Dziś Nobel z dziedziny ekonomii

waluty

Poniedziałek, 14 października 2019 (06:00)

Dziś 14 października w Sztokholmie poznamy laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii. To ostatnia i dodatkowa nagroda, o której nie wspomina w swoim testamencie Nobel. Z tego powodu formalnie nazywana jest Nagrodą Banku Szwecji im. Alfreda Nobla.

Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii nie została ustanowiona przez samego fundatora, który uważał ekonomię za naukę zbyt teoretyczną. Po raz pierwszy przyznano ją dopiero w 1969 r. - przypomina dr Leszek Mosiejko z SGH i wykładowca Prasowej Akademii Pieniądza.

O specyfikę ekonomicznego Nobla zapytaliśmy doktora Leszka Mosiejko, autora wykładu "Czego nas uczą ekonomiczni nobliści".

Specyfika ekonomicznego Nobla polega na tym, że jej sam fundator Alfred Nobel niezbyt lubił ekonomistów. Tak naprawdę ustanowił ją w innych dziedzinach obejmujących: fizykę, chemię, fizjologię lub medycynę, literaturę oraz działalność pokojową.

Reklama

Jednak z czasem okazało się, że ekonomia to istotna i coraz bardziej zasłużona dziedzina. Ekonomiści za swoje prace naukowe zaczęli być nagradzani dopiero dzięki ufundowanej w 1968 roku przez Szwedzki Bank Narodowy darowiźnie przekazanej do noblowskiej fundacji. Jej celem było coroczne nagradzanie wybitnych osiągnięć w zakresie nauk ekonomicznych.

W praktyce oznacza to, że klasyczna Nagroda Nobla na mocy testamentu z 1895 roku obejmująca pięć dziedzin, finansowana jest z majątku Alfreda Nobla zarządzanego przez Fundację Noblowską, natomiast fundatorem Nagrody Nobla przyznawanej w dziedzinie ekonomii, tzw. ekonomicznego Nobla jest centralny Bank Szwecji w porozumieniu z Komitetem ds. Nagrody Nobla. Obie nagrody przyznawane są przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk w Sztokholmie.

Dzięki podjętym działaniom w 1969 roku została przyznana pierwsza w historii Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii, którą otrzymali wspólnie Ragnar Frisch oraz Jan Tinbergen za swój wkład w rozwój i zastosowanie modeli dynamicznych do analizy procesów ekonomicznych.

Za przyczynę początkowego braku uznania nauk ekonomicznych za dziedzinę zasługującą na przyznawanie prestiżowego wyróżnienia w postaci nagrody Nobla uważano, wśród krytyków, jej zbyt teoretyczny charakter. Jednakże za uznaniem dziedziny ekonomii przemawiały specyficzne uwarunkowania drugiej połowy XX wieku związane z rewolucją techniczną i gospodarczą, których rozwój w głównej mierze oparty był na osiągnięciach nauki, a w szczególności nauk ekonomicznych coraz silniej oddziałujących na gospodarkę światową.

Obecnie nominacje do Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii poddawane są rygorystycznym wymogom. Podobnie jak sam proces wyłaniania laureatów, którzy wybierani są w oparciu o ich wybitne osiągnięcia lub doniosłe odkrycie naukowe, kompetencje oraz międzynarodową pozycje zawodową. Z tych powodów nagroda ta stała się najbardziej prestiżową na świecie.

....................

