Zwolniony bez powodu? Żądaj odszkodowania!
Jeżeli wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę na czas nieokreślony zostanie uznane przez sąd za nieuzasadnione lub dokonane z naruszeniem przepisów, zwolniona osoba może zostać przywrócona do pracy. Z tego tytułu (przywrócenia do pracy), w świetle przepisów kodeksu pracy pracownikowi przysługuje co do zasady wynagrodzenie w wysokości jednomiesięcznego bądź dwumiesięcznego wynagrodzenia.
Czy pracownik może dochodzić dodatkowego odszkodowania na gruncie przepisów prawa cywilnego? 18 czerwca br. Sąd Najwyższy wydał uchwałę, w której wskazał wyczerpujące podstawy prawne do dochodzenia odszkodowania (sygn. I PZP 2/09).
W rozpoznawanej przez SN sprawie pracownik żądał od pracodawcy odszkodowania w wysokości 20 tys. zł wraz z odsetkami za okres pozostawania bez pracy z powodu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony. Powód przez kilka kolejnych miesięcy pozostawał bez zatrudnienia, co wpłynęło na zachwianie jego budżetu domowego. Argumentował przy tym, że taki stan rzeczy doprowadził go do konieczności zaciągania kredytów, a w konsekwencji - zadłużenia.
Sąd pierwszej instancji przywrócił pracownika do pracy na poprzednich warunkach zatrudnienia, jednak nie zasądził na jego rzecz wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Sąd nie podzielił stanowiska pracownika i orzekł o braku podstaw uzasadniających uwzględnienie żądania w zakresie odszkodowania za okres pozostawania bez pracy ponad wynagrodzenie wypłacone przez pracodawcę za ten czas (art. 47 Kodeksu pracy). Odpowiadało ono wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Pracownik żądał odszkodowania dodatkowego, które miałoby być zasądzone na mocy przepisów Kodeksu cywilnego, w związku z wyraźnym odesłaniem do wskazanej regulacji zawartym w art. 300 K.p. Pracownik wniósł apelację do sądu okręgowego, który przekazał pytanie prawne w sprawie do Sądu Najwyższego.
Warto wskazać, że głównym źródłem wątpliwości był, zdaniem sądu okręgowego, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dn. 27.11.2007 r. (sygn. akt SK 18/05), w którym przytoczono argumenty za przyznaniem odszkodowania pracownikom zwolnionym, a następnie przywróconym do pracy. SN uznał jednak, że rozwiązanie to dotyczy tylko tych sytuacji, w których dochodzi do bezprawnego, natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, w szczególności, gdy pracodawca przy rozwiązaniu stosunku pracy rażąco naruszył przepisy prawa w taki sposób, że można mu przypisać winę umyślną. Ten stan rzeczy, zdaniem SN, radykalnie różni się od zerwania stosunku pracy z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
W ocenie sądu art. 47 K.p. dostatecznie i wyczerpująco reguluje przysługujące pracownikowi roszczenia, a jednocześnie wyklucza stosowanie regulacji zawartych w Kodeksie cywilnym. Co więcej, wynagrodzeniu przyznanemu pracownikowi za czas pozostawania bez pracy należy przypisać charakter odszkodowawczy, ponieważ świadczenie to przysługuje de facto za czas niewykonywania pracy. Rozwiązanie przeciwne podważałoby, zdaniem sądu, sens obowiązywania tego rodzaju autonomicznych rozwiązań zawartych w prawie pracy.
SN w uchwale stwierdził również, że zarówno kodeksowe ograniczenie wysokości wynagrodzenia, jak i brak odszkodowania w sytuacjach stwierdzenia nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony, powinny skłaniać pracownika do poszukiwania innego zatrudnienia już w okresie biegnącego wypowiedzenia. Sąd uznał, że zasada ograniczonego świadczenia pracodawcy nie powinna być nadmiernie poszerzana także z tego względu, że pracownik ma nieograniczoną i pełną wolność rozwiązywania umów o pracę za wypowiedzeniem, co wyklucza uznanie zasadności potencjalnych roszczeń pracownika.
Omawiany wyrok wpisuje się w ugruntowaną, słuszną linię orzeczniczą, zgodnie z którą nie ma podstaw prawnych do sięgania do przepisów Kodeksu cywilnego przy zasądzaniu roszczeń odszkodowawczych dochodzonych przez pracowników w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony. Regulacje zawarte w Kodeksie pracy są w zupełności wystarczające.
Maciej Szulikowski, radca prawny w Kancelarii Prawnej M. Szulikowski i Partnerzy
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 26.06.1974 r. - Kodeks pracy - tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny - Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.
- Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dn. 27.11.2007 r., sygn. akt SK 18/05 - Dz. U. Nr 225, poz. 1672.
Czytaj również:
