Nowe monety kolekcjonerskie: Skarby Stanisława Augusta - Jan Olbracht

waluty

Wtorek, 14 czerwca 2016 (08:28)

Wyjątkowa seria złotych i srebrnych monet kolekcjonerskich o nominałach 500 zł i 50 zł - "Skarby Stanisława Augusta" - odwzorowuje słynną osiemnastowieczną serię medalierską z wizerunkami królów Polski wykonaną na zlecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Królewskie medale powstawały w mennicy warszawskiej w latach 1791-1797/1798. Ich twórcami byli dwaj wybitni medalierzy Jan Filip Holzhaeusser i Jan Jakub Reichel. Medale były wzorowane na portretach namalowanych w latach 1768-1771 przez Marcella Bacciarellego do Pokoju Marmurowego w Zamku Królewskim w Warszawie. Monety emitowane przez Narodowy Bank Polski są wiernymi replikami medali, zachowują średnicę i wysokość reliefu oryginałów. Dotyczy to portretów królewskich prezentowanych na rewersach monet. Odwrotne strony medali z życiorysami królów, umieszczone na awersach monet, zostały pomniejszone, ponieważ towarzyszy im otok z nazwą państwa, godłem Rzeczypospolitej, nominałem oraz rokiem emisji. Życiorysy monarchów, jak również napisy na awersach medali towarzyszące portretom władców, zredagowane są po łacinie. Ostatecznej redakcji tych tekstów dokonał zapewne sam król Stanisław August. Imiona monarchów w języku polskim umieszczone zostały na boku monet; tamże znajduje się nazwa serii "Skarby Stanisława Augusta".

Reklama

Poczet królów polskich wykonany na zlecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego składał się z wizerunków 23 monarchów. Był tu o jeden portret królewski więcej niż na obrazach Bacciarellego, którego cykl obejmuje 22 obrazy. Dodatkowy portret Stanisława Leszczyńskiego, umieszczony na medalu, powstał najprawdopodobniej na podstawie obrazu Jana Bogumiła Plerscha. Obie serie, malarska i medalierska, zaczynają się od Bolesława Chrobrego, a kończą wizerunkiem Augusta III Sasa. W Pokoju Marmurowym od XVIII wieku naczelne miejsce zajmuje jednak kilkakrotnie większy od pozostałych królewskich portretów wizerunek Stanisława Augusta w pełnej postaci, w stroju koronacyjnym. Zapewne więc i serię medalierską zamykać miał medal z wizerunkiem aktualnie panującego monarchy. Abdykacja, emigracja i rychła śmierć króla w początku 1798 r. uniemożliwiły realizację tego zamierzenia.

Seria monet "Skarby Stanisława Augusta" obejmuje 24 wizerunki monarchów - 23 z oryginalnej serii królewskiej oraz portret Stanisława Augusta, odtworzony według medali z epoki. Tak jak w XVIII wieku medale, monety będą bite w złocie i w srebrze.

Tomasz Bylicki

starszy kustosz, Muzeum Historyczne m. st. Warszawy

Jan Olbracht (1492-1501) Dziesiąta moneta serii ukazuje Jana Olbrachta, trzeciego syna Kazimierza Jagiellończyka, króla Polski od 1492 r., księcia głogowskiego do 1498 r., nieskutecznie obranego królem węgierskim w 1490 r. Jego krótkie panowanie było trudne, obciążone klęską bukowińską. Na ten czas została zerwana unia personalna polsko-litewska (tron wielkoksiążęcy na Litwie objął jego brat Aleksander). Na medalowym popiersiu króla, w profilu zwróconym w prawo (według portretu pędzla Marcella Bacciarellego), widać podobieństwo rysów twarzy do rzeźby gotycko-renesansowego nagrobka w katedrze na Wawelu. Na medalu król nosi kołpak ze strusim piórem, na płaszczu zawieszony złoty łańcuch z medalionem. Na awersie monety czytamy, nieznacznie skrócony, tekst przeniesiony z rewersu medalu (w tłumaczeniu): Kazimierza syn trzeci, brat Władysława, króla Węgier i Czech, a także Świętego Kazimierza, zwycięzca Tatarów, pokonany w bitwie z Wołochami. Umarł w Toruniu Roku Pańskiego 1501, mając lat 41, w 9. roku panowania, dnia 7 sierpnia. Jan Olbracht, urodzony w 1459 r., był trzecim synem Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Przyłączył księstwa zatorskie i płockie do Korony. W polityce zagranicznej skupił się na walce z Tatarami i Turkami, a także dążeniu do odzyskania polskiej zwierzchności nad Mołdawią i Wołoszczyzną, lenn Polski od 1387 r. Wyprawa pospolitego ruszenia szlacheckiego w 1497 r. zakończyła się klęską w bitwie pod Koźminem na Bukowinie, gdzie zginęło około 5 tys. polskiej szlachty (mawiano "Za króla Olbrachta wyginęła szlachta"). Wojnę przerwał rozejm w 1501 r. W celu pozyskania podatków na obronność poszerzono szlachcie przywileje (1496 r., statuty piotrkowskie). Ważne zmiany zaszły w polskim parlamentaryzmie - dotychczasowa Rada Królewska przekształciła się w Senat, a zjazdy sejmików szlacheckich w Izbę Poselską Sejmu, co stworzyło podwaliny tzw. demokracji szlacheckiej. Jan Olbracht zmarł bezpotomnie, został pochowany na Wawelu, a jego serce złożono w bazylice św. Janów w Toruniu. Marta Męclewska