Podnoszenie kwalifikacji wymaga czasu

Nowelizacja Kodeksu pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Nowelizacja Kodeksu pracy i ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynikła z obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2009 r. (sygn. akt K 28/08), stwierdzającego niezgodność art. 103. K.p. z art. 92. ust. 1. Konstytucji, ze względu na zawartą w nim nieprawidłową delegację ustawową. Zdaniem Trybunału, art. 103. K.p., stanowiący, że w zakresie i na warunkach ustalonych, w drodze rozporządzenia, przez ministra edukacji narodowej oraz ministra pracy i polityki socjalnej pracodawca ułatwia pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych, nie zawiera ani szczegółowo wskazanego zakresu spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu, ani wytycznych co do treści aktu wykonawczego. Brak szczegółowego określenia przedmiotu rozporządzenia w kwestionowanym przepisie, a także wytycznych dotyczących treści tegoż aktu powoduje, że regulacja ta narusza konstytucję.

Na mocy wzmiankowanego wyroku art. 103. K.p., a także wydane na jego podstawie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 21 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych, straciły moc z dniem 11 kwietnia 2010 r.

W znowelizowanym tekście ustawy po art. 103. dodane zostały art. 103¹-103⁵, które regulują istotne elementy stosunku między pracodawcą a pracownikiem w zakresie ich praw i obowiązków związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych pracownika. Nowelizacja znosi zróżnicowanie zasad udzielania urlopów i zwolnień pracownikom, którzy podnoszą kwalifikacje z inicjatywy pracodawcy, a tymi, którzy szkolą się z własnej inicjatywy (za zgodą pracodawcy).

W porównaniu z dotychczasowymi przepisami, doprecyzowano zasady udzielania zwolnień z całości lub części dnia pracy. Będą one przysługiwały tylko na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na zajęcia i na czas ich trwania. Wymiar urlopów szkoleniowych, przysługujący pracownikom przystępującym do egzaminów oraz przygotowujących prace dyplomowe, pozostał niezmieniony w stosunku do wcześniejszego rozporządzenia i wynosi odpowiednio:

• w przypadku egzaminów eksternistycznych, maturalnych i potwierdzających kwalifikacje zawodowe - 6 dni,
• w przypadku przygotowywania pracy dyplomowej oraz przygotowywania się i przystąpienia do egzaminu dyplomowego - 21 dni.

Urlopy szkoleniowe udziela się na dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Za czas urlopów szkoleniowych i czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia.

Poza wspomnianymi wyżej urlopami i zwolnieniami, pracodawca może przyznać pracownikowi, podnoszącemu kwalifikacje dodatkowe świadczenie, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie. Jeśli pracownik zdobywa lub uzupełnia wiedzę i umiejętności na innych zasadach niż te opisane wyżej, może otrzymać od pracodawcy urlop bezpłatny lub zwolnienie z całości lub części dnia pracy, bez zachowania prawa do wynagrodzenia.

W dodanych artykułach wyszczególniono sytuacje, kiedy pracownik zobowiązany jest do zwrotu ponoszonych przez pracodawcę kosztów urlopów, zwolnień i świadczeń. Pracodawca ma prawo żądać od pracownika zwrotu kosztów, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych (nie dłuższego niż trzy lata) lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia, gdy pracownik bez uzasadnionych przyczyn nie rozpocznie lub przerwie podnoszenie kwalifikacji, zostanie zwolniony bez wypowiedzenia z własnej winy lub rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem. Wyjątek stanowią sytuacje, kiedy pracownik wypowiada umowę o pracę, gdyż padł ofiarą mobbingu (art. 94³ K.p.) lub z przyczyn określonych w artykule 55. K.p. (jeśli wydane zostało orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniósł go w wyznaczonym terminie do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe lub jeśli pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika). Ustawodawca zabezpieczył pracodawcę przed sytuacją, kiedy pracownik rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55. i 94³ K.p., mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach - taki pracownik także jest zobowiązany do zwrotu pracodawcy proporcjonalnej części poniesionych przez niego kosztów.

Pracodawca może, lecz nie musi, zawrzeć z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe pisemną umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki obu stron. Pamiętajmy, że jej postanowienia nie mogą być mniej korzystne dla pracownika, niż omawiane przepisy K.p.

Konsekwencją nowelizacji w K.p. jest zmiana art. 21. ust. 1. pkt 90. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który zwalnia z podatku wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymywanych za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu.

Wyżej opisanie regulacje nie będą obowiązywać osób, które rozpoczęły podnoszenie kwalifikacji zawodowych przed dniem wejścia w życie ustawy. W ich przypadku będą stosowane zasady obowiązujące przed dniem 11 kwietnia 2010 r.

Urszula Młynarczyk

Radca prawny Rachelski i Wspólnicy