Urzędnicy mogą wielokrotnie przedłużać termin zwrotu VAT

Podatnik, u którego w danym okresie rozliczeniowym wystąpi w VAT nadwyżka podatku naliczonego nad należnym, może wystąpić o jej zwrot na swój rachunek prowadzony w banku lub SKOK-u.

Organy podatkowe mają prawo przed przekazaniem pieniędzy zbadać zasadność zwrotu podatku. Urząd skarbowy może przeprowadzić w tym zakresie czynności sprawdzające, kontrolę lub postępowanie podatkowe, a urząd celno-skarbowy - kontrolę celno-skarbową. Weryfikacja może obejmować rozliczenia podatnika oraz innych podmiotów biorących udział w obrocie towarami lub usługami będącymi przedmiotem rozliczenia podatnika. Uzyskane dane są analizowane pod kątem faktycznego przebiegu transakcji. Weryfikacja może trwać tak długo, jak to jest konieczne, także po upływie ustawowego terminu dokonania zwrotu (wynoszącego zasadniczo 60 dni od dnia złożenia rozliczenia VAT). Określa tak art. 87 ust. 2 ustawy o VAT.

Procedura zwrotu podatku wydłuża się zazwyczaj wtedy, gdy podatnik prowadzi działalność o znacznych rozmiarach, ustalenie wszystkich okoliczności sprawy wymaga sprawdzenia wielu transakcji i kontrahentów lub niezbędne jest podjęcie współpracy z zagranicznymi administracjami podatkowymi. Termin zwrotu podatku powinien być jednak odraczany wyjątkowo. Dopuszczalność zastosowania takiego rozwiązania nie może być odczytywana jako blankietowe upoważnienie do opóźniania realizacji praw podatnika. Przesłanki odroczenia zwrotu podatku muszą być podatnikowi jasno wyjaśnione.

Urzędnicy powinni nie tylko wskazać na potrzebę zbadania określonych okoliczności, ale także podać, co wzbudziło ich wątpliwość (np. przedstawić rozbieżności, nieścisłości lub braki w materiale dowodowym) i wytłumaczyć powody przemawiające za dalszą weryfikacją. W przypadku gdy termin zwrotu podatku zostanie przedłużony, a przeprowadzone czynności wykażą zasadność zwrotu, należna kwota jest wypłacana podatnikowi wraz z odsetkami. Naliczane są one w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w razie odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty. Stawka opłaty prolongacyjnej wynosi obecnie 4%.

Przedłużenie terminu zwrotu podatku do czasu zakończenia postępowania weryfikacyjnego następuje w formie postanowienia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego.

Postanowienie musi być doręczone podatnikowi (lub jego pełnomocnikowi) przed upływem terminu zwrotu VAT. Nie wystarczy go sporządzić, podpisać i wysłać. Postanowienie jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostanie wprowadzone do obrotu prawnego, a to następuje z chwilą jego doręczenia. Dopiero wówczas staje się wiążące zarówno dla organu podatkowego, jak i podatnika i wywołuje skutki prawne. Taka zasada obowiązuje w przypadku przekazania postanowienia w formie pisemnej (w odniesieniu do każdego typu doręczeń, w tym za pośrednictwem operatora pocztowego) oraz przesłania go przez internet.

Sądy administracyjne stawiają na ochronę uprawnień procesowych podatnika. Organy podatkowe, ignorując ich stanowisko, narażają się na przegraną w razie wniesienia skargi na postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu doręczone po upływie terminu.

NSA w wyroku z dnia 23 kwietnia 2018 r., sygn. akt I FSK 255/17, orzekł, że postanowienie nie może być nadane w placówce pocztowej w ostatnim dniu upływu terminu zwrotu podatku ze skutkiem doręczenia. Domniemanie wyrażone w art. 12 § 6 pkt 2 Ordynacji podatkowej, że pismo przekazane w terminie operatorowi pocztowemu uznaje się za skutecznie złożone, dotyczy podatników. Nie ma zastosowania w przypadku załatwiania spraw przez organy podatkowe. NSA w uchwale z dnia 21 września 2020 r., sygn. akt I FPS 1/20, rozstrzygnął natomiast ostatecznie, że postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu VAT przekazywane przez internet musi być doręczone podatnikowi (lub jego pełnomocnikowi) przed upływem tego terminu. Nie wystarczy przesłać na adres elektroniczny adresata zawiadomienia o możliwości pobrania dokumentów.

Termin zwrotu podatku może być przedłużany wielokrotnie. Nie ma w tym zakresie prawnie usankcjonowanych ograniczeń.

Urząd skarbowy, wydając postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu podatku, musi jednak każdorazowo wskazać, jakie przesłanki i dlaczego przemawiają za zastosowaniem takiego rozwiązania. Powodem opóźnienia w przelaniu środków nie mogą być przytaczane we wszystkich postanowieniach te same okoliczności dotyczące konieczności wnikliwej analizy stanu faktycznego sprawy. Urząd skarbowy musi za każdym razem wskazać, w jakim zakresie rozliczenia podatnika budzą wątpliwości, które transakcje są weryfikowane, dlaczego od oceny rozliczeń podatkowych konkretnych kontrahentów uzależniony został zwrot podatku itp. (por. wyrok NSA z dnia 22 stycznia 2021 r., sygn. akt I FSK 2132/19).

Każde kolejne postanowienie wydane po przedłużeniu ustawowego terminu zwrotu podatku musi być doręczone podatnikowi przed upływem terminu wskazanego we wcześniejszym postanowieniu. Termin zwrotu VAT ma charakter materialnoprawny, a jego upływ skutkuje nabyciem przez podatnika prawa do zwrotu różnicy podatku w kwocie wynikającej ze złożonego rozliczenia, chyba że organ podatkowy określi ją w innej wysokości. Przedłużenie terminu, który już upłynął, jest niemożliwe. Każde przedłużenie terminu zwrotu podatku stanowi odrębną sprawę, zakończoną postanowieniem zaskarżalnym zażaleniem, które podlega kontroli sądowoadministracyjnej.

Jeżeli jednak którekolwiek z kolejnych postanowień zostanie skutecznie wyeliminowane z obrotu prawnego, następuje przerwanie ciągłości kolejnych przedłużeń, a tym samym termin zwrotu podatku ulega zakończeniu. Kolejne postanowienia nie mogą więc odnieść zamierzonego skutku. Konsekwencją spóźnionego doręczenia postanowienia przedłużającego termin zwrotu podatku jest to, że ani to postanowienie, ani wydane po nim następne postanowienia nie przedłużają owego terminu. Skoro bowiem termin już upłynął, to nie ma czego przedłużać (por. wyrok NSA z dnia 25 lutego 2021 r., sygn. akt I FSK 699/20). Wnosząc skargę w tej sprawie do sądu administracyjnego, należy jednak zwrócić uwagę, aby jej przedmiotem było właściwe postanowienie (lub postanowienia). Kontroli sądowej podlegają jedynie postanowienia bezpośrednio zaskarżone (por. wyrok NSA z dnia 16 czerwca 2021 r., sygn. akt I FSK 785/21).

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.)

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.)

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 74 (1845)