Fundusz zakładowy, czyli zyska mąż albo żona?
Pracodawca, który utworzył zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, przeznacza środki zgromadzone na funduszu m.in. na dofinansowanie wypoczynku dzieci pracowników. Czy w regulaminie funduszu można zastrzec, iż pracownik może skorzystać z takiego dofinansowania pod warunkiem, że jego współmałżonek w swoim zakładzie pracy nie otrzymał podobnego świadczenia? Czy można dofinansowywać wypoczynek dzieci pracowników np. co drugi rok?
Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa o ZFŚS) oraz art. 27 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, szczególne zasady i warunki korzystania ze świadczeń przysługujących z funduszu oraz zasady rozdzielania jego środków na poszczególne cele ustala pracodawca w wewnętrznym regulaminie. Powinien on zostać sporządzony w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeśli takiej w zakładzie nie ma - wspólnie z reprezentantem pracowników.
Tak sporządzony regulamin wiąże obie strony stosunku pracy. Postanowienia regulaminu powinny być zgodne z przepisami prawa pracy. Nie mogą przy tym zawierać postanowień mniej korzystnych niż wynikające z ustaw.
Dopuszczalność stosowania ograniczeń w zakresie korzystania ze środków funduszu nie została uregulowana ani w ustawie o ZFŚS, ani w innych przepisach. Brakuje również stosownego orzecznictwa. Jedynie w zakresie świadczeń urlopowych, o których mowa w art. 3 ust. 3, ustawa wyraźnie wskazuje warunki i sposób ich wypłaty. Jeżeli pracodawca nie tworzy funduszu, może wypłacić świadczenie urlopowe raz do roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 dni. Nie ma podobnych przepisów dotyczących zasad ubiegania się o pomoc z ZFŚS.
Tym niemniej interpretacja uwzględniająca cel ustawy nie pozostawia wątpliwości, że regulamin może przewidywać możliwość ubiegania się o dofinansowanie wczasów raz na dwa lata. Natomiast zawarcie w regulaminie zapisu uniemożliwiającego przyznanie środków w przypadku, gdy współmałżonek skorzystał z podobnej pomocy, będzie wątpliwe, gdy będzie to samodzielne kryterium decydujące o przyznawaniu środków. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby w akcie tym kompleksowo określić elementy oceny, którymi komisja socjalna (pracodawca) powinna się kierować przy ocenie sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika. Niewątpliwie uzyskanie przez małżonka podobnego świadczenia wpływa na sytuację materialną osoby uprawnionej i może być brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosków o przydział środków z funduszu.
Regulamin korzystania ze środków funduszu może dowolnie określać zasady ubiegania się o pomoc, byle nie naruszały one przepisów Kodeksu pracy oraz zmierzały do realizacji celu ustawy, tj. uzależniały pomoc socjalną od sytuacji życiowej, materialnej lub rodzinnej osoby uprawnionej. Zapisy wskazane w pytaniu niewątpliwie zmierzają do realizacji wskazanych założeń.
Problematyczna pozostaje kwestia składania oświadczeń przez osoby ubiegające się o pomoc. O ile w przypadku, gdy małżonkowie pracują u tego samego pracodawcy, dokonanie weryfikacji składanych oświadczeń będzie możliwe, o tyle w przypadku, gdy oboje małżonkowie są zatrudnieni w różnych firmach, oświadczenia będą niemożliwe do zweryfikowania. Z tej przyczyny w subiektywnie trudniejszej sytuacji będą małżonkowie mający tego samego pracodawcę.
Środkami funduszu administruje pracodawca (art. 10 ustawy). Powinien przy tym pamiętać, że rodzaj świadczenia i wysokość dopłat uzależniona jest nie tylko od kwoty zgromadzonych środków, ale przede wszystkim od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 26.06.1974 r. Kodeks pracy - tekst jedn. Dz.U. 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych - tekst jedn. Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 23.05.1991 r. o związkach zawodowych - Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 z późn. zm.
