Fiskus i nierzetelna ewidencja

Jednak jak to zwykle bywa, każdy przywilej ma swoją cenę. Są nią sankcje ze strony fiskusa, w sytuacji gdy ewidencje te prowadzi niezgodnie z obowiązującymi w tym zakresie unormowaniami.

Podatnicy oraz spółki, których wspólnicy korzystają z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, są obowiązani prowadzić w wykonywanej działalności gospodarczej różne ewidencje. Przede wszystkim ewidencję przychodów, odrębnie za każdy rok podatkowy, jako ewidencję podstawową, ponadto wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także ewidencję wyposażenia i karty przychodów pracowników. Dziś zajmiemy się konsekwencjami nieprawidłowości związanych z ewidencją przychodów.

Zasady prowadzenia ewidencji

Obowiązek prowadzenia ewidencji przychodów powstaje u ryczałtowca z dniem, od którego ma do niego zastosowanie ta forma opodatkowania przychodów.

Szczegółowe zasady jej prowadzenia oraz warunki, jakim powinna odpowiadać, aby stanowiła dowód w postępowaniu podatkowym zostały określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2002 r. (Dz. U. nr 219, poz. 1836 ze zm.). Powinna ona być prowadzona według wzoru określonego w załączniku do rozporządzenia. Podatnik zobowiązany jest do zbroszurowania prowadzonej przez siebie ewidencji przychodów oraz ponumerowania kolejno jej kart.

Jeżeli sprzedaż jest udokumentowana fakturami, wówczas zapisów w niej dokonuje na podstawie wystawionych faktur VAT, dokumentów celnych, rachunków oraz faktur korygujących i not korygujących, odpowiadających warunkom określonym w odrębnych przepisach. W przypadku sprzedaży bez faktur, zapisów w ewidencji przychodów, podatnik dokonuje na podstawie wystawionego na koniec dnia dowodu wewnętrznego, w którym w jednej kwocie wykazana jest wartość tych przychodów za dany dzień, z podziałem na przychody objęte poszczególnymi stawkami ryczałtu. Przepisy rozporządzenia dopuszczają również możliwość dokonywania zapisów w ewidencji przychodów na podstawie dziennego zestawienia faktur.

Zapisy w ewidencji dokonywane są w porządku chronologicznym, na podstawie dowodów, nie później niż do dnia 20. każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Podatnik prowadzący ewidencję przy użyciu technik informatycznych na koniec każdego miesiąca, w ww. terminie ma obowiązek sporządzenia wydruku zapisów za dany miesiąc.

Rzetelność i niewadliwość

Z powołanego rozporządzenia wynika, że ewidencja przychodów powinna być rzetelna i niewadliwa. Oznacza to (z zastrzeżeniami wynikającymi z omawianego rozporządzenia), że aby była rzetelna - dokonywane w niej zapisy powinny odzwierciedlać stan rzeczywisty, zaś aby była niewadliwa - musi być prowadzona zgodnie z przepisami ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 ze zm.) oraz przepisami powołanego rozporządzenia. Rzetelnie i w sposób niewadliwy prowadzona ewidencja przychodów jest podstawą do obliczenia wielkości podstawy opodatkowania.

Ustawodawca dopuścił jednak sytuacje, w których, pomimo zawierania pewnych błędów ewidencję przychodów uznaje się za rzetelną i niewadliwą. Tym samym za prawidłowo prowadzoną można uznać ewidencję przychodów, gdy:

niewpisane lub błędnie wpisane kwoty przychodów łącznie nie przekraczają 0,5% przychodu wykazanego w ewidencji za dany rok podatkowy lub przychodu wykazanego w roku podatkowym do dnia, w którym naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej stwierdził te błędy, lub

brak właściwych zapisów jest związany z nieszczęśliwym wypadkiem lub zdarzeniem losowym, które uniemożliwiło podatnikowi prowadzenie ewidencji, lub

podatnik uzupełnił zapisy lub dokonał korekty błędnych zapisów w ewidencji przed rozpoczęciem kontroli przez naczelnika urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej, lub

błędne zapisy są skutkiem oczywistej omyłki, a podatnik posiada dowody stanowiące podstawę ich dokonania.

Jakie sankcje?

Jeżeli podatnik prowadzi ewidencję przychodów nierzetelnie, wówczas ewidencja ta nie może być uznana za dowód w postępowaniu podatkowym.

W przypadku, gdy ryczałtowiec w ogóle nie prowadzi ewidencji przychodów lub prowadzi ją niezgodnie z warunkami do uznania jej za dowód w postępowaniu podatkowym, jego przychód ustali organ podatkowy. Może tego dokonać również w formie oszacowania. Ale to nie jedyna sankcja, jaką przepisy przewidują za nierzetelne prowadzenie ewidencji przychodów. Od określonej przez siebie kwoty niezaewidencjonowanego przychodu fiskus ustali ryczałt według sankcyjnych stawek.

Sankcyjny ryczałt wynosi pięciokrotność podstawowych stawek ryczałtu wynikających z ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym? Stąd sankcyjne stawki ryczałtu wyniosą:

15% - dla przychodów opodatkowanych według stawki 3%,

27,5% przychodów opodatkowanych według stawki 5,5%,

42,5% przychodów opodatkowanych według stawki 8,5%.

W odniesieniu do przychodów opodatkowanych stawkami 17% i 20% zastosowanie pięciokrotności stawki podstawowej byłoby równoznaczne z ustaleniem podatku w wysokości 85% i 100% przychodów. Aby nie doprowadzić do sytuacji, w której na poczet podatku odbierałoby się podatnikowi niemal całą wysokość niezaewidencjonowanego przychodu, ustawodawca wprowadził ograniczenie w stosowaniu tej sankcji. Ustalił, że ryczałt sankcyjny nie może być wyższy niż 75% przychodu niezaewidencjonowanego.

Przykład Podatnik nie zaewidencjonował przychodów opodatkowanych według stawki 5,5% w wysokości 10.000 zł oraz według stawki 17% na kwotę 18.000 zł.

Od kwot niezaewidencjonowanych przychodów organ podatkowy naliczył sanacyjny ryczałt stawką:

27,5% od przychodów opodatkowanych według stawki 5,5%, czyli 2.750 zł (10.000 zł × 27,5%) oraz

75%, w odniesieniu do przychodów opodatkowanych według stawki 20%, czyli 13.500 zł (18.000 zł × 75%).

autor: Agata Cieśla

Gazeta Podatkowa Nr 502 z dnia 2008-10-30