Polacy coraz chętniej płacą bezgotówkowo. To początek zmian

W okresie pandemii COVID-19 zachęcano do korzystania z płatności bezgotówkowych, aby ograniczyć transmisję wirusa poprzez banknoty i konieczność osobistych spotkań, np. z listonoszem, który przynosi seniorom emerytury.

Najczęściej używane metody płatności bezgotówkowych to:

• karty płatnicze i wirtualne karty płatnicze,
• przelewy bankowe, w tym przelewy natychmiastowe,
• BLIK,
• portfele elektroniczne,
• karty przedpłacone,
• płatności mobilne.

Jak informował Narodowy Bank Polski (NBP), w I kwartale 2021 r. najpopularniejszą metodą bezgotówkowych płatności w Polsce były karty płatnicze. Ich udział w rynku wyniósł 52,8 proc.

Kolejne miejsce w rankingu zajmowały przelewy internetowe (33,5 proc.) oraz płatności BLIK (8,7 proc.).

Według danych zebranych przez NBP, na koniec września 2022 r. na polskim rynku znajdowało się 44,1 mln kart płatniczych, tj. o 119 tys. więcej (+0,3 proc.) w porównaniu z końcem czerwca 2022 r. Pięć lat wcześniej, w III kwartale 2017 roku, liczba kart sięgała 38,5 mln.

Regularnie użytkowane karty płatnicze stanowiły 72 proc. ogółu. Pięć lat wcześniej odsetek ten wyniósł 68,5 proc.

Podstawową kategorią kart w Polsce pozostawały karty debetowe (84,5 proc.). Ich liczba na koniec września 2022 r. wyniosła 37,2 mln i w ciągu kwartału zwiększyła się o 440 tys. (+1,2 proc.). Drugą kategorią są karty kredytowe (11,3 proc.), których liczba wyniosła 4,99 mln. Liczba kart kredytowych zmniejszyła się w III kwartale 2022 r. o 39 tys. (-0,8 proc. kwartał do kwartału).

Cechą charakterystyczną polskiego rynku jest dominujący udział zbliżeniowych kart płatniczych. Na koniec września 2022 r. w Polsce było 41,8 mln takich kart. W III kwartale 2022 r. liczba kart zbliżeniowych zwiększyła się o 286 tys., a ich udział wzrósł do 94,9 proc. ogółu i był najwyższy w historii.

W analizowanym okresie przeprowadzono 2,3 mld transakcji bezgotówkowych przy użyciu kart, co w porównaniu z poprzednim kwartałem oznacza wzrost o 3,7 proc. Transakcje bezgotówkowe stanowiły 94,4 proc. liczby wszystkich transakcji kartami płatniczymi. Pozostałe 5,6 proc. stanowiły transakcje gotówkowe, czyli wypłaty z bankomatów, wypłaty w kasach banków lub wypłaty sklepowe (cashback). Wartość transakcji bezgotówkowych w III kwartale 2022 r. wyniosła 161,5 mld zł (+4,1 proc. kwartał do kwartału).

Inna publikacja NBP, raport "Zwyczaje płatnicze w Polsce w 2020 r.", wskazywała, że ponad 88,5 proc. dorosłych Polaków ma rachunek płatniczy, zaś karty płatnicze posiada 81,7 proc. respondentów. Oznacza to, że 6,8 proc. osób posiadających konto w banku nie korzystało przy tym z karty.

Przeprowadzona ankieta wykazała ponadto, że pandemia COVID-19 miała wpływ na zachowania płatnicze. Około 35 proc. respondentów wskazało, że zmieniło swoje zachowania płatnicze i skłoniła się ku płatnościom bezgotówkowym. Te same osoby w większości (73,2 proc.) twierdziły, że w przyszłości utrzymają nabyte przyzwyczajenia.

Badanie zostało przeprowadzone w okresie 15 września-15 października 2020 r. na reprezentatywnej grupie 1265 respondentów w wieku od 15 lat.

Rozwój płatności cyfrowych może zatoczyć jeszcze szersze kręgi po wejściu w życie nowych przepisów wprowadzających limity w transakcjach gotówkowych.

Ustawodawca przewiduje, że osoby fizycznie będą mogły zapłacić gotówką maksymalnie 20 tys. zł, zaś przedsiębiorcy 8 tys. zł.

Pierwotnie regulacje miały wejść w życie w 2022 roku wraz z Polskim Ładem, jednak były dwukrotnie przesuwane. Aktualny, tym razem najprawdopodobniej ostateczny termin, to 1 stycznia 2024 roku. Dziś osoby fizyczne posługując się gotówką, mogą kupić dowolny towar za dowolną kwotę, jeżeli sprzedawca wyrazi na to zgodę. Po wprowadzeniu nowego prawa nie będzie to już możliwe.

Uzasadnieniem dla nowelizacji jest walka z szarą strefą oraz zmniejszenie ryzyka wystawiania tzw. pustych faktur. Właśnie dlatego limit dla przedsiębiorców ma być mniejszy niż dla osób fizycznych. 

Dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wskazują, że z roku na rok ubankowienie seniorów pobierających emerytury jest coraz wyższy. W lutym 2023 roku już 80,7 proc. emerytur trafiało na konta bankowe świadczeniobiorców. Udział wypłat bezgotówkowych rośnie praktycznie z miesiąca na miesiąc.

Otrzymywanie emerytury na konto bankowe nie zawsze jest jednoznaczne z regularnym korzystaniem z płatności bezgotówkowych. Spora grupa seniorów w dniu przelewu wypłaca pieniądze w bankomacie lub placówce bankowej i w codziennych transakcjach wciąż posługuje się głównie gotówką.

Jak wynika ze zrealizowanego w sierpniu ubiegłego roku sondażu przeprowadzonego przez firmę badawczą IBRiS, niemal 40 proc. respondentów w wieku powyżej 70 lat zadeklarowało, że płaci bezgotówkowo co najmniej raz w tygodniu. Odsetek ten jest znacznie wyższy w przypadku najmłodszych ankietowanych - z grupy wiekowej 18-39 lat. W ich przypadku sięga on 80 proc. Z kolei 70 proc. ogółu uczestników badania deklaruje, że woli płacić bezgotówkowo w sklepach stacjonarnych.

Dane na temat preferencji Polaków wskazują, że przedsiębiorcy muszą dostosowywać się do nowych realiów, aby mieć szansę na utrzymanie klientów. Oferowanie szeregu form płatności, w tym m.in. kartą, przelewem i BLIK-iem, jest dziś podstawą.

Według danych przekazywanych NBP przez agentów rozliczeniowych, na polskim rynku na koniec września 2022 r. funkcjonowało 1 209 775 terminali POS. W III kwartale 2022 r. ich liczba zwiększyła się o 16,2 tys. i była o 1 proc. wyższa niż w poprzednich trzech miesiącach.

Do obsługi terminali płatniczych niezbędne jest zapewnienie stabilnego połączenia internetowego. Zapewniają je karty M2M (ang. machine to machine, maszyna do maszyny), które odpowiadają za komunikację z systemami transakcyjnymi. Takie rozwiązanie znajduje się w ofercie biznesowej sieci Plus. Jest ona dostosowana do indywidualnych potrzeb. Możliwa jest aktywacja dowolnej liczby kart w ramach elastycznych taryf, a dodatkowe usługi, takie jak prywatny APN i Platforma smartM2M, podwyższają poziom bezpieczeństwa i ułatwiają zarządzanie.