Pracownik niepełnoetatowy w zadaniowym systemie czasu pracy

Zadaniowy system czasu pracy jest szczególnym, elastycznym rodzajem czasu pracy, który stanowi alternatywę dla nowoczesnych form organizacji pracy. Niniejszy system czasu pracy odpowiada zapotrzebowaniu na elastyczne formy zatrudnienia i organizacji pracy ukierunkowane na samodzielność oraz aktywność w pracy.

Przesłanki określające zasady stosowania zadaniowego systemu czasu pracy ustawodawca określił w art. 140 ustawy Kodeks pracy (K.p.), zgodnie z którym w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129 K.p., tj. w taki sposób, aby w podstawowym systemie czasu pracy mógł je wykonać w ciągu ośmiogodzinnej normy dobowej oraz w ciągu 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Zasadność zastosowania zadaniowego systemu czasu pracy należy odnieść do konkretnego pracodawcy i konkretnego rodzaju wykonywanej pracy. Ograniczenia dotyczą możliwości stosowania niniejszego systemu wobec pracowników, którzy stale świadczą pracę w jednym miejscu i w jednym czasie oraz pod nadzorem pracodawcy, a także wobec pracowników młodocianych, gdyż pracownicy ci są objęci szczególnymi przepisami o czasie pracy określonymi w art. 200², 202 i 203 Kodeksu pracy obligującymi pracodawcę do ścisłej kontroli i ewidencjonowania czasu pracy młodocianych.

Charakterystyczną cechą odróżniającą zadaniowy system czasu pracy od innych systemów czasu pracy jest brak pozostawania w dyspozycji pracodawcy w określonych dniach i godzinach. Pracownik ma wpływ na rozkład oraz intensywność wykonywanych zadań. Zadaniowy system czasu pracy stanowić może korzystny mechanizm zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika. Pracodawcy nie muszą sprawować bezpośredniej kontroli w zakresie wywiązywania się przez pracownika z powierzonych mu obowiązków, brak obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy (art. 149 § 2 K.p.) oraz pod warunkiem prawidłowego ustalenia zadań nie zachodzi potrzeba zatrudniania w godzinach nadliczbowych.

Pracownik natomiast sam ustala swój rozkład czasu, posiadając pełną swobodę w realizacji powierzonych zadań. Wykonywanie pracy zależy od indywidualnego zaangażowania pracownika np. praca twórcza. Zadaniowy system czasu pracy można wprowadzić, gdy z uwagi na rodzaj pracy i jej organizację nie ma potrzeby ustalania sztywnych granic czasowych pracy danego pracownika, a praca może być wykonywana w dowolnej porze poza zwykłym rytmem pracy pracodawcy.

Kolejnym argumentem za stosowaniem niniejszego systemu czasu pracy jest niemożliwość lub znaczne utrudnienie sprawowania przez pracodawcę kontroli oraz ewidencji czasu pracy ze względu na wykonywanie pracy, np. prace w terenie wykonywana przez akwizytorów, inkasentów. Oceny pracownika dokonuje się nie na podstawie liczby przepracowanych godzin, lecz na podstawie liczby wykonanych zadań.

Pracownikom zatrudnionym w zadaniowym systemie czasu pracy przysługują wszystkie uprawnienia pracownicze np. urlop. Pracodawca decydując się na objecie danego pracownika zadaniowym systemem czasu pracy zobligowany jest ustalić rozmiar powierzonych pracownikowi zadań. Wymiar zadań powinien być tak ustalony, aby pracownicy, przy dochowaniu zwykłej w danych okolicznościach staranności i sumienności, mogli wykonać swoje obowiązki w ramach ustalonej normy czasu pracy. Wynikające z art. 140 K.p. wymaganie "porozumienia" z pracownikiem nie oznacza uzgodnienia, lecz konsultację. Brak takiego porozumienia nie powoduje nieskuteczności ustanowienia zadaniowego systemu czasu pracy, ale w razie sporu rodzi po stronie pracodawcy obowiązek wykazania, że powierzone pracownikowi zadania były możliwe do wykonania w granicach norm czasu pracy określonych w art. 129 K.p. (wyrok Sądu Najwyższego sygn. akt: II PK 148/07).

W przypadku prawidłowego ustalenia przez pracodawcę wymiaru zadań, pracownik nie ma roszczenia o rekompensatę za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli pracował ponad ustaloną normę czasu pracy. Zadaniowy system czasu pracy nie może być nadużywany celem uniknięcia wynagradzania za pracę w godzinach nadliczbowych. W przypadku błędnie ustalonego przez pracodawcę wymiaru zadań, których nie da się wykonać w podstawowych normach czasu pracy pracownikowi przysługuje prawo do rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych.

Naruszenie przepisów o czasie pracy stanowi ustalenie zadań na poziomie wyższym niż wynikający z rozmiaru zatrudnienia. Podobnie wypowiedział się S.N. w wyroku o sygn. akt: II PK 707/2003 stwierdzając, iż określenie czasu pracy wymiarem zadań nie pozbawia możliwości dochodzenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli zadania zostaną wyznaczone w taki sposób, że nie można ich wykonać bez przekroczenia norm czasu pracy. Ciężar dowodu związany z prawidłowością ustalenia wymiaru zadań spoczywa na pracodawcy. W kwestii tej wypowiedział się S.N. w wyroku o sygn. akt: II PK 165/2005, zgodnie z którym w razie stosowania systemu zadaniowego czasu pracy (art. 140 K.p.) pracodawca powinien wykazać, że powierzał pracownikowi zadania możliwe do wykonania w czasie pracy wynikającym z norm określonych w art. 129 K.p.

Mając na względzie dyspozycję art. 140 K.p. stwierdzić należy, iż zadaniowy system czasu pracy może być wprowadzony wobec każdego pracownika i dla każdego rodzaju pracy zgodnego z wymaganiami określonymi w powyższym artykule, np. praca programisty komputerowego, listonosza, dozorcy domu, pracownicy wykonujący wolny zawód. Brak jest formalnych przeszkód, aby ograniczyć wykonywanie pracy w systemie zadaniowego czasu pracy wobec pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. Wyłączenie stosowania ww. artykułu wobec osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy stanowiłoby naruszenie zasady równego traktowania w rozumieniu art. 18^3a i następne K.p.

Szczególną uwagę należy zwrócić na okoliczność, iż wymiar zadań pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze w ramach zadaniowego systemu czasu pracy musi być proporcjonalny do jego wymiaru czasu pracy. W konsekwencji niedopuszczalne jest przydzielanie takiemu pracownikowi zadań w rozmiarze większym, niż wynika to z wymiaru zatrudnienia. Jeżeli strony w umowie o pracę ustaliły normę czasu pracy powoda na ? etatu, także i wymiar jego zadań powinien odpowiadać tej normie. W sytuacji, gdy wymiar zadań przydzielonych pracownikowi zatrudnionemu na ? etatu jest wyższy niż pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, to oznacza, iż ustalony w umowie rozmiar zatrudnienia jest fikcją (wyrok S.N. sygn. akt: I PKN 526/98). W tej sytuacji, gdy wykonanie przyznanych zadań nie było możliwe w ustalonym czasie pracy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych.

Pracodawca decydując się na wprowadzenie zadaniowego systemu czasu pracy powinien, zgodnie z brzmieniem art. 150 K.p., ustalić niniejszy system czasu pracy w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. Ponadto pracodawca w umowie o pracę może doprecyzować zasady zadaniowego systemu czasu pracy w odniesieniu do konkretnego pracownika. Stosowanie przez pracodawcę zadaniowego systemu czasu pracy niezgodnie z dyspozycją art. 140 K.p. może być zakwalifikowane jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika - art. 281 pkt. 5 K.p.

Wychodząc naprzeciw wymaganiom nowoczesnej gospodarki, zadaniowy system czasu pracy umożliwia obu stronom stosunku pracy na elastyczną organizację czasu pracy. Zatrudnienie w niepełnym wymiarze w zadaniowym systemie czasu pracy, stanowi ciekawą alternatywę dla osób świadczących pracę na rzecz więcej niż jednego pracodawcy. Świadczenie pracy w tym systemie wymaga od pracownika samodyscypliny oraz dołożenia należytej staranności w realizacji powierzonych mu obowiązków.

Tomasz Fortuna

aplikant radcowski Kancelaria Prawnicza PATRIMONIUM

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 26.06.1974 r. Kodeks pracy - tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dn. 5.02.2008 r. sygn. akt: II PK 148/07, OSP 2010, Nr 2, poz. 22, str. 151.
3. Wyrok S.N. z dn. 12.01.1999 r. sygn. akt: I PKN 526/98, OSNAPiUS 2000 r. nr 4, poz. 147.
4. Wyrok S.N. z dn. 25.08.2004 r. sygn. akt: II PK 707/03, LexPolonica nr 368590.
5. Wyrok S.N. z dn. 15.03.2006 r. sygn. akt: II PK 165/2005, OSNP 2007/5-6 poz. 69.