Kalendarium ekonomicznego Nobla od 1969 roku 2018 rok William Nordhaus i Paul Romer za badania związane ze zmianami klimatu i innowacjami technologicznymi. 2017 rok Richard H. Thaler za wkład w ekonomię behawioralną. 2016 rok Oliver Hart i Fin Bengt Holmstrom za wkład w teorię kontraktu. 2015 rok Angus Deaton za analizę konsumpcji, ubóstwa i dobrobytu.. 2014 rok Jean Tirole za analizę siły rynku i regulacji. 2013 rok Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen oraz Robert Shiller za empiryczną analizę cen aktywów. 2012 rok Lloyd Shapley, Alvin Roth dostali nagrodę za teorię stabilnych alokacji i wykorzystanie projektowania rynku. 2011 rok Thomas Sargent, Christopher Sims zostali nagrodzeni za empiryczne badania nad przyczynami i skutkami w makroekonomii. 2010 rok Laureatami zostali Amerykanie Thomas Sargent i Christopher Sims. Uhonorowano ich za badania nad zależnościami pomiędzy polityką gospodarczą a wskaźnikami makroekonomicznymi. 2010 rok Profesorowie Peter Diamond, Dale Mortensen i Christopher Pissarides otrzymali nagrodę w dziedzinie ekonomii za analizę tzw. rynków poszukiwania (search markets). Naukowcy wyjaśnili, dlaczego na rynku pracy występuje bezrobocie, chociaż są wolne etaty. 2009 rok Elinor Ostrom i Oliver E. Williamson Amerykanie zostali nagrodzeni za swoją pracę na rzecz zorganizowania i usprawnienia zarządzania w gospodarce. 2008 rok Paul Krugman - to znakomity ekonomista w dziedzinie nowej teorii handlu międzynarodowego oraz nowej geografii ekonomicznej . Zgodnie z teorią Krugmana - nową geografią ekonomiczną - należy zwracać uwagę na wewnętrzne czynniki wzrostu gospodarczego, na to, "co jest skumulowane w danym regionie, a nie wyłącznie opierać się na importowanych zasobach, czy to kapitale, czy pracy, czy technologii". 2007 rok Leonid Hurwicz, Eric S. Maskin, Roger B. Myerson 2006 rok Prof. Phelps oraz prof. Friedman otrzymali Nobla w dziedzinie ekonomii za analizę międzyokresowych zależności w polityce. Opracowali dwa modele dotyczące zależności między inflacją a bezrobociem, uwzględniające oczekiwania inflacyjne i ich wpływ na skuteczność polityki makroekonomicznej, która ma prowadzić do obniżenia bezrobocia. 2005 rok Nobla dostali Amerykanie Robert J. Aumannowi z Izraela i Thomasow C. Schelling Zostali oni uhonorowani za opracowanie teorii konfliktów w oparciu o teorię gier. Znaczenie ich prac daleko wykraczało poza samą ekonomię. Ich badania mają zastosowanie między innymi w polityce rozbrojeniowej, zagadnieniach bezpieczeństwa międzynarodowego czy też polityczno-gospodarczych negocjacjach. 2004 rok Norweg Finn Kydland i Amerykanin Edward Prescott zostali noblistami z ekonomii. Uhonorowano ich za pracę wyjaśniającą "w jaki sposób cykle biznesowe wpływają zmiany w polityce ekonomicznej i technologii". 2003 rok Nagroda Nobla przypadła dwóm uczonym, Amerykanin Robert F. Engle i Brytyjczyk Clive W. J. Granger. Obaj uczeni zostali nagrodzeni za stosowanie metod statystycznych w ekonomicznych (gospodarczych) sekwencjach czasowych. Prace te uznano za ważne, ponieważ na finansowych rynkach często dochodzi do przypadkowych fluktuacji i gwałtownych zwrotów, które mogą mieć wpływ na ceny i wartość akcji oraz innych instrumentów finansowych. 2002 rok Nagroda Nobla przypadła dwóm amerykańskim uczonym mającemu obywatelstwo izraelskie, Daniel Kahneman z uniwersytetu Princeton i Vernon L. Smith, wykładowca z uniwersytetu w Fairfax. Nagrodę otrzymali za studia nad psychologicznymi aspektami oceny i podejmowania decyzji w sytuacjach niepewności oraz za studia laboratoryjne nad alternatywnymi mechanizmami rynkowymi. 2001 rok Nagroda Nobla przypadła trzem amerykańskim uczonym - George A. Akerlof (mąż Janet Yellen, szefowej Fedu), Michael Spence oraz Joseph Stiglitz. Nagrodę otrzymali za opracowanie w latach 70. XX wieku podstaw do ogólnej teorii ekonomii informacyjnej. Istotą której jest analiza rynków cechujących się asymetrią informacji, występuje ona w sytuacji, gdy jedni uczestnicy rynku mają lepsze informacje niż inni. 2000 rok Nagroda Nobla przypadła dwóm amerykańskim uczonym - Jamesowi J. Heckmanowi i Danielowi L. McFaddenowi z Uniwersytetu Kalifornii w Berkeley. Nagrodę otrzymali za opracowanie "teorii i metod szeroko stosowanych w analizie statystycznej zachowań poszczególnych osób i gospodarstw domowych". Prace naukowców pochodzą z pogranicza ekonomii i statystyki, a teraz wykorzystywane są również w naukach społecznych. 1999 rok Nagrode odbiera Robert A. Mundell (Kanadyjczyk osiadły w USA, pracuje w Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, ur. 1932) - za analizę polityki pieniężnej w warunkach ograniczeń kursów wymiany, a także za analizę optymalnych obszarów walutowych. Jego badania stworzyły podwaliny pod teorię, na której oparli się twórcy strefy euro. Jest twórcą teorii optymalnych obszarów walutowych - (teoria OCA), która podkreśla że znaczne korzyści z integracji monetarnej są w stanie osiągnąć szczególnie kraje z wysoką inflacją i słabiej rozwinięte. Dodatkowe korzyści dla tych krajów są efektem większej stabilności makroekonomicznej promującej inwestycje i zatrudnienie. Zdaniem Mundella kryterium, według którego można typować kraje do połączenia się w unii walutowej, jest wysoka mobilność czynników produkcji, przede wszystkim pracy. 1998 rok Akademia nagradza Amartya Sena urodzonego w indyjskim Bengalu Zachodnim w 1934 roku (Indie, teraz jest wykładowcą w Trinity College w brytyjskim Uniwersytecie Cambridge wcześniej był wykładowcą na amerykańskim uniwersytecie Harvarda). Nobla otrzymał za badania nad sposobami postępowania społeczeństw, by racjonalnie gospodarowały swymi zasobami. Zastanawiał się jak prowadzić politykę gospodarczą, by zapewnić ład społeczny. Badania Amartya nad tzw. Ekonomią dobrobytu poświęcone są zjawisku głodu oraz dystrybucji żywności i dochodu na świecie. Prace prowadził w Indiach, Etiopii, Bangladeszu oraz Afryce Saharyjskiej. Prace Amartyi pozwalają wyjaśnić ekonomiczne podłoże braku żywności na świecie dotyczą gospodarek w krajach rozwijających się i sytuacji ludzi najbiedniejszych w tych krajach, a także sposobom, jakie mogą zapobiec klęskom głodu. 