Pensum szkolnych pedagogów ustali rada gminy

Przepisy Karty Nauczyciela (głównie art. 42 ust. 3) przewidują dla poszczególnych kategorii nauczycieli określony wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych z uczniami lub wychowankami (tzw. pensum dydaktyczne). Jednak w przypadku czterech kategorii pracowników szkół: pedagogów, psychologów, logopedów i doradców zawodowych, Karta Nauczyciela w art. 42 ust. 7 pkt 3 dopuściła możliwość ustalania pensum przez organy prowadzące szkoły - czyli w praktyce wymiar pensum miały ustalać samorządy. O ile w przypadku pracowników niebędących nauczycielami (dotyczyło to zazwyczaj psychologów i doradców zawodowych) zasada ta nie była kwestionowana, to w przypadku nauczycieli zatrudnionych na powyższych czterech kategoriach stanowisk (zazwyczaj pedagogów szkolnych i logopedów) pojawił się problem, jakie przepisy zastosować - czy ogólne pensum z tabeli wskazanej w art. 42 ust. 3 KN, czy też dać możliwość samodzielnego ustalania pensum przez organy prowadzące szkoły - najczęściej gminy i miasta.

Odpowiedzi Sądu Najwyższego były rozbieżne - we wcześniejszym orzecznictwie (zob. wyrok z 25.1.2007 r., I PK 195/06, OSNP z 2008 r. nr 5-6, poz. 62) SN przyjął, że do tych nauczycieli stosuje się pensum określone w KN, co oznacza, że gminy i miasta nie mają prawa ustalania własnego wymiaru godzin. W późniejszym orzeczeniu (wyrok z 11.1.2011 r., sygn. akt I PK 153/10) Sąd Najwyższy dopuściło możliwość określania innego (w praktyce - najczęściej wyższego) wymiaru pensum dydaktycznego dla tych kategorii nauczycieli. W dodatku z tym wyrokiem korespondował wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5.10.2011 r. (sygn. akt I OSK 1194/11), w którym NSA wprost dopuścił możliwość ustalania przez radę gminy w drodze uchwały tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć nauczycieli zatrudnionych w szkołach i przedszkolach na stanowiskach wymienionych w art. 42 ust. 7 pkt 3 KN, m.in. na stanowiskach pedagogów, logopedów i psychologów.

Problem ten podniósł I Prezes SN, który skierował do Izby Pracy SN pytanie prawne dotyczące zasad ustalania pensum dla wspomnianych wyżej kategorii nauczycielskich.

Sąd Najwyższy obradując w składzie 7-osobowym udzielił zaś odpowiedzi o następującej treści: "tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli pedagogów, psychologów, logopedów i doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu, zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych wymienionych w art. 42 ust. 3 pkt 3 ustawy - Karta Nauczyciela określa na podstawie art. 42 ust. 7 pkt 3 Karty Nauczyciela organ prowadzący szkołę lub placówkę".

Uzasadniając uchwałę SN wskazał, iż wnioski płynące z literalnej wykładni powyższego przepisu nie są jednoznaczne. Zatem istotne znaczenie mają racje ustawodawcy wprowadzającego odrębną regulację dla tych 4 zawodów szkolnych. Zdaniem SN zróżnicowanie sytuacji nauczycieli-dydaktyków zajmujących się nauczaniem i zatrudnionych na stanowiskach pedagogów, psychologów, logopedów, doradców zawodowych ma uzasadnienie w odmiennym charakterze pracy tych ostatnich. Inne jest ich obciążenie pracą, inne jest też zapotrzebowanie na pracę.

Dlatego gminy i miasta powinny mieć pewną swobodę w ustalaniu wymiaru obowiązkowych zajęć z uczniami i wychowankami w stosunku do tych czterech kategorii nauczycieli. Takie rozróżnienie jest logiczne - stwierdził SN w konkluzji orzeczenia - uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 21.3.2012 r., sygn. akt III PZP 2/12

Uchwała SN stanowi rozstrzygnięcie dla organów prowadzących szkoły - dotychczas wydane przepisy regulujące wymiar godzin pracy szkolnej z uczniami i wychowankami mogą pozostać w mocy. Pensum dydaktyczne może więc być ustalane swobodnie przez miasta i gminy dla swoich szkół, nawet w wyższym wymiarze niż przewiduje to dla innych pedagogów Karta Nauczyciela. Pamiętać jednak należy, że kompetencja do ustalania takiego pensum leży wyłącznie w rękach rady gminy lub miasta, będącego organem prowadzącym szkół lub placówek oświatowych na danym terenie.

Michal Culepa