Bankructwo biura podróży - jak nie stracić wykupionych wczasów?

W jaki sposób można sprawdzić wiarygodność i kondycję finansową organizatora wyjazdu? Czy każde biuro podróży musi być ubezpieczone? Na jakich zasadach można ubiegać się o zwrot poniesionych kosztów od towarzystwa ubezpieczeniowego, w którym ubezpieczone było biuro podróży? A co w sytuacji, gdy biuro podróży nie ma wykupionego ubezpieczenia? Jak wówczas dochodzić swoich praw i odzyskać wydatki, np. na wykupione wczasy zagraniczne? Jak zabezpieczyć prawa klienta i realizację już wykupionej wycieczki w biurze, które zbankrutowało? Pytań i wątpliwości jest wiele.

• Po pierwsze: krajowy rejestr biur podróży

Działalność gospodarcza w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i wymaga wpisu w rejestrze organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (art. 4 ust. 1 ustawy o usługach turystycznych).

Oznacza to, że aby móc wykonywać ten rodzaj działalności należy spełnić szczególne warunki, określone w ustawie o usługach turystycznych i w przepisach wykonawczych. Należy pamiętać, że działalność biur podróży wiąże się ze znacznym ryzykiem dla klientów - płacą oni z góry za świadczenia, które mają otrzymać w przyszłości, i to najczęściej za granicą.

Wspomniany wyżej rejestr jest prowadzony przez marszałka województwa właściwego ze względu na siedzibę przedsiębiorcy, a w przypadku przedsiębiorcy zagranicznego, przez wybranego przez niego marszałka województwa. Rejestr ten jest jawny, każdy może żądać udzielenia informacji objętych wpisem do rejestru, przez złożenie zapytania w dowolnej formie w odniesieniu do konkretnych przedsiębiorców.

• Po drugie: Centralna Ewidencja Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych

Drugą instytucją, w której można sprawdzić wiarygodność organizatora wyjazdu turystycznego jest Centralna Ewidencja Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych, prowadzona przez Ministra Właściwego do spraw Turystyki. Jest ona tworzona na podstawie informacji gromadzonych w rejestrach, przesyłanych przez marszałków poszczególnych województw.

Ewidencja ta jest prowadzona w formie elektronicznej i dostęp do niej zapewnia wyszukiwarka na stronie http://www.turystyka.gov.pl/. Zawarte tam informacje pozwolą ustalić, czy przedsiębiorca prowadzi działalność zgodnie z prawem, na podstawie wpisu do rejestru, czy zakres jego działalności obejmuje kraj naszego wyjazdu (grupa I obejmuje Polskę, gr. II większość krajów europejskich, gr. III - m.in. Wyspy Kanaryjskie, a gr. IV - kraje, z którymi graniczy Polska, w Rosji jedynie obwód kaliningradzki), czy przedsiębiorca zawarł umowę gwarancji bankowej albo ubezpieczenia na rzecz klientów, wysokość gwarancji bankowej albo wysokość sumy gwarancyjnej ubezpieczenia, termin ważności gwarancji bankowej lub polisy ubezpieczeniowej.

Ponadto w Ewidencji można znaleźć wykazy przedsiębiorców, które wykreślono z rejestru oraz które wykonywały działalność bez wymaganego wpisu. Podstawą do wykreślenia przedsiębiorcy jest orzeczenie wobec niego, w drodze decyzji administracyjnej, trzyletniego zakazu wykonywania działalności w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych, na skutek naruszenia warunków wykonywania tej działalności.

• Po trzecie: Polska Izba Turystyki

Ponadto klient może również ustalić, czy organizator wyjazdu lub pośrednik turystyczny należy do Polskiej Izby Turystyki (PIT). Co prawda, organizacja ta nie ma wglądu w kondycję finansową swoich członków, jednak same kryteria przyjęcia w poczet członków organizacji pozwalają wykluczyć najmniej wiarygodnych przedsiębiorców.

Aby uzyskać certyfikat PIT należy bowiem prowadzić działalność gospodarczą przez co najmniej jeden rok, złożyć kserokopie dokumentów stwierdzających podstawę prawną działalności, otrzymać pisemną rekomendację dwóch członków PIT oraz regularnie opłacać składki. Organizacja ta dbając o swoją reputację, sama wyklucza nierzetelnych i niewiarygodnych przedsiębiorców. Spełnianie kryteriów członkostwa jest weryfikowane w grudniu każdego roku.

Podjęcie powyższych czynności pozwoli do pewnego stopnia ustalić wiarygodność organizatora wyjazdu turystycznego oraz ustalić wysokość posiadanej przez niego gwarancji bankowej lub sumy gwarancyjnej ubezpieczenia, które powinny spełniać minimum określone w przepisach rozporządzeń wykonawczych do ustawy o usługach turystycznych tj. rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie ubezpieczenia na rzecz klientów w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych oraz rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej wymaganej w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych.

Natomiast podjęcie powyższych czynności nie pozwoli nam na ustalenie kondycji finansowej przedsiębiorcy i nie uchroni nas przed jego nieoczekiwanym bankructwem. Zarówno w rejestrach, jak i w ewidencji nie umieszcza się informacji na temat kondycji finansowej przedsiębiorcy. Firmy nie mają obowiązku udzielać takich informacji.

Klient, który chciałby zbadać kondycję finansową organizatora wyjazdu, może zażądać takich informacji od przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorca odmówi, zasłaniając się tajemnicą przedsiębiorstwa, klient może jedynie zwrócić się do jednego z biur informacji gospodarczej takich jak Krajowy Rejestr Długów, gdzie za opłatą otrzyma informację, czy organizator wyjazdu figuruje w rejestrze dłużników.

