Rząd chce dokończyć reformę emerytalną

Rząd chce zagwarantować, iż gromadzone zgodnie z zawartymi umowami środki członków OFE nie będą zmieniały przeznaczenia. Zamierzeniem rządu jest też wprowadzenie zewnętrznego benchmarku do oceny efektywności inwestycji OFE, gdyż obecna metodyka benchmarku odnosząca się do ważonego średniego wyniku osiąganego przez wszystkie OFE, zachęca zarządzających funduszami do powielania strategii największych graczy na rynku. Rząd pragnie także zmodyfikować zasady wynagradzania powszechnych towarzystw emerytalnych, w taki sposób, aby w większym niż dotychczas stopniu wynagradzać je za osiągane w dłuższym okresie wyniki oraz karać za nieosiągnięcie benchmarku. Rada Ministrów deklaruje ponadto, iż chce: wprowadzić zakaz akwizycji i reklamy, kontynuować proces obniżania opłat pobieranych przez PTE, wprowadzić w ramach OFE subfundusze, których ryzyko byłoby dostosowane do fazy życia osoby oszczędzającej na emeryturę (w okresie ok. 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego aktywa powinny być lokowane w większym stopniu w instrumenty o stałej stopie zwrotu), opracować i wdrożyć strategię wyjścia z limitów inwestycyjnych OFE oraz zwiększyć możliwości inwestowania środków należących do osób młodszych w krajowe i zagraniczne akcje.

W efekcie zapowiedzianych zmian, które - według opisywanego dokumentu - powinny zostać przyjęte przez Radę Ministrów (w formie rządowych założeń) do końca I półrocza, a uchwalone przez Sejm do końca br., nastąpić ma utrzymanie poczucia bezpieczeństwa u członków OFE oraz zwiększenie przejrzystości finansów publicznych i utrzymanie zaufania do systemu emerytalnego. Celem proponowanych zmian jest także zwiększenie wysokości przyszłych emerytur, zwłaszcza dzięki działaniom mającym na celu zwiększenie długookresowych stóp zwrotu (zniesienie limitów inwestycyjnych, zwiększenie agresywności inwestowania środków należących do osób młodych). Przykładowo dla osoby oszczędzającej 40 lat przechodzącej na emeryturę w wieku 65 lat, zwiększenie długookresowej stopy zwrotu w II filarze o każde 0,5 proc. ma spowodować zwiększenie wysokości przyszłej emerytury o ok. 187 zł miesięcznie.

Zysk netto PTE w ubiegłym roku wyniósł 766,3 mln zł, co oznacza wzrost w porównaniu z rokiem 2008 o 4,8 proc. Roczna dynamika zysku PTE okazała się zatem w roku ubiegłym nieznacznie niższa niż w roku poprzednim. Trzynaście towarzystw zamknęło miniony rok na plusie - najwyższe zyski zanotowały - tak jak w latach poprzednich - ING PTE (257,5 mln zł), Aviva PTE BZ WBK (203,1 mln zł) oraz PTE PZU (116,9 mln zł). Dziewięć PTE odnotowało dodatnią dynamikę wzrostu zysku (największą Aegon PTE - 50,5 proc. i Nordea PTE - 31,3 proc.), natomiast cztery towarzystwa zarobiły mniej niż rok wcześniej (najbardziej spadły zyski PTE Warta - o 28,8 proc. oraz PTE Polsat - o 9,7 proc.). Jedynym podmiotem, który zanotował stratę była Axa PTE (-34,1 mln zł) - była ona aż czterokrotnie większa niż w 2008 r.

Łączna suma przychodów wynikających z zarządzania OFE przekroczyła po raz pierwszy w historii dwa miliardy złotych i wyniosła 2 032,0 mln zł. Przychody z tytułu prowizji od wpłacanych składek wzrosły o 5,7 proc. i sięgnęły kwoty 1 302,2 mln zł, zaś wynagrodzenie za zarządzanie OFE zwiększyło się o 9,2 proc. do 639,7 mln zł. W rezultacie udział wynagrodzenia za zarządzanie w całkowitych przychodach OFE zwiększył się z 30,8 proc. do 31,5 proc.

