, a 6 miesięcy na rozpoczęcie przekazywania dziennych raportów o transakcjach dotyczących tych rachunków. W przypadku banków spółdzielczych i SKOK-ów terminy te wynoszą odpowiednio: 60 dni i 8 miesięcy. Pierwsze zestawienia transakcji obejmą dane za okres od 1 stycznia 2016 r. do dnia poprzedzającego dzień ich przekazania. Mają one dotyczyć transakcji na rachunkach funkcjonujących na dzień 13 stycznia 2018 r. oraz na rachunkach otwartych od 13 stycznia 2018 r. do dnia poprzedzającego dzień przekazania zestawienia.

Regulacje dotyczące blokady rachunków wejdą w życie 30 kwietnia 2018 r.