Jeżeli przedsiębiorca organizujący wyjazd podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego, wówczas klient może przejrzeć akta przedsiębiorcy w sądzie rejestrowym i zapoznać się ze składanymi przez niego co roku sprawozdaniami finansowymi.

Żaden jednak ze wskazanych wyżej sposobów nie daje 100-proc. pewności, jeżeli chodzi o wiarygodność organizatora wyjazdu turystycznego, ani gwarancji, że nie zbankrutuje on przed lub w trakcie trwania zakupionej wycieczki.

Dopóki ustawodawca nie wprowadzi skuteczniejszych instrumentów kontroli i lepszych gwarancji zwrotu kosztów wyjazdu dla klientów, zakup wycieczki zawsze będzie obarczony pewnym ryzykiem. W niektórych przypadkach może okazać się, że gwarancje bankowe lub sumy gwarancyjne zawarte w ubezpieczeniu będą zbyt niskie w stosunku do liczby osób poszkodowanych.

Ponadto, zgodnie z przepisami ustawy o usługach turystycznych, pokryciu podlegają jedynie koszty powrotu klienta do kraju oraz zwrot wpłat wniesionych przez klientów w razie niewykonania zobowiązań umownych przez organizatora wyjazdu lub pośrednika turystycznego. Natomiast obowiązkiem zwrotu nie są objęte dodatkowe koszty poniesione przez klientów oraz straty moralne - stres, napięcie, z powodu zmarnowanego urlopu.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 ustawy o usługach turystycznych, każdy przedsiębiorca wykonujący działalność w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych jest obowiązany m.in. zawrzeć umowę gwarancji bankowej albo umowę ubezpieczenia na rzecz klientów w zakresie pokrycia kosztów powrotu klienta do kraju, w wypadku, gdy organizator turystyki lub pośrednik turystyczny wbrew obowiązkowi nie zapewnia tego powrotu, a także na pokrycie zwrotu wpłat wniesionych przez klientów w razie niewykonania zobowiązań umownych.

W trakcie postępowania o uzyskanie wpisu w rejestrze przedsiębiorca jest obowiązany przedłożyć oryginał umowy gwarancji bankowej lub ubezpieczenia. Jeżeli przedsiębiorca nie wykona tego obowiązku, nie uzyska wpisu do rejestru. Prowadzenie działalności w zakresie organizowania imprez turystycznych i pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych bez wpisu do rejestru jest niezgodne z przepisami i naraża przedsiębiorcę na umieszczenie w wykazie Centralnej Ewidencji Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych.

Jeżeli przedsiębiorca, wbrew obowiązkowi, nie miał gwarancji bankowej ani ubezpieczenia, wówczas klientowi, który pomimo zapłaty nie otrzymał należnego świadczenia, pozostaje wytoczenie powództwa o odszkodowanie przed sądem cywilnym. Ponadto, jeżeli zachodzą ku temu przesłanki, klient może złożyć do prokuratury doniesienie o popełnieniu przestępstwa oszustwa, o którym mowa w art. 286 § 1 Kodeksu karnego, z tym, że nie doprowadzi to do odzyskania pieniędzy. W tym celu klient musiałby wystąpić przeciwko oskarżonemu z powództwem cywilnym, w ramach postępowania karnego.

Jeżeli przedsiębiorca wbrew obowiązkowi nie miał gwarancji bankowej ani ubezpieczenia, wówczas klientowi, który pomimo zapłaty nie otrzymał należnego świadczenia, pozostaje wytoczenie powództwa o odszkodowanie przed sądem cywilnym.

W przypadku niezapewnienia powrotu do kraju lub niewykonania innych zobowiązań umownych, na skutek np. bankructwa przedsiębiorcy, klient powinien w pierwszej kolejności skontaktować się z marszałkiem województwa właściwym ze względu na siedzibę przedsiębiorcy. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 4 ustawy o usługach turystycznych, treść gwarancji lub umowy ubezpieczenia zawiera upoważnienie dla marszałka województwa lub wskazanej przez niego jednostki do wydawania dyspozycji wypłaty zaliczki na pokrycie kosztów powrotu klienta do kraju.

Ponadto marszałek województwa jest uprawniony do występowania na rzecz klientów w sprawach wypłaty środków z tytułu umowy gwarancji bankowej, umowy gwarancji ubezpieczeniowej lub umowy ubezpieczenia, na zasadach określonych w treści tych umów. Zasady zwrotu są ustalone w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z bankiem lub towarzystwem ubezpieczeniowym.

Jeżeli środki pochodzące z gwarancji lub z polisy ubezpieczeniowej nie pokrywają wszystkich kosztów poniesionych przez klienta, może on wystąpić z pozwem o odszkodowanie, a w przypadku bankructwa, zgłaszać roszczenia w postępowaniu upadłościowym.

Paszowski & Wspólnicy Kancelaria Prawna Spółka Komandytowa

Podstawa prawna:

1. Dyrektywa Rady z dn. 13.06.1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek - 90/314/EWG.
2. Ustawa z dn. 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej - Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm.
3. Ustawa z dn. 29.08.1997 r. o usługach turystycznych - tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268.
4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 30.12.2005 r. w sprawie Centralnej Ewidencji Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych - Dz.U. z 2006 r. Nr 5, poz. 28.
5. Rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 17.02.2005 r. w sprawie ubezpieczenia na rzecz klientów w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych - Dz.U. z 2005 r. Nr 32, poz. 281.
6. Rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 14.02.2005 r. w sprawie minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej wymaganej w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych - Dz.U. z 2005 r. Nr 32, poz. 279.