1997 rok Nagrodę Nobla w tym roku otrzymali Amerykanie - Robert C. Merton z Uniwersytet Harvarda i Myron S. Scholes z Uniwersytetu Stanforda w Kalifornii za opracowanie w latach siedemdziesiątych metody wyceny instrumentów pochodnych. Najbardziej spektakularnym osiągnięciem naukowców jest ich model wyceny opcji nazwany od ich nazwisk jako MODELEM BLACKA-SCHOLESA. Prace naukowe tych uczonych otworzyły nowe dziedziny badań, także poza nauką o finansach. Mają również zastosowanie w określaniu wartości umów ubezpieczeniowych. 1996 rok Akademia nagrodziła Jamesa A. Mirrleesa z Uniwersytetu Cambridge z Wielkiej Brytanii i Williama Vickreya z Kanady za opracowanie teorii podejmowania decyzji w warunkach braku pełnej informacji. Naukowcy w swoich opracowaniach zwrócili uwagę na istotną rolę informacji we współczesnej gospodarce. Ich teoria określana jako "teoria bodźców w warunkach informacji asymetrycznej" dotyczyła sytuacji, gdy podmioty uczestniczące w życiu gospodarczym i zawierające najróżniejsze transakcje, rozporządzające asymetrycznymi informacjami. Teoria stworzona przez laureatów Nagrody Nobla ma duże zastosowanie również w innych dziedzinach, między innymi w zawieraniu umów ubezpieczeniowych, tworzeniu systemu podatkowego, ustalaniu zasad organizowania przetargów czy tworzeniu systemu płac kadry kierowniczej. 1995 rok Nagrodę Nobla otrzymał Amerykanin Robert E. Lucas Jr. z Uniwersytetu w Chicago. Lucas jest powszechnie uważany za człowieka, który stworzył dynamiczną teorię makroekonomii, badającą zachowanie gospodarki jako całości klasycznej. Jego prace zrewolucjonizowały sposoby konstruowania modeli ekonomicznych, a także gruntowną zrewolucjonizowały analizę makroekonomiczną. 1994 rok Akademia uznaje pracę prowadzone przez zmarłego w 2000 r. Johna C. Harsanyia, pracownika Uniwersytetu Kalifornii w Berkeley, Johna F. Nasha z Uniwersytetu Princeton i Reinharda Seltena z Uniwersytetu Bońskiego za przełomowe wobec zastosowania teorii gier w badaniu procesów gospodarczych. 1993 rok W uznaniu osiągnięć Nobla otrzymuje Robert W. Fogel pracownik Uniwersytetu Chicagowskiego i Douglass C. North z Uniwersytetu Waszyngtona w St. Louis za "wkład w odnowę historii gospodarczej przez zastosowanie teorii ekonomicznych i metod jakościowych dla objaśnienia przemian gospodarczych i instytucjonalnych". 1992 rok Laury zdobywa Gary S. Becker z Uniwersytetu Illinois w Chicago. Jako pierwszy zastosował analizę mikroekonomiczną do zastosowania w dziedzinach ludzkiego życia, którymi dotychczas zajmowały się socjologia, demografia czy kryminologia - badał w ten sposób zjawiska związane z ludzkimi zachowaniami i interakcjami, w tym również w sferze pozarynkowej. 1991 rok Szwedzcy Akademicy uznają prace Ronalda Coase a za badania, które wniosły "przełomowy wkład w zrozumienie instytucjonalnej struktury gospodarki" - prace nad wpływem praw własności i kosztów prowadzenia interesów (tzw. kosztów transakcyjnych) na gospodarkę. 1990 rok Nobla odbierają Harry M. Markowitz, William F. Sharpe i Merton H. Miller - wymyślili sposób oceny akcji spółek i obligacji oraz własne pomysły na ocenę różnych inwestycji. 1989 rok Trygve Haavelmo - Norwegia za wykorzystanie metod statystycznych w prognozowaniu ekonomicznym. 1988 rok Maurice Allais - Francja za wkład do teorii rynków i efektywnego wykorzystania zasobów. 1987 rok Robert M. Solow - USA za teorię wzrostu gospodarczego, dowodzącą, że technologia jest najbardziej istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego. 1986 rok James M. Buchanan Jr. - USA za teorię włączającą do badań ekonomicznych problem podejmowania decyzji politycznych ( postulat nałożenia konstytucyjnych ograniczeń na zachowania osób urzędowych dla zapewnienia realizacji interesu publicznego). 1985 rok Franco Modigliani - USA za teorię oszczędzania i finansów korporacji 1984 r., Richard Stone - Wielka Brytania za rozwój rachunku dochodu narodowego - narzędzia do mierzenia dochodów i wydatków kraju. 1983 rok Gerard Debreu - USA za matematyczny model opisujący w sposób naukowy teorie równowagi ogólnej. 1982 rok George J. Stigler - USA za badania nad sposobami działania rynków oraz nad przyczynami i skutkami ich regulowania przez państwo. 1981 rok James Tobin - USA za teorię inwestycji, teorię wyboru portfela inwestycyjnego, rolę pieniądza we wzroście gospodarczym, mierniki poziomu dobrobytu. 1980 rok Lawrence R. Klein - USA za stworzenie modeli ekonometrycznych do prognozowania fluktuacji gospodarczych. 1979 rok Arthur Lewis - Wielka Brytania, Theodore W. Schultz - USA za analizę procesów ekonomicznych w krajach rozwijających się. 1978 rok Herbert A. Simon - USA za badania dotyczące sposobu podejmowania decyzji ekonomicznych (zwłaszcza przedsiębiorstw). 1977 rok James E. Meade - Wielka Brytania, Bertil Ohlin - Szwecja za wkład w teorię handlu międzynarodowego. 1976 rok Milton Friedman - USA za wkład w teorię konsumpcji, stabilizacji makroekonomicznej oraz ponowne sformułowanie ilościowej teorii pieniądza. 1975 rok Tjalling C. Koopmans - USA, Leonid W. Kantorowicz - ZSRR za prace poświęcone efektywnej alokacji i wykorzystaniu zasobów gospodarczych. 1974 rok Friedrich August von Hayek - Austria, Gunnar Myrdal - Szwecja za teorię monetarną i analizę współzależności czynników ekonomicznych i społecznych. 1973 rok Wassily Leontief - USA za stworzenie i zastosowanie metody - nakładów i wyników. 1972 rok Kenneth J. Arrow - USA, John R. Hicks - Wielka Brytania za opracowanie sposobów modelowania współzależności między cenami i rozmiarami produkcji dóbr oraz między cenami a podażą czynników produkcji. 1971 rok Simon Kuznets - USA za wykorzystanie miernika produktu narodowego brutto do opisu i interpretacji wzrostu gospodarczego w długich okresach czasu. 1970 rok Paul A. Samuelson - USA za wkład w naukową analizę teorii ekonomicznych. 1969 rok Jan Tinbergen - Holandia , Ragnar Frisch za pionierskie prace z zakresu ekonometrii. Opr. INTERIA.PL