Koszty związane z zarządzaniem OFE zamknęły się kwotą 1 210,1 mln zł - o 14,5 proc. wyższą niż w 2008 r. Obowiązkowe obciążenia PTE z tytułu zarządzania OFE zwiększyły się o 15,6 proc. do 494,2 mln zł. Największy udział w tej pozycji stanowiły koszty z tytułu prowizji dla ZUS od składek członków OFE (167,3 mln zł) oraz koszty agenta transferowego (150,2 mln zł). Wśród pozostałych obciążeń dominowały koszty usług akwizycyjnych - w 2009 r. wzrosły one aż o 19,3 proc. do 446,4 mln zł (według wyliczeń "Gazety Wyborczej", prawdziwe wydatki PTE z tego tytułu - z uwagi na księgowanie tych kosztów w ciągu wielu lat - były w ubiegłym roku o ponad 50 mln zł wyższe). Najwięcej środków na akwizycję przeznaczyły Axa PTE (99,0 mln zł) oraz ING PTE (76,5 mln zł). W 2009 r. zwiększyły się również koszty usług obcych (o 19,3 proc.), wynagrodzeń (o 4,3 proc.), spadły natomiast koszty marketingu i promocji (o 12,9 proc.).

Po fatalnym wyniku finansowym otwartych funduszy emerytalnych w 2008 roku, 2009 przyniósł diametralną poprawę (zysk w wysokości 20,7 mld zł) wynikającą z ogromnego zysku z wyceny inwestycji (18,5 mld zł) w rezultacie giełdowej hossy. Przychody operacyjne wzrosły o 8,8 proc., zaś koszty operacyjne zwiększyły się o 12,5 proc.

29 stycznia ZUS przeprowadził kolejne losowanie osób urodzonych po 1968 r., które podejmując po raz pierwszy zatrudnienie nie zgłosiły się do żadnego OFE. W pierwszym w tym roku losowaniu uczestniczyła połowa funduszy emerytalnych funkcjonujących obecnie na drugofilarowym rynku (Aegon, Allianz Polska, Amplico, Axa, Generali, Pekao i Pocztylion) - one jako jedyne osiągnęły w dwóch kolejnych okresach rozliczeniowych stopy zwrotu wyższe niż średnia ważona dla całego rynku, a jednocześnie ich udział w rynku (mierzony aktywami) jest mniejszy niż 10 proc. Ogółem w losowaniu wzięło udział 73 636 osób - o 35,0 tys. (90,4 proc.) więcej niż podczas poprzedniego losowania w lipcu ub.r. Od pierwszego losowania w marcu 2000 r. fundusze pozyskały tą drogą 1,28 mln członków.

Do każdego z funduszy trafiło po 10 519 osób (jedynie w przypadku Pekao OFE były to 3 osoby więcej). Na skutek listów ZUS-u i intensywnej kampanii reklamowej samodzielnie do funduszy przystąpiło w styczniu aż 156,6 tys. osób. W efekcie liczba członków OFE przekroczyła po raz pierwszy w historii poziom 14,5 miliona osób (14 517 tys.).

W związku z toczącą się dyskusją na temat zmian w systemie emerytalnym, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego wydał komunikat, w którym zwrócił uwagę, iż obecnie wysokość minimalnych kapitałów własnych jest jednakowa dla wszystkich powszechnych towarzystw emerytalnych, niezależnie od wartości aktywów zarządzanych przez nie funduszy emerytalnych. Jednocześnie w przypadku wystąpienia w OFE niedoboru, jest on pokrywany m.in. ze środków własnych PTE. Zdaniem KNF bezpieczeństwo systemu emerytalnego należałoby wzmocnić poprzez powiązanie minimalnych wymogów kapitałowych PTE z wysokością ryzyka niedoboru OFE.

Wprowadzenie adekwatności kapitałowej PTE mogłoby według Komisji polegać na powiązaniu wymogu utrzymywania minimalnych kapitałów własnych PTE w relacji do wartości aktywów netto funduszu, od której zależy wartość niedoboru (tj. jako określony procent aktywów netto funduszu). Aby zagwarantować szybkie pokrycie powstałych zobowiązań (np. z tytułu wystąpienia niedoboru), minimalne wymagane kapitały własne powinny mieć pokrycie w płynnych aktywach, możliwych do spieniężenia w krótkim okresie, bez istotnej utraty ich wartości, takich jak środki pieniężne i inne aktywa pieniężne, papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub NBP lub depozyty bankowe wymagalne na żądanie. Wymóg kapitałowy powinien także uwzględniać możliwość utrzymywania rentowności PTE na poziomie adekwatnym do ponoszonego przez akcjonariuszy towarzystwa ryzyka jego działalności. W opinii KNF przebudowa wymogów kapitałowych dla PTE zminimalizowałaby ryzyko wystąpienia w OFE niedoboru w wysokości, który nie mógłby być pokryty ze środków własnych PTE oraz zwiększyłaby stabilność systemu i zaufanie wśród jego uczestników.

