Broń gazowa tak jak broń palna

Powyższe stanowisko Sąd Najwyższy zajął po rozpoznaniu, przedstawionego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, wniosku o rozstrzygnięcie występującej w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozbieżności w wykładni prawa w zakresie następującego zagadnienia prawnego: "czy broń gazowa stanowi broń palną w rozumieniu zarówno art. 263 par. 2 k.k., jak i art. 280 par. 2 k.k.?" Sąd Najwyższy, udzielając odpowiedzi na tak sformułowane zagadnienie prawne, podjął następującą uchwałę:

"Broń gazowa jest bronią palną zarówno w rozumieniu art. 263 par. 2 k.k., jak i art. 280 par. 2. k.k."

W uzasadnieniu swojej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że istotne rozbieżności w wykładni znamion "broń palna" na gruncie art. 280 par. 2 k.k. zachodzą także w orzecznictwie sądów apelacyjnych.

Zdaniem Sądu Najwyższego, wykładnia historyczna prowadzi do jednoznacznego wniosku; przy uchwalaniu nowej ustawy o broni i amunicji ustawodawca dokonał nie tylko zmian w tzw. definicji zakresowej broni palnej, ale także zawarł w tym akcie prawnym definicję treściową broni palnej. Nakazuje ona, przy spełnieniu pozostałych warunków, na zaliczenie do niej również broni gazowej. Co więcej, wykładnia ta prowadzi do przekonania, że zamiarem ustawodawcy było, poprzez odpowiednie zdefiniowanie pojęcia broni palnej w ustawie o broni i amunicji, wywarcie wpływu na odpowiednie, zgodne z definicją legalną zawartą w ustawie o broni i amunicji, rozumienie "broni palnej" także na gruncie przepisów kodeksu karnego. Broń gazowa jest więc bronią palną nie tylko w świetle definicji zakresowej (art. 4 ust. 1 pkt 1), ale także i w świetle zawartej w nowej ustawie o broni i amunicji definicji treściowej (art. 7 ust. 1) (patrz ramka).

Dla usunięcia wszelkich wątpliwości, przynajmniej co do relacji pojęcia "broń palna" na gruncie ustawy o broni i amunicji oraz na gruncie art. 263 par. 2 k.k., SN odwołał się również do wykładni systemowej. Pozbawione podstaw byłoby twierdzenie, że kodeks karny oraz ustawa o broni i amunicji mają do spełnienia różne cele. Dobrem chronionym przepisem art. 263 par. 2 k.k. jest bowiem nie tylko ochrona porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli przed zagrożeniem, jakie stwarza niekontrolowane posiadanie broni palnej, ale także, przynajmniej pośrednio, dobrem tym jest ustanowiony przez państwo tryb kontroli obrotu oraz posiadania tej broni, określony szczegółowo i poddany rygorom administracyjnym w ustawie o broni i amunicji. Wzajemna relacja pomiędzy ustawą o broni i amunicji oraz art. 263 par. 2 k.k. sprowadza się zatem do tego, że wskazany przepis kodeksu penalizuje zachowanie sprzeczne z nakazanym w ustawie. Zanegowanie tego, że broń gazowa jest bronią palną także w rozumieniu art. 263 par. 2 k.k., prowadziłoby do bezkarności posiadania broni gazowej bez wymaganego zezwolenia. W art. 51 ust. 1 ustawy o broni i amunicji nie przewidziano bowiem karalności takiego czynu, penalizując jednocześnie, jako wykroczenie, posiadanie bez wymaganej rejestracji urządzeń o wiele mniej niebezpiecznych.

Wszystkie przedstawione wyżej argumenty prowadzą zatem do nieodpartego wniosku, że nie jest możliwe odmienne rozumienie "broni palnej" na gruncie, z jednej strony, art. 4 ust. 1 pkt 1 i art. 7 ust. 1 ustawy o broni i amunicji oraz, z drugiej strony, na gruncie art. 263 par. 2 k.k.

Objaśnienia

1. Artykuł 263 par. 2 k.k. stanowi, że karze w nim określonej podlega ten, kto bez wymaganego zezwolenia posiada broń palną lub amunicję.
2. Artykuł 280 par. 2 k.k. stanowi, że karze w nim określonej podlega sprawca rozboju, jeżeli posługuje się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem.
3. Artykuł 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz.U. nr 53, poz. 549 z późn. zm.) stanowi, że ilekroć w ustawie jest mowa o broni, należy przez to rozumieć broń palną, w tym broń bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową i sygnałową.
4. Artykuł 7 ust. 1 ww. ustawy o broni i amunicji stanowi, że w rozumieniu ustawy bronią palną jest niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo z elementu zastępującego lufę, a przez to do rażenia celów na odległość (...).

Wypada zatem postawić pytanie, czy możliwe jest zaakceptowanie odmiennego rozumienia wyrażenia "broń palna" na gruncie art. 263 par. 2 k.k. w zestawieniu z sensem tego samego wyrażenia na gruncie pozostałych przepisów kodeksu karnego, a w tym w szczególności na gruncie art. 280 par. 2 k.k., a w konsekwencji, czy można przyjąć, że z punktu widzenia analizy zespołu znamion przestępstwa określonego w art. 263 par. 2 k.k. broń gazowa jest bronią palną, zaś z punktu widzenia analizy zespołu znamion przestępstwa określonego w art. 280 par. 2 k.k. broń gazowa nie stanowi broni palnej. Zdaniem składu powiększonego Sądu Najwyższego, także mając na uwadze tę ostatnią relację, nie jest zasadne odstąpienie od reguły wykładni określanej jako zakaz wykładni homonimicznej. Nie sposób nadawać różnych znaczeń identycznym wyrazom w ramach przynajmniej tego samego aktu prawnego.

Odmienne rozumienie tych przepisów musiałoby prowadzić do zaakceptowania przez organ procesowy poglądu prawnego, że jeden i ten sam egzemplarz broni gazowej jest bronią palną (przy przedstawianiu lub przypisywaniu zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 263 par. 2 k.k.), ale jednocześnie i bronią palną wcale nie jest (przy przedstawianiu lub przypisywaniu zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 280 par. 2 k.k.).

Podsumowując, Sąd Najwyższy stwierdził, że - od wejścia w życie ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji - broń gazowa jest bronią palną zarówno w rozumieniu art. 263 par. 2 k.k., jak i art. 280 par. 2 k.k.

(Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2004 r. I KZP 39/03, OSNKW 2004, z. 2, poz. 13)

Janusz Lewiński