Na Uniwersytecie Harvarda rozdno Antynoble

Antynoble, czyli tzw. Ig Nobel, przyniosły ich zdobywcom astronomiczne sumy po 10 trylionów dolarów Zimbabwe. Tyle tylko, że waluta wyszła z użycia i jest praktycznie bezwartościowa.

Turecki uczony Habip Gedik i jego koledzy z Holandii, Timothy A. Voss oraz Andreas Voss, zostali nagrodzeni za wykrycie najbardziej "brudnych" pieniędzy. Uznali za nie rumuńskie leje. W porównaniu z kilkoma innymi walutami jak m.in. euro, dolary i rupie odkryli, że leje najdłużej zachowują trzy rodzaje bakterii odpornych na leki. "Mogę udzielić jednej rady: złóż taki banknot jak papierowy samolocik i wyrzuć" - powiedział Timothy A. Voss.

Powodem zanieczyszczenia banknotów jest używanie włókna polimerowego utrudniającego podrabianie i przedłużającego trwałość banknotu. Efekt uboczny stanowi jednak wzrost i przenoszenie patogenów odpornych na leki. Dla tych, którzy nie potrafią się ochronić przed bakteriami naukowcy mają proste rozwiązanie. Radzą przestawić się na płatności metodą plastikową i elektroniczną.