W styczniu z ZUS-u na konta OFE trafiły składki i odsetki w łącznej wysokości 1 734 mln zł. Tym samym suma środków, które trafiły do funduszy emerytalnych od momentu uruchomienia drugiego filaru, przekroczyła poziom 140 mld zł. Dzięki wysokiemu transferowi oraz korzystnym wynikom inwestycyjnym wartość aktywów netto OFE wzrosła o 1,8 proc. i pokonała poziom 180 mld zł (181,86 mld zł). Najwyższą dynamikę wzrostu aktywów odnotowały OFE Polsat (2,1 proc.), Axa OFE (2,0 proc.), ING OFE (2,0 proc.) oraz OFE Pocztylion (2,0 proc.); najwolniej rosły aktywa Aegon OFE (1,5 proc.) i Allianz Polska OFE (1,5 proc.).

Wartość zagregowanego portfela inwestycyjnego OFE zwiększyła się w styczniu o 1,3 proc. do 181,31 mld zł. Najciekawszym zjawiskiem wśród styczniowych inwestycji funduszy emerytalnych było ulokowanie ponad 230 mln zł w zagraniczne skarbowe instrumenty dłużne, w efekcie czego wartość tego rodzaju lokat zwiększyła się ponad trzynastokrotnie osiągając wartość 252 mln zł (najwięcej w historii). Portfel instrumentów skarbowych ogółem (zarówno krajowych, jak i zagranicznych) powiększył się o 2,09 mld zł, osiągając także rekordową wartość 112,41 mld zł (62 proc. zagregowanego portfela - o 38 pkt. bazowych więcej niż w końcu grudnia). Po trzech miesiącach bardzo dynamicznych przyrostów wartości portfela nieskarbowych instrumentów dłużnych tym razem wzrost ten okazał się wyraźnie mniejszy i wyniósł 107 mln zł. Mniejszy niż w dwóch ostatnich miesiącach minionego roku był również wzrost wartości portfela akcyjnego OFE (968 mln zł). Na koniec stycznia fundusze zgromadziły w akcjach 55,60 mld zł (najwięcej w historii), co stanowiło 30,67 proc. ich zagregowanego portfela. Największy udział akcji w portfelu posiadały w końcu stycznia OFE Polsat (37,7 proc.), OFE Pekao (32,7 proc.) i OFE ING (32,1 proc.), natomiast najmniejszy OFE Pocztylion (27,5 proc.) i Aegon OFE (27,8 proc.). Znaczący wzrost zanotował portfel akcji zagranicznych spółek (o 104 mln zł) co - w połączeniu ze wspomnianym wcześniej wzrostem zaangażowania w zagraniczne papiery skarbowe - sprawiło, że całkowita wartość inwestycji zagranicznych OFE zwiększyła się w styczniu aż o 321 mln zł do 1 655 mln zł. Mimo to inwestycje zagraniczne wciąż stanowią mniej niż 1 proc. zagregowanego portfela inwestycyjnego funduszy emerytalnych (0,91 proc.).

Styczeń był kolejnym miesiącem, w którym wzrosła wartość jednostek rozrachunkowych wszystkich 14 otwartych funduszy emerytalnych. Najlepiej poradzili sobie zarządzający w ING OFE i Axa OFE - stopy zwrotu tych funduszy wyniosły odpowiednio 1,09 proc. i 1,02 proc. Najsłabiej wypadły natomiast fundusze Pekao (0,53 proc.) i Aegon (0,62 proc.). Średnia zmiana wartości jednostek rozrachunkowych funduszy emerytalnych wyniosła w styczniu 0,81 proc.

Sprawdź stopy zwrotu OFE w naszym serwisie

Sprawdź, porównaj i wybierz najlepszą emeryturę dla siebie

dr Tomasz Miziołek